Ngộ Độc Methanol: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Xử Trí và Điều Trị

1. Methanol là gì?

Methanol, còn được gọi là cồn công nghiệp, là một hợp chất hóa học dạng rượu, chủ yếu được sử dụng trong công nghiệp như dung môi, chất tẩy sơn, và chất chống đông. Tuy nhiên, methanol rất độc đối với cơ thể con người và không được phép sử dụng trong thực phẩm, đặc biệt là như một chất thay thế cho ethanol (rượu uống). Khi tiếp xúc hoặc tiêu thụ methanol, cơ thể sẽ chuyển hóa chất này thành các hợp chất độc hại, dẫn đến ngộ độc, có thể gây tổn thương nghiêm trọng hoặc tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

2. Ngộ độc methanol xảy ra như thế nào?

Methanol, khi uống vào, được hấp thu qua đường tiêu hóa và chuyển hóa tại gan. Tuy nhiên, quá trình chuyển hóa này chậm hơn so với ethanol, tạo ra acid formic và formate, gây nhiễm toan chuyển hóa và ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiều cơ quan, đặc biệt là hệ thần kinh và thị giác. Acid formic và formate có thể ức chế chuỗi hô hấp trong ty thể của các tế bào, dẫn đến sự suy giảm chức năng tế bào. Khi nồng độ methanol trong cơ thể tăng lên, các triệu chứng ngộ độc trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và có thể gây tử vong nếu không được xử lý kịp thời.

3. Nguyên nhân và đối tượng nguy cơ ngộ độc methanol

Ngộ độc methanol thường xảy ra khi tiêu thụ các loại rượu không rõ nguồn gốc hoặc rượu lậu, đặc biệt khi có sự pha trộn methanol để giảm chi phí sản xuất. Ngoài ra, phơi nhiễm với methanol cũng có thể xảy ra trong môi trường công nghiệp thông qua các chất tẩy rửa, dung môi hoặc khi hít phải hơi methanol.

4. Biểu hiện ngộ độc methanol

Các triệu chứng của ngộ độc methanol có thể xuất hiện trong vòng vài giờ sau khi tiếp xúc và có thể tiến triển nhanh chóng. Các triệu chứng ban đầu bao gồm:

• Buồn ngủ, giảm ý thức, suy giảm thần kinh trung ương

• Lú lẫn, nhức đầu, chóng mặt

• Mất khả năng phối hợp, thăng bằng và vận động cơ

• Buồn nôn, nôn

• Suy tim, suy hô hấp

• Đau mắt, giảm tầm nhìn

• Da kích ứng, suy thận cấp

• Cứng cơ, đau lưng

Ở các trường hợp nghiêm trọng, ngộ độc methanol có thể dẫn đến co giật, hôn mê và tử vong. Thời gian xuất hiện triệu chứng có thể muộn, điều này làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn và dễ bị bỏ qua trong giai đoạn đầu.

5. Xử trí ngộ độc methanol

Việc điều trị ngộ độc methanol cần được thực hiện khẩn cấp và bao gồm một số biện pháp can thiệp nhằm ngăn ngừa tác động độc hại của methanol và hỗ trợ chức năng các cơ quan:

• Ngừng tiếp xúc và sơ cứu: Trong trường hợp tiếp xúc với methanol qua mắt, da, hít phải hoặc nuốt phải, cần nhanh chóng đưa bệnh nhân ra khỏi nguồn tiếp xúc, rửa mắt dưới nước ấm trong ít nhất 15 phút, và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế.

• Điều trị thuốc giải độc: Fomepizole hoặc ethanol có thể được sử dụng để ức chế enzyme alcohol dehydrogenase (ADH), làm giảm sự chuyển hóa methanol thành acid formic. Cả hai thuốc này cần được sử dụng càng sớm càng tốt.

• Điều trị nhiễm toan chuyển hóa: Bicarbonate có thể được sử dụng để điều chỉnh tình trạng nhiễm toan chuyển hóa do sự tích tụ của formic acid.

• Thẩm tách máu: Trong trường hợp ngộ độc nghiêm trọng, thẩm tách máu là phương pháp hiệu quả để loại bỏ methanol và formate ra khỏi cơ thể.

6. Điều trị các biến chứng

Trong các trường hợp nặng, điều trị có thể bao gồm:

• Hỗ trợ hô hấp (thở oxy hoặc thở máy nếu cần)

• Hỗ trợ tim mạch (truyền dịch, sử dụng thuốc để nâng huyết áp)

• Điều trị co giật và hôn mê bằng thuốc an thần, chống co giật

7. Xử trí ngộ độc methanol tại nhà

Ngay khi có dấu hiệu ngộ độc methanol, bạn cần nhanh chóng thực hiện các biện pháp sơ cứu ban đầu:

• Khi tiếp xúc với mắt: Rửa mắt ngay lập tức với nước ấm chảy mạnh trong ít nhất 15 phút và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế.

• Khi nuốt phải methanol: Đảm bảo đường thở của bệnh nhân thông thoáng, không gây kích thích nôn, và nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện.

• Khi hít phải methanol: Di chuyển bệnh nhân ra khỏi khu vực bị nhiễm độc, kiểm tra chức năng hô hấp, và hỗ trợ thở nếu cần.

• Khi tiếp xúc với da: Ngừng tiếp xúc và nhanh chóng loại bỏ quần áo nhiễm methanol, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế.

8. Tình trạng tiên lượng và phục hồi

Tiên lượng của ngộ độc methanol phụ thuộc vào mức độ nhiễm độc và thời gian điều trị. Nếu được xử trí kịp thời và đúng cách, bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn, nhưng nếu không điều trị kịp thời, ngộ độc methanol có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến não, thận, phổi và các cơ quan khác, thậm chí dẫn đến tử vong.

9. Tóm tắt

Ngộ độc methanol là một tình trạng nguy hiểm cần được xử lý khẩn cấp, đặc biệt khi tiếp xúc với các nguồn rượu không rõ nguồn gốc hoặc rượu lậu. Các biện pháp điều trị bao gồm ngừng tiếp xúc, sử dụng thuốc giải độc, điều chỉnh nhiễm toan chuyển hóa và thẩm tách máu. Việc sơ cứu đúng cách và cấp cứu kịp thời có thể cứu sống bệnh nhân và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.