Tổng quan về cúm và vắc-xin phòng cúm

1. Khái niệm

Cúm (influenza) là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus cúm gây ra, ảnh hưởng chủ yếu đến hệ hô hấp, đặc biệt là phổi, khí quản và mũi họng. Bệnh có thể biểu hiện từ nhẹ đến nặng, thậm chí tử vong ở một số nhóm nguy cơ cao. Các triệu chứng thường gặp bao gồm: sốt, ớn lạnh, đau nhức cơ thể, ho khan, nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi, đau họng, mệt mỏi và đôi khi có rối loạn tiêu hóa.

2. Vắc-xin phòng cúm

Theo khuyến cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), tất cả các đối tượng từ 6 tháng tuổi trở lên nên được tiêm vắc-xin phòng cúm định kỳ hàng năm, trừ khi có chống chỉ định cụ thể. Việc tiêm chủng giúp làm giảm nguy cơ mắc bệnh, làm nhẹ triệu chứng nếu nhiễm bệnh, đồng thời hạn chế lây lan trong cộng đồng.

3. Vắc-xin cúm dạng xịt mũi

Vắc-xin cúm dạng xịt mũi (live attenuated influenza vaccine – LAIV) chứa virus cúm sống giảm độc lực, được phun vào khoang mũi. Vắc-xin này kích thích phản ứng miễn dịch tại chỗ và toàn thân, giúp hình thành kháng thể chống lại các chủng virus cúm lưu hành trong mùa cúm sắp tới.

Hiệu quả so với vắc-xin tiêm bắp:

• Nhiều nghiên cứu cho thấy hiệu quả của vắc-xin dạng xịt tương đương với vắc-xin tiêm.

• Một số dữ liệu vào năm 2009 ghi nhận hiệu quả cao hơn ở trẻ em khi sử dụng dạng xịt mũi, tuy nhiên các nghiên cứu sau đó không khẳng định sự vượt trội này.

• Việc lựa chọn dạng vắc-xin nên được cá thể hóa theo điều kiện y tế, độ tuổi và sở thích cá nhân.

4. Đối tượng có thể và không thể sử dụng vắc-xin dạng xịt mũi

Chỉ định:

• Người khỏe mạnh từ 2 đến 49 tuổi.

• Không có bệnh lý nền nghiêm trọng hoặc chống chỉ định đặc biệt.

Chống chỉ định:

• Trẻ em dưới 2 tuổi.

• Người ≥ 50 tuổi.

• Người có tiền sử phản ứng dị ứng nặng với vắc-xin cúm hoặc bất kỳ thành phần nào của vắc-xin.

• Trẻ em và thanh thiếu niên đang điều trị bằng aspirin hoặc các salicylate.

• Trẻ từ 2–4 tuổi bị hen phế quản chưa kiểm soát hoặc có tiền sử khò khè trong vòng 12 tháng.

• Phụ nữ đang mang thai.

• Người bị suy giảm miễn dịch hoặc đang sống cùng người suy giảm miễn dịch nặng.

• Người đã sử dụng thuốc kháng virus cúm trong vòng 48 giờ trước khi tiêm.

5. Tác dụng phụ

Vắc-xin cúm dạng xịt thường có khả năng dung nạp tốt. Các tác dụng phụ nhẹ, thoáng qua có thể bao gồm:

• Nghẹt mũi, chảy nước mũi.

• Đau họng, ho.

• Mệt mỏi, nhức đầu, đau cơ nhẹ.

• Ở trẻ em: sốt nhẹ, thở khò khè, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng.

Phản ứng nghiêm trọng (hiếm gặp, cần xử trí khẩn cấp):

• Phù mặt, cổ họng.

• Khó thở, tức ngực.

• Nổi mề đay toàn thân.

• Nhịp tim nhanh hoặc loạn nhịp.

• Chóng mặt, ngất xỉu.

6. Thời điểm tiêm chủng

Vắc-xin cúm nên được tiêm/xịt vào đầu mùa cúm, lý tưởng là vào tháng 10 hàng năm. Tuy nhiên, việc tiêm chủng vẫn có thể được tiến hành bất kỳ thời điểm nào trong mùa cúm, kéo dài đến mùa xuân. Kháng thể bảo vệ sẽ bắt đầu hình thành khoảng 2 tuần sau tiêm.

7. Kết luận

Vắc-xin phòng cúm là một công cụ y học dự phòng hiệu quả và an toàn, giúp giảm tỷ lệ mắc, biến chứng và tử vong do cúm. Việc lựa chọn giữa vắc-xin dạng tiêm và xịt mũi cần được cân nhắc dựa trên độ tuổi, tình trạng sức khỏe và chống chỉ định của từng cá nhân. Chủ động tiêm phòng cúm định kỳ mỗi năm là biện pháp thiết yếu để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.