Sử dụng thuốc trong thời kỳ cho con bú

Cho con bú sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích về mặt dinh dưỡng và miễn dịch cho trẻ sơ sinh, đồng thời hỗ trợ sự phát triển toàn diện. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc trong thời kỳ cho con bú cần được xem xét cẩn trọng nhằm hạn chế nguy cơ phơi nhiễm thuốc qua sữa mẹ đối với trẻ.

1. Khả năng thuốc bài tiết vào sữa mẹ

Phần lớn các loại thuốc dùng đường toàn thân đều có khả năng bài tiết một phần vào sữa mẹ. Mức độ bài tiết phụ thuộc vào đặc tính dược động học của thuốc, bao gồm: trọng lượng phân tử, độ liên kết với protein huyết tương, độ tan trong lipid, thời gian bán thải và độ pKa. Tuy nhiên, đa số các thuốc bài tiết vào sữa mẹ với nồng độ thấp, không gây ảnh hưởng lâm sàng đáng kể đối với trẻ sơ sinh khỏe mạnh. Một số thuốc có thể đạt nồng độ cao và gây tác dụng không mong muốn, do đó mỗi trường hợp cần được đánh giá riêng biệt.

2. Các yếu tố nguy cơ ở trẻ sơ sinh

Trẻ sinh non, trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi hoặc trẻ có bệnh lý nền như suy gan, suy thận sẽ có nguy cơ cao hơn do khả năng chuyển hóa và đào thải thuốc còn hạn chế. Đối với trẻ lớn hơn 6 tháng tuổi và khỏe mạnh, nguy cơ ảnh hưởng từ thuốc qua sữa mẹ thường thấp hơn đáng kể.

3. Quyết định tiếp tục cho bú khi dùng thuốc

Phần lớn các thuốc điều trị bệnh lý thông thường hoặc mạn tính có thể sử dụng an toàn trong thời kỳ cho con bú. Lợi ích của việc duy trì điều trị cho mẹ thường lớn hơn nguy cơ tiềm ẩn cho trẻ. Tuy nhiên, một số thuốc có chống chỉ định rõ ràng do nguy cơ gây ức chế hệ thần kinh trung ương, suy hô hấp, ức chế tạo máu hoặc độc tính tích lũy. Trong các trường hợp này, bác sĩ có thể:

• Chuyển sang thuốc thay thế an toàn hơn.

• Điều chỉnh thời điểm dùng thuốc để hạn chế nồng độ thuốc trong sữa (ví dụ, uống thuốc ngay sau khi cho bú).

• Tạm ngưng hoặc ngừng hẳn việc cho bú nếu không có lựa chọn thay thế an toàn.

Việc hút và trữ sữa trước khi bắt đầu thuốc có thể hỗ trợ duy trì nguồn sữa trong các trường hợp cần ngưng bú tạm thời. Nếu phải ngưng bú vĩnh viễn, cần có kế hoạch chuyển sang sữa công thức phù hợp dưới sự hướng dẫn của cán bộ y tế.

4. Một số thuốc được xem là an toàn khi cho con bú

Danh sách dưới đây bao gồm các thuốc thường được xem là an toàn trong thời kỳ cho con bú, với điều kiện sử dụng theo liều điều trị thông thường:

• Thuốc giảm đau: Acetaminophen, ibuprofen; naproxen (chỉ dùng ngắn hạn).

• Kháng sinh: Amoxicillin, ampicillin, cephalexin; kháng nấm như fluconazole, miconazole, clotrimazole (bôi lượng nhỏ).

• Thuốc kháng histamin: Loratadine, fexofenadine.

• Thuốc thông mũi: Pseudoephedrine (thận trọng vì có thể làm giảm tiết sữa).

• Thuốc tránh thai:

  • Chứa progestin đơn thuần: an toàn hơn cho tiết sữa.

  • Kết hợp estrogen-progestin: có thể làm giảm sản lượng sữa, nên thảo luận kỹ với bác sĩ.

• Thuốc tiêu hóa: Famotidine.

• Thuốc chống trầm cảm: Sertraline, paroxetine, fluvoxamine.

• Thuốc nhuận tràng: Docusate.

5. Khuyến nghị chung khi sử dụng thuốc

• Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng thuốc trong giai đoạn cho con bú.

• Hạn chế sử dụng thuốc không cần thiết như thảo dược, vitamin liều cao hoặc thực phẩm chức năng chưa có bằng chứng rõ ràng về độ an toàn.

• Theo dõi sát trẻ trong suốt quá trình dùng thuốc, chú ý đến các dấu hiệu bất thường như thay đổi thói quen bú, ngủ, quấy khóc, phát ban hoặc tiêu chảy. Nếu có bất thường, cần thông báo ngay cho bác sĩ.

Kết luận

Việc sử dụng thuốc trong thời kỳ cho con bú cần được cá nhân hóa dựa trên đặc điểm của mẹ, trẻ, và loại thuốc sử dụng. Phần lớn các trường hợp đều có thể được xử lý an toàn bằng việc lựa chọn thuốc hợp lý, điều chỉnh thời điểm dùng thuốc hoặc thay thế thuốc khi cần thiết. Việc chủ động tham vấn bác sĩ sẽ giúp đảm bảo an toàn tối đa cho cả mẹ và bé trong suốt thời gian nuôi con bằng sữa mẹ.