Mang song thai: Phân loại, chẩn đoán, nguy cơ và hướng dẫn chăm sóc tiền sản

Mang song thai (hoặc mang thai đôi) là tình trạng người mẹ đồng thời mang hai thai trong tử cung. So với thai kỳ đơn, song thai có nguy cơ biến chứng sản khoa cao hơn, đòi hỏi sự theo dõi sát và can thiệp y tế phù hợp nhằm tối ưu hóa sức khỏe mẹ và thai.

1. Phân loại song thai

Song thai được phân loại theo cơ chế thụ tinh và đặc điểm di truyền:

1.1. Song thai cùng trứng (monozygotic twins)

• Hình thành khi một trứng được thụ tinh bởi một tinh trùng, sau đó phân tách thành hai phôi trong vòng 14 ngày đầu sau thụ tinh.

• Hai thai nhi giống nhau hoàn toàn về mặt di truyền và luôn cùng giới tính.

• Nguy cơ biến chứng cao hơn, đặc biệt nếu hai thai dùng chung nhau thai (monochorionic twins).

1.2. Song thai khác trứng (dizygotic twins)

• Hình thành khi hai trứng được rụng đồng thời và được thụ tinh bởi hai tinh trùng khác nhau.

• Hai phôi phát triển riêng biệt với đặc điểm di truyền tương tự anh chị em ruột, có thể cùng hoặc khác giới tính.

• Mỗi thai có bánh nhau và buồng ối riêng biệt (dichorionic diamniotic).

1.3. Song thai nửa cùng trứng (sesquizygotic twins)

• Trường hợp rất hiếm, xảy ra khi hai tinh trùng cùng thụ tinh với một trứng, tạo thành hợp tử tam bội rồi phân chia.

• Hai thai chia sẻ toàn bộ DNA từ mẹ nhưng chỉ chia sẻ một phần DNA từ cha.

2. Chẩn đoán mang song thai

2.1. Siêu âm

• Siêu âm đầu dò âm đạo (trong tam cá nguyệt I) hoặc siêu âm qua thành bụng có thể phát hiện:

  • Hai túi ối, hai phôi thai, hai tim thai.

  • Đặc điểm bánh nhau và màng ối giúp phân biệt song thai cùng trứng hay khác trứng.

• Thời điểm tối ưu để xác định loại song thai là từ tuần 8–14.

2.2. Nồng độ beta-hCG

• Nồng độ hormone hCG trong huyết thanh thường cao hơn đáng kể ở thai phụ mang song thai so với thai đơn trong cùng thời điểm thai kỳ.

3. Dấu hiệu lâm sàng gợi ý mang song thai

Một số biểu hiện có thể gợi ý tình trạng song thai, bao gồm:

• Ốm nghén nhiều hơn bình thường.

• Tăng cân nhanh hơn thai kỳ đơn.

• Tử cung lớn hơn so với tuổi thai.

• Cảm nhận nhiều chuyển động thai từ sớm.

• Mệt mỏi, khó thở, hoặc chướng bụng nhiều hơn.

Tuy nhiên, các dấu hiệu này không đặc hiệu và cần xác nhận bằng siêu âm.

4. Nguy cơ và biến chứng thường gặp

Mang song thai làm tăng nguy cơ biến chứng sản khoa so với thai kỳ đơn:

4.1. Sinh non

• Hơn 50% trường hợp song thai sinh trước 37 tuần.

• Nguy cơ tăng cao đối với song thai cùng trứng, dùng chung nhau thai hoặc có bất thường về phân chia bánh nhau.

4.2. Tiền sản giật

• Nguy cơ cao gấp đôi do tăng khối lượng nhau thai và gánh nặng huyết động.

• Biểu hiện: tăng huyết áp, protein niệu, phù, đau đầu, rối loạn thị giác.

• Nếu không được kiểm soát có thể chuyển sang sản giật (co giật, tổn thương đa cơ quan).

4.3. Đái tháo đường thai kỳ

• Tỷ lệ mắc cao hơn ở song thai do nhu cầu insulin tăng cao.

• Nếu không được kiểm soát tốt có thể gây macrosomia, đa ối và nguy cơ mổ lấy thai.

5. Hướng dẫn chăm sóc thai kỳ song thai

5.1. Theo dõi thai kỳ sát sao

• Khám thai sớm và định kỳ tại cơ sở y tế có chuyên khoa sản – hồi sức sơ sinh.

• Theo dõi sát sự phát triển từng thai nhi, nhất là trong tam cá nguyệt III.

• Đánh giá cân nặng, nước ối, chức năng nhau thai, và nguy cơ truyền máu song thai (TTTS).

5.2. Dinh dưỡng đầy đủ

• Thai phụ cần chế độ ăn giàu protein, sắt, acid folic và calci.

• Nhu cầu năng lượng tăng khoảng 600–900 kcal/ngày so với phụ nữ không mang thai.

• Tăng cân hợp lý: 16–24 kg trong suốt thai kỳ.

5.3. Bổ sung nước

• Cung cấp đủ nước để tránh mất nước và nguy cơ sinh non.

• Uống ít nhất 2,5–3 lít nước/ngày.

5.4. Nghỉ ngơi và tránh lao động nặng

• Nghỉ ngơi nhiều hơn thai kỳ đơn, nhất là từ tam cá nguyệt thứ hai trở đi.

• Tránh làm việc nặng, giảm thiểu căng thẳng và tăng cường giấc ngủ.

6. Kết luận

Mang thai đôi là một tình trạng đặc biệt trong sản khoa với nhiều nguy cơ tiềm ẩn cho cả mẹ và thai nhi. Việc tầm soát sớm, theo dõi sát sao, kết hợp chế độ dinh dưỡng và chăm sóc hợp lý là yếu tố then chốt để đảm bảo một thai kỳ an toàn và thành công. Thai phụ mang song thai cần được quản lý bởi bác sĩ sản khoa có kinh nghiệm và nên sinh tại cơ sở y tế có khả năng hồi sức sơ sinh.