Lợi ích sức khỏe của việc nuôi con bằng sữa mẹ đối với mẹ và trẻ sơ sinh

1. Giới thiệu

Nuôi con bằng sữa mẹ được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo là phương pháp nuôi dưỡng tối ưu cho trẻ sơ sinh. Sữa mẹ không chỉ cung cấp đầy đủ dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển toàn diện của trẻ, mà còn mang lại nhiều lợi ích sinh lý và bệnh lý học cho người mẹ, bao gồm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa, ung thư và rối loạn tâm thần sau sinh.

2. Lợi ích của sữa mẹ đối với trẻ sơ sinh

Theo CDC Hoa Kỳ, sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho hầu hết trẻ sơ sinh. Trẻ được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời có nguy cơ thấp hơn đáng kể đối với các bệnh lý sau:

• Hen phế quản

• Béo phì ở trẻ em

• Đái tháo đường type 1

• Viêm tai giữa tái phát

• Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS)

• Nhiễm khuẩn hô hấp và tiêu hóa

Thành phần kháng thể, enzyme và tế bào miễn dịch có trong sữa mẹ đóng vai trò như "lá chắn sinh học" giúp tăng cường hệ thống miễn dịch non nớt của trẻ.

3. Lợi ích đối với người mẹ

3.1. Giảm nguy cơ bệnh lý tim mạch

Một nghiên cứu lớn được công bố trên Journal of the American Heart Association cho thấy những phụ nữ từng cho con bú có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp hơn so với những phụ nữ không cho con bú. Phân tích dữ liệu từ hơn 1 triệu phụ nữ cho thấy:

• Giảm 11% nguy cơ mắc bệnh tim mạch chung

• Giảm 14% nguy cơ bệnh mạch vành

• Giảm 12% nguy cơ đột quỵ

• Giảm 17% nguy cơ tử vong do nguyên nhân tim mạch

Cơ chế được cho là liên quan đến việc giảm khối lượng mỡ nội tạng, cải thiện chuyển hóa lipid và insulin trong quá trình tiết sữa.

3.2. Giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh

Theo CDC Hoa Kỳ, khoảng 12,5% phụ nữ sau sinh tại Mỹ xuất hiện các triệu chứng của trầm cảm sau sinh (postpartum depression). Nhiều nghiên cứu quan sát đã cho thấy:

• Phụ nữ cho con bú có nguy cơ bị trầm cảm sau sinh thấp hơn đến 50% so với nhóm không cho con bú.

• Thời gian cho con bú càng dài thì nguy cơ trầm cảm giai đoạn sau mãn kinh càng thấp.

Cơ chế có thể liên quan đến sự điều hòa nồng độ oxytocin và prolactin – các hormone có vai trò ổn định cảm xúc và thúc đẩy mối liên kết mẹ – con.

3.3. Giảm nguy cơ ung thư

• Ung thư vú: Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), phụ nữ cho con bú trong 12 tháng giảm khoảng 4,3% nguy cơ mắc ung thư vú so với nhóm không cho con bú. Lợi ích này có tính tích lũy theo tổng thời gian cho bú, bất kể là một hay nhiều con.

• Ung thư buồng trứng: Một nghiên cứu tại Úc cho thấy phụ nữ cho con bú trên 13 tháng giảm 63% nguy cơ ung thư buồng trứng so với nhóm dưới 7 tháng. Tổng thời gian cho con bú trên 31 tháng có thể giảm đến 91% nguy cơ so với nhóm <10 tháng.

3.4. Giảm nguy cơ đái tháo đường type 2

Sản xuất sữa mẹ tiêu tốn một lượng năng lượng đáng kể, hỗ trợ giảm cân sau sinh và cải thiện chuyển hóa glucose. Một số nghiên cứu chỉ ra:

• Cho con bú đến 6 tháng giúp giảm 25% nguy cơ đái tháo đường type 2 so với không cho con bú.

• Cho con bú kéo dài trên 6 tháng có thể giảm hơn 50% nguy cơ mắc bệnh so với nhóm không cho bú.

4. Khuyến cáo và hỗ trợ

Mặc dù nuôi con bằng sữa mẹ có nhiều lợi ích, nhưng không ít bà mẹ gặp khó khăn trong quá trình cho bú như:

• Đau và nứt núm vú

• Căng tức ngực

• Tắc tia sữa hoặc viêm vú

• Lo lắng về lượng sữa không đủ

Tư vấn sớm từ nhân viên y tế (bác sĩ, hộ sinh, chuyên gia tư vấn sữa mẹ) có thể giúp giải quyết các trở ngại này và duy trì hiệu quả việc nuôi con bằng sữa mẹ.

5. Kết luận

Nuôi con bằng sữa mẹ là một biện pháp chăm sóc sức khỏe toàn diện, không chỉ bảo vệ sức khỏe cho trẻ sơ sinh mà còn mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho người mẹ, bao gồm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường type 2 và rối loạn tâm thần sau sinh. Cần đẩy mạnh công tác truyền thông – giáo dục sức khỏe và cung cấp dịch vụ hỗ trợ sớm để tạo điều kiện thuận lợi cho người mẹ thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ hiệu quả và bền vững.