Đau tinh hoàn: Các nguyên nhân thường gặp và định hướng xử trí

Đau tinh hoàn là một biểu hiện lâm sàng có thể bắt nguồn từ các bệnh lý tại chỗ (tại tinh hoàn, mào tinh hoàn, bìu) hoặc do tổn thương lan tỏa từ các cơ quan lân cận như bẹn, đường tiết niệu, hệ thần kinh hoặc hệ tiêu hóa. Việc xác định nguyên nhân gây đau tinh hoàn là cần thiết để định hướng xử trí đúng và tránh bỏ sót các tình trạng nguy hiểm.

1. Viêm mào tinh hoàn (Epididymitis)

Là tình trạng viêm nhiễm của mào tinh hoàn – cấu trúc dẫn tinh nằm phía sau tinh hoàn. Viêm mào tinh hoàn có thể xảy ra đơn độc hoặc kèm theo viêm tinh hoàn.

Nguyên nhân thường gặp:

• Nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục (chủ yếu là Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae)

• Nhiễm khuẩn đường tiết niệu (Escherichia coli)

Triệu chứng lâm sàng:

• Đau tinh hoàn tăng dần

• Bìu nóng, sưng, ấn đau

• Có thể kèm theo tiểu buốt, sốt nhẹ

Xử trí: Điều trị bằng kháng sinh phù hợp dựa vào căn nguyên; nghỉ ngơi, nâng bìu, sử dụng thuốc giảm đau nếu cần.

2. Thoát vị bẹn (Inguinal Hernia)

Thoát vị bẹn xảy ra khi tạng trong ổ bụng (thường là ruột) chui qua ống bẹn, có thể lan xuống bìu gây sưng đau tinh hoàn.

Triệu chứng:

• Khối phồng vùng bẹn – bìu, xuất hiện hoặc tăng lên khi gắng sức

• Đau tức vùng bẹn, lan xuống bìu

• Có thể có triệu chứng tắc ruột nếu thoát vị nghẹt

Xử trí: Chỉ định phẫu thuật để đóng lỗ thoát vị, đặc biệt nếu có nguy cơ nghẹt ruột.

3. Sỏi thận (Nephrolithiasis)

Sỏi niệu quản dưới có thể gây đau lan xuống tinh hoàn do thần kinh chi phối vùng chậu – bìu.

Triệu chứng đi kèm:

• Đái buốt, đái máu

• Đau hông lưng lan xuống bẹn, tinh hoàn

• Buồn nôn, nôn

Xử trí: Uống nhiều nước, giảm đau, theo dõi sự đào thải sỏi. Nếu sỏi lớn hoặc gây tắc, có thể cần tán sỏi hoặc can thiệp ngoại khoa.

4. Viêm tinh hoàn (Orchitis)

Thường xảy ra do biến chứng của viêm mào tinh hoàn không điều trị, hoặc sau nhiễm virus quai bị (đặc biệt ở nam giới sau tuổi dậy thì).

Triệu chứng:

• Sưng đau tinh hoàn

• Sốt cao, mệt mỏi

• Buồn nôn, nôn

Xử trí: Kháng sinh (nếu do vi khuẩn), giảm đau, nghỉ ngơi. Trường hợp do virus quai bị thì điều trị hỗ trợ.

5. Xoắn tinh hoàn (Testicular Torsion)

Là tình trạng xoắn thừng tinh dẫn đến tắc nghẽn mạch máu nuôi tinh hoàn. Đây là cấp cứu ngoại khoa.

Triệu chứng:

• Đau dữ dội đột ngột một bên tinh hoàn

• Bìu sưng, đỏ

• Buồn nôn, nôn

• Mất phản xạ da bìu

Xử trí: Phẫu thuật giải xoắn và cố định tinh hoàn càng sớm càng tốt (tốt nhất trong 6 giờ đầu) để bảo tồn mô tinh hoàn.

6. Chấn thương tinh hoàn

Các chấn thương trực tiếp do va đập có thể gây:

• Bầm tím, sưng đau

• Tụ máu bìu

• Vỡ tinh hoàn

Xử trí: Siêu âm đánh giá tổn thương; nếu tụ máu lớn hoặc vỡ tinh hoàn → chỉ định phẫu thuật.

7. Giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele)

Là tình trạng giãn bất thường của đám rối tĩnh mạch tinh. Thường gặp bên trái.

Triệu chứng:

• Cảm giác nặng bìu, đau âm ỉ tăng khi đứng lâu

• Có thể sờ thấy búi tĩnh mạch như “túi giun”

Xử trí: Thường không cần can thiệp nếu không có triệu chứng rõ. Có thể chỉ định phẫu thuật thắt tĩnh mạch tinh trong trường hợp đau nhiều hoặc vô sinh.

8. Nguyên nhân khác

• Viêm tuyến tiền liệt (Prostatitis): Có thể gây đau lan ra bìu, tiểu buốt, tiểu khó.

• Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Gây kích thích niệu đạo, lan đau đến tinh hoàn.

• Quai bị: Nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì có nguy cơ viêm tinh hoàn.

• Bệnh lý cột sống thắt lưng: Thoát vị đĩa đệm gây chèn ép rễ thần kinh có thể gây đau lan xuống bìu.

• Viêm túi thừa đại tràng: Trường hợp hiếm có thể đau lan xuống vùng sinh dục.

• Khối u bìu: Có thể do u lành tính hoặc ác tính, cần đánh giá thêm bằng siêu âm và marker ung thư.

Đau tinh hoàn ở trẻ em

Ở trẻ nhỏ và thanh thiếu niên, ngoài các nguyên nhân tương tự người lớn, chấn thương do chơi thể thao cũng là yếu tố phổ biến. Tuy nhiên, xoắn tinh hoàn ở lứa tuổi này cần được đặc biệt lưu ý vì có thể bị bỏ sót, gây hoại tử tinh hoàn nếu không phát hiện kịp thời.

Khi nào cần đến cơ sở y tế?

Người bệnh cần đến khám bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Đau tinh hoàn dữ dội, đột ngột

• Sưng, đỏ, đổi màu tinh hoàn

• Buồn nôn, nôn

• Sốt, mệt mỏi

• Tiết dịch bất thường từ dương vật

• Đau tăng dần theo thời gian

Việc trì hoãn điều trị có thể dẫn đến mất tinh hoàn hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản về sau.

Kết luận

Đau tinh hoàn là một triệu chứng cần được đánh giá toàn diện bởi nhiều nguyên nhân có thể tiềm ẩn các bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt là xoắn tinh hoàn. Thăm khám sớm, kết hợp với các xét nghiệm hình ảnh (siêu âm Doppler bìu) và xét nghiệm máu có thể giúp xác định nguyên nhân và chỉ định điều trị thích hợp nhằm bảo tồn chức năng sinh sản và ngăn ngừa biến chứng.