Vai trò tiềm năng của probiotics trong hỗ trợ điều trị trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

1. Tổng quan

Probiotics là các vi sinh vật sống có lợi, bao gồm vi khuẩn và nấm men, khi được bổ sung đầy đủ sẽ mang lại lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là hệ tiêu hóa. Trong những năm gần đây, một số bằng chứng khoa học đã cho thấy vai trò tiềm năng của probiotics như một phương pháp hỗ trợ điều trị trong bệnh lý trào ngược dạ dày – thực quản (Gastroesophageal Reflux Disease – GERD).

2. Cơ chế và tác dụng tiềm năng của probiotics đối với GERD

GERD là tình trạng trào ngược từng đợt hoặc mạn tính của dịch vị dạ dày lên thực quản, gây triệu chứng như ợ nóng, đau thượng vị, nuốt khó, hoặc viêm thực quản. Việc bổ sung probiotics có thể mang lại một số lợi ích:

• Cải thiện triệu chứng GERD: Một tổng quan hệ thống năm 2020 đã phân tích 13 nghiên cứu lâm sàng về vai trò của probiotics trong bệnh GERD. Trong số này, 11 nghiên cứu ghi nhận cải thiện đáng kể các triệu chứng như ợ nóng, buồn nôn, nôn, đau bụng và trào ngược.

• Hỗ trợ làm giảm tác dụng phụ của thuốc ức chế bơm proton (PPI): PPI là thuốc điều trị chính trong GERD nhưng có thể làm thay đổi hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến nguy cơ phát triển quá mức vi khuẩn ruột non (Small Intestinal Bacterial Overgrowth – SIBO). Nghiên cứu cho thấy phối hợp PPI với probiotics có thể làm giảm tỷ lệ SIBO và triệu chứng như tiêu chảy, đầy hơi, chán ăn hoặc sụt cân.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2019 trên bệnh nhân viêm thực quản sử dụng esomeprazole phối hợp probiotics cho thấy tỷ lệ SIBO thấp hơn so với nhóm dùng giả dược, đồng thời cải thiện triệu chứng tiêu hóa rõ rệt hơn.

3. Các chủng probiotics được sử dụng

Nhiều nghiên cứu lâm sàng về điều trị trào ngược sử dụng các chủng thuộc Lactobacillus, một số khác sử dụng Bacillus subtilis và Enterococcus faecium. Mặc dù hiệu quả có thể khác nhau giữa các chủng và liều lượng, các vi khuẩn này đều cho thấy khả năng cải thiện các triệu chứng đường tiêu hóa trên.

4. Phối hợp probiotics với thuốc điều trị GERD

Một nghiên cứu lớn năm 2021 so sánh hiệu quả của nhiều phác đồ điều trị khó tiêu và trào ngược, trong đó có:

• Probiotics + thuốc kháng acid

• Probiotics + PPI

• Probiotics + prokinetic

• Chỉ sử dụng probiotics

Kết quả cho thấy cả bốn nhóm đều cải thiện triệu chứng, trong đó nhóm chỉ dùng probiotics đơn độc có mức cải thiện triệu chứng chủ quan cao nhất. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh rằng probiotics không nên được coi là biện pháp thay thế hoàn toàn cho điều trị chuẩn của GERD, mà là một biện pháp bổ trợ.

5. Tính an toàn và các rủi ro tiềm ẩn

Phần lớn người trưởng thành khỏe mạnh có thể sử dụng probiotics một cách an toàn. Tuy nhiên, như mọi sản phẩm bổ sung, probiotics cũng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn:

• Đầy hơi, khó chịu bụng

• Dị ứng (hiếm gặp, nhưng có thể nghiêm trọng)

• Nguy cơ nhiễm trùng cơ hội ở người suy giảm miễn dịch

• Nhiễm vi sinh vật không được kiểm soát chất lượng trong sản phẩm kém chất lượng

• Tương tác bất lợi với thuốc khác (đặc biệt thuốc ức chế miễn dịch)

Ngoài ra, dữ liệu về hiệu quả của probiotics trong SIBO còn nhiều mâu thuẫn. Một số nghiên cứu cho thấy có lợi, trong khi những nghiên cứu khác ghi nhận tình trạng SIBO nặng hơn sau khi dùng probiotics.

6. Các biện pháp điều trị trào ngược dạ dày – thực quản khác

Ngoài probiotics, bệnh nhân GERD nên áp dụng các biện pháp điều trị chuẩn bao gồm:

• Thay đổi lối sống:

  • Tránh thức ăn cay, nhiều chất béo hoặc có tính acid cao

  • Ăn thành nhiều bữa nhỏ, không nằm ngay sau khi ăn

  • Nâng cao đầu giường khi ngủ

  • Giảm cân nếu thừa cân – béo phì

  • Ngừng hút thuốc và hạn chế rượu

• Điều trị nội khoa:

  • Thuốc kháng acid (antacid): Giảm triệu chứng tức thì

  • Thuốc chẹn H2 (H2-blockers): Giảm tiết acid dạ dày

  • Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Giảm tiết acid mạnh hơn và giúp lành niêm mạc thực quản

  • Thuốc tăng vận động (prokinetics): Trong một số trường hợp được chỉ định

• Can thiệp phẫu thuật:

  • Dành cho bệnh nhân GERD nặng, không đáp ứng điều trị nội khoa

7. Kết luận

Probiotics là một lựa chọn hỗ trợ tiềm năng trong điều trị trào ngược dạ dày – thực quản. Mặc dù không thể thay thế hoàn toàn phương pháp điều trị chuẩn, probiotics có thể giúp cải thiện triệu chứng và làm giảm tác dụng phụ của thuốc PPI ở một số bệnh nhân. Việc sử dụng probiotics nên được cá thể hóa và chỉ định dưới sự tư vấn của bác sĩ, đặc biệt đối với bệnh nhân có bệnh nền nặng hoặc suy giảm miễn dịch. Các nghiên cứu sâu hơn với quy mô lớn và chuẩn hóa về liều lượng, chủng loại sẽ giúp làm rõ vai trò chính xác của probiotics trong quản lý GERD.