Tác động của hành vi thủ dâm đến não bộ

Tóm tắt:

Thủ dâm là một hành vi tình dục tự nhiên, phổ biến và thường được coi là vô hại ở người trưởng thành khỏe mạnh. Hành vi này có thể mang lại nhiều lợi ích về tâm thần – sinh lý, chủ yếu thông qua cơ chế giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh và hormone có liên quan đến khoái cảm, giảm stress và điều hòa cảm xúc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hành vi này có thể trở nên cưỡng chế hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

1. Lợi ích thần kinh – tâm lý học từ hành vi thủ dâm

Quá trình đạt cực khoái (orgasm) thông qua thủ dâm có liên quan mật thiết đến sự phóng thích đồng thời nhiều chất dẫn truyền thần kinh và hormone, bao gồm:

• Dopamine: Chất dẫn truyền thần kinh trung tâm liên quan đến khoái cảm, động lực và hành vi tìm kiếm phần thưởng. Nồng độ cao giúp cải thiện tâm trạng, tăng hưng phấn và sự tập trung.

• Oxytocin: Được gọi là “hormone tình yêu”, giúp tăng cường gắn kết xã hội, giảm lo âu và cải thiện sự tin tưởng.

• Serotonin: Tham gia điều hòa tâm trạng, giấc ngủ, cảm giác hạnh phúc và chống trầm cảm.

• Endorphin: Chất giảm đau nội sinh có tác dụng tương tự morphin, góp phần tạo cảm giác dễ chịu và thư giãn.

• Prolactin: Có vai trò trong điều hòa đáp ứng tình dục, giảm hưng phấn sau cực khoái và tham gia vào quá trình điều hòa miễn dịch.

• Endocannabinoids: Điều hòa nhiều chức năng sinh lý bao gồm giảm đau, chống viêm, kiểm soát lo âu và điều hòa trí nhớ.

• Norepinephrine và adrenaline: Hỗ trợ kiểm soát phản ứng stress, tăng cường tuần hoàn và hô hấp.

Các lợi ích ghi nhận bao gồm:

• Giảm căng thẳng, lo âu, và cải thiện tâm trạng.

• Tăng chất lượng giấc ngủ thông qua thư giãn hệ thần kinh trung ương.

• Giảm đau (đặc biệt có thể hỗ trợ giảm đau bụng kinh ở nữ giới).

• Cải thiện khả năng tập trung và chức năng nhận thức thông qua việc tăng dopamine và serotonin.

• Tăng cường đáp ứng miễn dịch nhờ tăng prolactin và endocannabinoids.

• Giảm huyết áp do tăng oxytocin và điều hòa trương lực mạch máu.

• Tự điều chỉnh chức năng tình dục, hỗ trợ hiểu rõ hơn về nhu cầu tình dục cá nhân.

2. Ảnh hưởng bất lợi tiềm ẩn

Mặc dù thủ dâm được xem là hành vi bình thường, nhưng việc lạm dụng hoặc mang cảm xúc tiêu cực có thể gây hệ quả bất lợi:

• Tâm lý học: Cảm giác tội lỗi, xấu hổ hoặc lo âu sau khi thủ dâm – đặc biệt ở các cá nhân có xung đột tôn giáo, đạo đức hoặc rối loạn lo âu cưỡng bức.

• Thể chất: Gây kích ứng niêm mạc, tổn thương cơ học vùng sinh dục hoặc đau sau thủ dâm không đúng cách.

• Xã hội và hành vi: Khi hành vi thủ dâm trở nên cưỡng chế, lặp lại mất kiểm soát và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, công việc hoặc quan hệ xã hội.

3. Hành vi tình dục cưỡng chế và nghiện thủ dâm

Hiện nay, Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA) không công nhận thủ dâm hoặc nghiện tình dục là một rối loạn riêng biệt trong DSM-5. Tuy nhiên, hành vi thủ dâm quá mức có thể được xếp vào nhóm hành vi tình dục cưỡng chế (Compulsive Sexual Behavior – CSB).

Các yếu tố nguy cơ:

• Tiền sử bệnh lý thần kinh: Alzheimer, bệnh Pick, hội chứng Kleine-Levin...

• Rối loạn tâm thần: rối loạn lưỡng cực, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).

• Lạm dụng chất kích thích: methamphetamine, cocaine, thuốc điều trị Parkinson có tăng dopamine.

4. Điều trị và kiểm soát hành vi thủ dâm cưỡng chế

a. Hướng tiếp cận điều trị:

• Tâm lý trị liệu:

  • Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)

  • Liệu pháp phân tâm học

  • Liệu pháp nhóm hoặc trị liệu cặp đôi

• Điều trị nguyên nhân nền: Nếu hành vi có liên quan đến rối loạn thần kinh – tâm thần, cần phối hợp bác sĩ chuyên khoa.

b. Các chiến lược phòng ngừa và kiểm soát tại nhà:

• Tránh tiếp xúc với nội dung kích thích tình dục hoặc khiêu dâm.

• Duy trì hoạt động thể chất và thể thao thường xuyên.

• Tăng cường các mối quan hệ xã hội và tương tác lành mạnh.

• Xác định và tránh các yếu tố khởi phát (như buồn chán, cô đơn, stress).

• Giữ bản thân bận rộn với các hoạt động mang tính xây dựng.

5. Khi nào cần thăm khám y tế?

Người bệnh nên tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần khi:

• Hành vi thủ dâm lặp lại mất kiểm soát, ảnh hưởng đến sinh hoạt cá nhân và xã hội.

• Xuất hiện cảm giác xấu hổ, tội lỗi kéo dài làm suy giảm chất lượng cuộc sống.

• Gặp khó khăn trong kiểm soát ham muốn tình dục hoặc có nguy cơ hành vi nguy hiểm (ví dụ: thủ dâm nơi công cộng).

Kết luận:

Thủ dâm là hành vi tự nhiên và có thể mang lại nhiều lợi ích sinh lý – thần kinh nếu được thực hiện trong giới hạn hợp lý. Tuy nhiên, cần phân biệt giữa hành vi lành mạnh và hành vi cưỡng chế. Việc thăm khám và can thiệp sớm từ chuyên gia là cần thiết nếu hành vi này gây rối loạn tâm lý hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống cá nhân và xã hội.