Đánh giá vai trò và hiệu quả của bổ sung acid amin ở trẻ em

1. Tổng quan về acid amin và nhu cầu protein ở trẻ em

Acid amin là đơn vị cấu tạo cơ bản của protein – thành phần thiết yếu trong mọi tế bào, mô và cơ quan của cơ thể. Có 20 loại acid amin, trong đó 9 loại được xem là thiết yếu, nghĩa là cơ thể không thể tự tổng hợp và phải được cung cấp thông qua khẩu phần ăn.

Protein đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sinh lý bao gồm:

• Duy trì cấu trúc tế bào

• Tham gia vào các phản ứng enzym học

• Truyền tín hiệu nội bào

• Điều hòa miễn dịch và đáp ứng viêm

Theo khuyến nghị của các tổ chức dinh dưỡng uy tín, trẻ em cần từ 10–35% tổng năng lượng hàng ngày từ protein, với nhu cầu khuyến nghị như sau:

Nguồn protein đầy đủ bao gồm: thịt gia súc, gia cầm, cá, trứng, sữa và chế phẩm từ sữa – những thực phẩm chứa đủ 9 acid amin thiết yếu. Protein không hoàn chỉnh (đa phần có nguồn gốc thực vật) có thể đáp ứng đủ nhu cầu acid amin khi được phối hợp đa dạng, chẳng hạn như kết hợp ngũ cốc nguyên cám, đậu nành, các loại hạt và đậu phụ.

2. Hiệu quả và tính an toàn của việc bổ sung acid amin ở trẻ em

Mặc dù acid amin là thành phần dinh dưỡng cơ bản, việc bổ sung acid amin dạng thực phẩm chức năng cho trẻ em vẫn còn nhiều tranh cãi. Hiện chưa có đủ bằng chứng khoa học chất lượng cao để chứng minh lợi ích rõ ràng của các sản phẩm bổ sung acid amin trong đa số trường hợp trẻ em khỏe mạnh.

Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP):

• Việc bổ sung chất dinh dưỡng nên được thực hiện thông qua chế độ ăn uống cân bằng, thay vì sử dụng thực phẩm chức năng.

• Việc sử dụng acid amin đơn lẻ hoặc dạng hỗn hợp có thể tương tác với thuốc, gây rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, hoặc các tác dụng phụ không mong muốn khác.

• Các sản phẩm không kê đơn không được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng và hàm lượng thành phần, có nguy cơ ghi nhãn sai hoặc chứa tạp chất.

Lưu ý: Các sản phẩm bổ sung acid amin dạng kê đơn hoặc được giám sát lâm sàng có thể được chỉ định trong các trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như rối loạn chuyển hóa bẩm sinh, thiếu hụt dinh dưỡng nặng, hoặc hỗ trợ điều trị bệnh lý thần kinh – hành vi dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa.

3. Bổ sung acid amin trong thể thao ở trẻ lớn và thanh thiếu niên

Acid amin (đặc biệt là nhóm chuỗi nhánh – BCAA) thường được quảng bá với công dụng tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện hiệu suất thể thao. Tuy nhiên:

• Hiệu quả của việc sử dụng acid amin trong tăng khối lượng cơ nạc ở trẻ em và thanh thiếu niên chưa được chứng minh rõ ràng.

• Chưa có ngưỡng an toàn chuẩn hóa hoặc khuyến cáo chính thức cho trẻ vị thành niên.

• Sử dụng không đúng cách có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng hoặc tổn thương gan thận ở người chưa trưởng thành.

4. Vai trò tiềm năng trong điều trị rối loạn thần kinh – phát triển

Một số nghiên cứu bước đầu đã ghi nhận lợi ích tiềm năng của acid amin trong một số bệnh lý thần kinh:

• Nghiên cứu năm 2006 trên Journal of Alternative and Complementary Medicine cho thấy: bổ sung acid amin có thể cải thiện hành vi hung tính, giảm trầm cảm và cải thiện sự chú ý ở trẻ nguy cơ cao.

• Nghiên cứu năm 2012 phát hiện: trẻ em mắc rối loạn phổ tự kỷ kèm đột biến gen chuyển hóa acid amin có nồng độ acid amin huyết thanh thấp. Từ đó, việc bổ sung acid amin có thể hỗ trợ trong điều trị, nhưng cần nghiên cứu sâu hơn trên cỡ mẫu lớn và đối tượng người.

Khuyến nghị lâm sàng: Việc bổ sung acid amin trong các rối loạn phát triển thần kinh cần được chỉ định và giám sát bởi bác sĩ chuyên khoa thần kinh nhi hoặc chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng.

5. Kết luận và khuyến nghị

• Không khuyến khích sử dụng thực phẩm chức năng chứa acid amin cho trẻ em khỏe mạnh nếu không có chỉ định y tế rõ ràng.

• Tăng cường dinh dưỡng thông qua thực phẩm tự nhiên, kết hợp nguồn protein động – thực vật, là phương pháp tối ưu để đảm bảo đầy đủ acid amin thiết yếu.

• Tư vấn bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia dinh dưỡng trong trường hợp nghi ngờ trẻ thiếu hụt protein hoặc rối loạn tăng trưởng.

• Theo dõi nghiêm ngặt và có chỉ định chuyên khoa khi sử dụng acid amin cho mục đích điều trị bệnh lý.