Thời gian tồn tại của nicotine trong cơ thể và các yếu tố ảnh hưởng

Nicotine là một alkaloid có trong cây thuốc lá, được biết đến với đặc tính gây nghiện mạnh và ảnh hưởng toàn thân khi xâm nhập vào cơ thể. Sau khi được hấp thu qua đường hô hấp hoặc niêm mạc, nicotine nhanh chóng phân bố vào máu và đạt đến não trong vòng chưa tới 10 giây. Quá trình chuyển hóa và đào thải của nicotine – cũng như sản phẩm chuyển hóa chính là cotinine – có thể khác nhau tùy theo đặc điểm cơ địa, cách sử dụng và yếu tố môi trường.

1. Thời gian tồn tại của nicotine và cotinine trong cơ thể

Sau khi vào cơ thể, phần lớn nicotine được chuyển hóa tại gan nhờ enzym cytochrome P450 (CYP2A6), tạo thành cotinine – chất được sử dụng làm dấu ấn sinh học để đánh giá tình trạng phơi nhiễm hoặc nghiện nicotine.

1.1. Trong nước tiểu

• Người hút không thường xuyên: Cotinine có thể phát hiện trong nước tiểu trong vòng 4 ngày.

• Người hút thường xuyên: Cotinine tồn tại đến 3 tuần sau lần hút cuối cùng.

• Mức cotinine trong nước tiểu dao động từ >30 ng/mL (người ngừng hút) đến >1.000 ng/mL (đang hút thuốc tích cực).

1.2. Trong máu

• Nicotine được phát hiện trong máu trong khoảng 1–3 ngày sau khi sử dụng.

• Cotinine có thể tồn tại trong máu đến 10 ngày.

1.3. Trong nước bọt

• Nicotine và cotinine tồn tại trong nước bọt trung bình từ 2–4 ngày, tùy tần suất sử dụng.

1.4. Trong tóc

• Nicotine có thể lưu giữ trong nang tóc tới 90 ngày, một số báo cáo ghi nhận dấu vết tồn tại đến 12 tháng.

• Xét nghiệm trên tóc không phổ biến do chi phí cao nhưng có độ nhạy cao trong theo dõi phơi nhiễm lâu dài.

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian tồn tại của nicotine

2.1. Tần suất và liều lượng sử dụng

• Người hút thuốc ít (1–2 lần/tuần): nicotine được đào thải trong vòng 2–3 ngày.

• Người hút thuốc thường xuyên: nicotine có thể lưu giữ lâu hơn và cotinine tồn tại nhiều tuần.

• Loại sản phẩm (thuốc lá điếu, thuốc lào, thuốc lá điện tử, nhai thuốc lá) và hàm lượng nicotine cũng ảnh hưởng đến thời gian tồn lưu.

2.2. Đặc điểm cơ địa và di truyền

• Tuổi: Quá trình chuyển hóa nicotine chậm hơn ở người cao tuổi.

• Chủng tộc và gen: Một số người mang biến thể gen CYP2A6 chuyển hóa nicotine nhanh hơn.

• Giới tính và nội tiết: Phụ nữ, đặc biệt trong thai kỳ hoặc dùng estrogen, có tốc độ chuyển hóa nhanh hơn nam giới.

• Chức năng gan: Suy giảm chức năng gan làm giảm khả năng chuyển hóa nicotine.

2.3. Tương tác thuốc

Một số thuốc có thể cảm ứng hoặc ức chế enzym gan chuyển hóa nicotine:

3. Các biện pháp thúc đẩy đào thải nicotine khỏi cơ thể

Ngừng hoàn toàn sử dụng các sản phẩm chứa nicotine là phương pháp hiệu quả nhất để loại bỏ chất này khỏi hệ thống cơ thể. Một số biện pháp hỗ trợ:

• Uống nhiều nước: Hỗ trợ đào thải nicotine và cotinine qua nước tiểu.

• Tăng cường vận động thể lực: Giúp tăng chuyển hóa, tăng bài tiết qua mồ hôi.

• Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa và chất xơ: Tăng tốc độ thanh thải và giảm stress oxy hóa do độc chất.

4. Hội chứng cai nicotine: Tác dụng phụ khi ngừng sử dụng

Ngừng sử dụng nicotine ở người nghiện có thể gây ra hội chứng cai, xuất hiện trong vòng vài giờ đầu và đạt đỉnh trong 2–3 ngày đầu:

• Thèm thuốc mạnh

• Thay đổi cảm xúc: dễ cáu gắt, lo âu, trầm cảm

• Mất tập trung, mất ngủ

• Đau đầu, buồn nôn, táo bón hoặc tiêu chảy

• Tăng cảm giác đói và thèm ăn

Các triệu chứng thường giảm dần sau 1–3 tuần, tuy nhiên một số người có thể cần hỗ trợ bằng thuốc cai nghiện nicotine hoặc liệu pháp hành vi.

5. Kết luận

Nicotine có thể tồn tại trong cơ thể từ vài ngày đến nhiều tháng tùy thuộc vào mức độ sử dụng và đặc điểm sinh học cá nhân. Việc xác định sự hiện diện của nicotine thông qua các xét nghiệm máu, nước tiểu, nước bọt và tóc giúp đánh giá tình trạng phơi nhiễm hoặc hỗ trợ quá trình cai nghiện. Ngừng sử dụng hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá kết hợp với chế độ dinh dưỡng, vận động hợp lý và tư vấn chuyên môn là phương pháp hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe lâu dài.