Thay đổi nội tiết tố trong thai kỳ và vai trò sinh lý của các hormone

Trong suốt thai kỳ, hệ thống nội tiết của người phụ nữ trải qua những biến đổi sâu sắc nhằm hỗ trợ quá trình phát triển của thai nhi, chuẩn bị cho cuộc sinh và điều hòa các chức năng sinh lý hậu sản. Các hormone được sản xuất bởi hoàng thể và sau đó là nhau thai đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì thai kỳ, điều hòa chức năng của tử cung, tuyến vú, cũng như tác động lên hệ thần kinh, tiêu hóa và chuyển hóa.

1. hCG (human chorionic gonadotropin)

Là một glycoprotein do lá nuôi của phôi thai tiết ra, hCG có mặt rất sớm trong thai kỳ. Hormone này có chức năng duy trì hoạt động của hoàng thể, qua đó hỗ trợ sản xuất progesterone và estrogen trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Sau khi nhau thai phát triển hoàn chỉnh, vai trò sản xuất các hormone này được chuyển sang cho nhau thai, và nồng độ hCG bắt đầu giảm dần.

2. Progesterone và Estrogen

• Progesterone: Được tổng hợp bởi hoàng thể và sau đó là nhau thai, progesterone giúp duy trì nội mạc tử cung, ức chế co bóp tử cung và hỗ trợ sự phát triển phôi thai. Nồng độ progesterone thấp có thể làm tăng nguy cơ sảy thai, do đó trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung progesterone trong giai đoạn đầu thai kỳ.

• Estrogen: Cùng với progesterone, estrogen hỗ trợ sự phát triển của tử cung, tăng sinh mạch máu và chuẩn bị tuyến vú cho quá trình tiết sữa. Estrogen cũng có liên quan đến các thay đổi cảm xúc và sinh lý ở phụ nữ mang thai.

3. Oxytocin

Oxytocin là một hormone peptide được tiết ra từ thùy sau tuyến yên, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển dạ bằng cách kích thích co bóp cơ tử cung. Nồng độ oxytocin tăng lên khi đầu thai nhi gây áp lực lên cổ tử cung, tạo phản xạ kích thích co bóp tử cung (phản xạ Ferguson). Oxytocin cũng đóng vai trò trong giai đoạn hậu sản để giúp tử cung co hồi và cầm máu sau sinh.

4. Prolactin

Prolactin do thùy trước tuyến yên tiết ra, là hormone chủ đạo trong việc điều hòa sự phát triển và hoạt động của tuyến vú. Sau khi sinh, sự sụt giảm estrogen và progesterone cho phép prolactin kích thích tế bào biểu mô tuyến vú sản xuất sữa. Việc trẻ bú mẹ duy trì phản xạ tiết prolactin, hỗ trợ tiết sữa và có thể ức chế rụng trứng tạm thời thông qua cơ chế điều hòa hạ đồi – tuyến yên.

5. Relaxin

Relaxin là một hormone polypeptide được tiết bởi hoàng thể và sau đó là nhau thai. Relaxin giúp làm mềm cổ tử cung, giãn các dây chằng vùng chậu để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình sinh thường. Tuy nhiên, sự giãn dây chằng này cũng có thể gây cảm giác đau khớp hoặc đau lưng ở phụ nữ mang thai. Relaxin cũng có tác động gián tiếp lên hệ tiêu hóa, gây chậm nhu động ruột, từ đó góp phần vào các triệu chứng như táo bón và ợ nóng.

6. Prostaglandin

Prostaglandin là các dẫn xuất acid béo có tác dụng giãn cổ tử cung và tăng cường co bóp cơ tử cung. Các prostaglandin ngoại sinh có thể được sử dụng để kích thích chuyển dạ trong những trường hợp quá ngày sinh. Mặt khác, một lượng nhỏ prostaglandin tự nhiên được giải phóng trong khi quan hệ tình dục cũng có thể hỗ trợ chuyển dạ tự nhiên.

7. Endorphin

Endorphin là các peptide nội sinh do hệ thần kinh trung ương tiết ra, có tác dụng giảm đau tự nhiên tương tự như morphin. Nồng độ endorphin tăng lên vào thời điểm chuyển dạ, giúp sản phụ giảm cảm giác đau và đối phó tốt hơn với các cơn co tử cung.

Kết luận

Sự biến đổi nội tiết tố trong thai kỳ là hiện tượng sinh lý cần thiết, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự phát triển bình thường của thai nhi, duy trì thai kỳ và hỗ trợ sinh sản. Tuy nhiên, những thay đổi nội tiết này cũng là nguyên nhân của nhiều biểu hiện khó chịu trong thai kỳ như thay đổi tâm trạng, buồn nôn, đau khớp hay rối loạn tiêu hóa. Việc hiểu rõ các cơ chế nội tiết sẽ giúp cán bộ y tế cũng như thai phụ có những chiến lược theo dõi và chăm sóc hiệu quả hơn trong suốt thai kỳ và thời kỳ hậu sản.