Nguy cơ sức khỏe do hạt vi nhựa từ bao bì thực phẩm và biện pháp giảm phơi nhiễm

Tổng quan

Hiện nay, phần lớn các sản phẩm nhựa được sản xuất trên toàn cầu được sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm và đồ uống, đặc biệt là với mục đích đóng gói, bảo quản và chứa đựng thực phẩm. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, các vật dụng nhựa này có thể bị phân rã cơ học hoặc phân hủy do tác động của nhiệt độ, ánh sáng và môi trường, tạo thành các hạt vi nhựa (microplastics). Những hạt vi nhựa này có khả năng xâm nhập vào thực phẩm và đồ uống, từ đó đi vào cơ thể con người thông qua tiêu hóa hoặc hô hấp.

 

Thống kê sản xuất và sử dụng nhựa trong ngành thực phẩm

Theo số liệu năm 2016, sản lượng nhựa toàn cầu đạt khoảng 322 triệu tấn, trong đó khoảng 60% được sử dụng trong lĩnh vực bao bì thực phẩm và đồ uống. Các loại nhựa này thường chứa nhiều phụ gia hóa học như chất ổn định, chất bôi trơn, chất độn và chất hóa dẻo nhằm cải thiện tính chất cơ học và thời gian sử dụng.

 

Cơ chế hình thành hạt vi nhựa và khả năng xâm nhập thực phẩm

Dưới tác động của nhiệt độ cao, ánh sáng mặt trời hoặc các yếu tố lý hóa khác, nhựa có thể bị phân rã thành các mảnh nhỏ (dưới 5 mm) gọi là hạt vi nhựa. Những hạt này có thể hiện diện trong thực phẩm do sử dụng các vật dụng như chai nước dùng một lần, hộp đựng thức ăn nhanh, hoặc màng bọc thực phẩm. Ngoài ra, các yếu tố như nhiệt độ khi hâm nóng, thời gian bảo quản dài, và loại nhựa sử dụng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến mức độ thôi nhiễm vi nhựa vào thực phẩm.

 

Các loại hạt vi nhựa và hóa chất đi kèm phổ biến trong thực phẩm

Các hạt vi nhựa có thể chứa nhiều hợp chất hóa học độc hại, bao gồm:

  • Bisphenol A (BPA): Thành phần trong sản xuất polycarbonate và nhựa epoxy; có hoạt tính nội tiết.

  • Dioxin: Sản phẩm phụ của quá trình sản xuất thuốc diệt cỏ và tẩy trắng giấy; có độc tính cao và tích lũy sinh học.

  • Phthalates: Chất hóa dẻo phổ biến, làm tăng độ linh hoạt và độ bền của nhựa; có khả năng gây rối loạn nội tiết.

  • Polyethylene và polypropylene: Nhựa phổ biến trong bao bì thực phẩm; có thể phân rã tạo thành vi nhựa tồn lưu trong môi trường và cơ thể.

 

Tác động đến sức khỏe con người

  1. Rối loạn nội tiết tố:
    Nhiều hợp chất trong hạt vi nhựa được chứng minh có cấu trúc tương đồng với các hormone sinh lý như estrogen, testosterone hoặc insulin, dẫn đến rối loạn điều hòa nội tiết. BPA đặc biệt được chứng minh làm suy giảm chức năng sinh sản, gây vô sinh và liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang.

  2. Tăng nguy cơ bệnh mạn tính:
    Tiếp xúc dài hạn với hạt vi nhựa liên quan đến rối loạn chuyển hóa, bao gồm tiểu đường typ 2, tăng huyết áp và bệnh tim mạch. Các cơ chế bao gồm tình trạng viêm mạn tính, kháng insulin và rối loạn chuyển hóa lipid.

  3. Suy giảm chức năng miễn dịch:
    Phơi nhiễm với hạt vi nhựa gây mất cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột và độc tính lên các tế bào miễn dịch tại ruột, nơi tập trung 70–80% hệ miễn dịch toàn thân. Điều này có thể dẫn đến suy yếu hàng rào bảo vệ niêm mạc ruột và tăng nguy cơ bệnh lý viêm hệ tiêu hóa cũng như nhiễm trùng toàn thân.

 

Mức độ phơi nhiễm vi nhựa hiện nay

Các nghiên cứu gần đây cho thấy một người trưởng thành có thể tiêu thụ trung bình từ 50.000–120.000 hạt vi nhựa mỗi năm, tùy theo mức độ tiêu thụ nước đóng chai, thực phẩm đóng gói và ô nhiễm không khí hít phải. Một nghiên cứu năm 2019 phát hiện trung bình có 20 loại vi nhựa trong mỗi 10 gram mẫu phân của các đối tượng nghiên cứu, cho thấy mức độ lan rộng và khó kiểm soát của vi nhựa trong môi trường sống.

 

Biện pháp giảm thiểu phơi nhiễm vi nhựa

  1. Hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn:
    Các thực phẩm chế biến công nghiệp (fast food, nước ngọt, thực phẩm đóng hộp) chứa hàm lượng cao phthalates và các phụ gia nhựa khác. Ngoài ra, các loại thực phẩm này thường có giá trị dinh dưỡng thấp và liên quan đến nhiều bệnh mạn tính.
    Khuyến nghị: Ưu tiên thực phẩm tươi sống, tự nấu và hạn chế tối đa thực phẩm chế biến sẵn.

  2. Chuyển đổi sang bao bì thân thiện với môi trường:
    Sử dụng các vật dụng bảo quản thực phẩm làm từ chất liệu không sinh vi nhựa sẽ giúp giảm nguy cơ phơi nhiễm.
    Khuyến nghị:

    • Dùng hộp thủy tinh, bình thủy tinh hoặc chai inox

    • Ưu tiên hộp cơm, bát, thìa dĩa làm từ tre, trấu hoặc inox

    • Tránh sử dụng hộp xốp, màng bọc nhựa hoặc chai nhựa dùng một lần khi hâm nóng thức ăn.

 

Kết luận

Hạt vi nhựa là sản phẩm phụ không mong muốn của nền công nghiệp nhựa hiện đại, có khả năng xâm nhập vào thực phẩm và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người. Với bằng chứng ngày càng rõ ràng về tác động của chúng đến hệ nội tiết, chuyển hóa và miễn dịch, việc giảm thiểu tiếp xúc với vi nhựa là cần thiết trong chiến lược bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Những thay đổi nhỏ trong hành vi tiêu dùng và lựa chọn bao bì thực phẩm có thể góp phần đáng kể trong việc bảo vệ sức khỏe cá nhân và môi trường.

return to top