Ngứa trong bệnh đa xơ cứng: Một biểu hiện của rối loạn cảm giác thần kinh

Đa xơ cứng (Multiple Sclerosis – MS) là một bệnh lý tự miễn mạn tính của hệ thần kinh trung ương, đặc trưng bởi tổn thương bao myelin của sợi trục thần kinh, gây gián đoạn dẫn truyền xung thần kinh. Một trong những nhóm triệu chứng phổ biến của bệnh là các rối loạn cảm giác, trong đó bao gồm cảm giác ngứa không do nguyên nhân da liễu.

Đặc điểm cảm giác ngứa trong bệnh đa xơ cứng

Ngứa trong MS là một loại ngứa thần kinh (neuropathic pruritus), có cơ chế bệnh sinh liên quan đến tổn thương hoặc rối loạn dẫn truyền thần kinh tại các vùng vỏ não cảm giác, thân não hoặc tủy sống. Cảm giác ngứa có thể xảy ra đột ngột, không kèm theo phát ban và không đáp ứng với hành vi gãi.

Triệu chứng thường gặp kèm theo bao gồm:

• Cảm giác kim châm, bỏng rát

• Cảm giác châm chích hoặc điện giật

• Đau nhói từng cơn

Ngứa thần kinh có thể xảy ra khu trú hoặc lan tỏa, kéo dài vài phút đến nhiều giờ, và thường biến mất theo từng đợt.

Nguyên nhân và yếu tố thúc đẩy

Ngứa trong MS có thể xuất phát từ:

1. Tổn thương thần kinh do bệnh lý nền: gây rối loạn dẫn truyền tín hiệu cảm giác.

2. Tác dụng phụ của điều trị:

   • Interferon beta-1a (Avonex): có thể gây phản ứng dị ứng với biểu hiện ngứa hoặc phát ban tại vị trí tiêm.

   • Dimethyl fumarate (Tecfidera): báo cáo ngứa là tác dụng phụ thường gặp trong thử nghiệm lâm sàng.

3. Kích ứng tại chỗ: từ kỹ thuật tiêm hoặc phản ứng với chất mang thuốc

Chẩn đoán phân biệt

Việc phân biệt ngứa thần kinh do MS với các nguyên nhân khác là cần thiết:

• Ngứa da liễu: có thể kèm theo phát ban, mẩn đỏ, khô da

• Phản ứng dị ứng: thường có phù, nổi mề đay, mẩn đỏ lan rộng

• Bệnh hệ thống: suy gan, suy thận, rối loạn nội tiết

Điều trị cảm giác ngứa trong bệnh đa xơ cứng

1. Điều trị bằng thuốc

Ngứa thần kinh thường không đáp ứng với thuốc kháng histamin thông thường. Các thuốc được sử dụng bao gồm:

• Thuốc chống co giật:

  • Carbamazepine (Tegretol)

  • Phenytoin (Dilantin)

  • Gabapentin (Neurontin)

• Thuốc chống trầm cảm ba vòng:

  • Amitriptyline (Elavil)

Nếu ngứa do phản ứng dị ứng với thuốc, có thể sử dụng:

• Thuốc kháng histamin: Hydroxyzine (Atarax)

2. Liệu pháp hỗ trợ và thay thế

• Giảm stress: thông qua thiền, yoga, hít thở sâu hoặc liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)

• Châm cứu: có bằng chứng mức độ thấp hỗ trợ cải thiện cảm giác tê, ngứa, dị cảm

• Từ trị liệu (magnetic therapy): có thể hỗ trợ giảm triệu chứng mệt mỏi và đau thần kinh

3. Can thiệp lối sống

Mặc dù không có biện pháp lối sống nào điều trị đặc hiệu ngứa do MS, một số can thiệp có thể giúp cải thiện tổng thể triệu chứng bệnh:

• Chế độ ăn lành mạnh: giàu rau xanh, omega-3, hạn chế chất béo bão hòa

• Tập luyện thể chất theo chỉ dẫn của chuyên gia phục hồi chức năng

• Mát-xa thư giãn, ngủ đủ giấc

• Tuân thủ điều trị nền: giúp kiểm soát tốt tiến triển bệnh MS và hạn chế triệu chứng thần kinh thứ phát

Tiên lượng và theo dõi

Ngứa thần kinh trong MS thường không nguy hiểm về mặt sinh lý, nhưng có thể gây khó chịu, mất ngủ và ảnh hưởng chất lượng cuộc sống. Việc điều trị chủ yếu nhằm làm giảm triệu chứng và cải thiện khả năng thích ứng. Gãi không làm giảm triệu chứng mà có thể làm trầm trọng thêm cảm giác ngứa.

Trong trường hợp xuất hiện phát ban, đỏ da hoặc phù, cần đánh giá nguyên nhân khác như dị ứng hoặc nhiễm trùng da, có thể không liên quan đến MS.

Câu hỏi thường gặp

1. Đa xơ cứng có thể gây ngứa không?

Có. Ngứa là một trong các rối loạn cảm giác thần kinh do tổn thương hệ thần kinh trung ương trong MS.

2. Ba dấu hiệu cảnh báo sớm của MS là gì?

• Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân

• Rối loạn vận động: đi lại khó khăn, yếu chi

• Dị cảm: cảm giác tê bì, kim châm, ngứa hoặc đau không rõ nguyên nhân

3. Bệnh đa xơ cứng có gây triệu chứng ngoài da không?

MS không trực tiếp gây tổn thương da, nhưng bệnh nhân có thể gặp phản ứng da tại chỗ tiêm hoặc dị ứng với thuốc điều trị MS.