Viêm họng liên cầu khuẩn tái phát ở trẻ em

1. Tổng quan về viêm họng do liên cầu khuẩn

Viêm họng do Streptococcus pyogenes (liên cầu khuẩn nhóm A – GAS) là một bệnh lý nhiễm khuẩn cấp tính đường hô hấp trên, thường gặp ở trẻ em. Bệnh đặc trưng bởi đau họng, sốt, viêm amidan và nổi hạch cổ. Mặc dù đa số trường hợp đáp ứng tốt với điều trị kháng sinh, song tình trạng tái phát viêm họng liên cầu khuẩn gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng sống của trẻ, thậm chí dẫn đến chỉ định cắt amidan.

2. Cơ chế di truyền liên quan đến viêm họng liên cầu khuẩn tái phát

Theo dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), các trường hợp viêm họng liên cầu khuẩn tái phát có thể có nền tảng di truyền miễn dịch. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng những trẻ thường xuyên tái phát viêm amidan do GAS có đáp ứng miễn dịch tại chỗ yếu hơn, biểu hiện qua giảm hoạt động của lympho T tại tổ chức amidan.

Nghiên cứu di truyền học đã xác định hai biến thể gen làm tăng nguy cơ tái nhiễm GAS do khả năng nhận diện và xử lý kháng nguyên của hệ miễn dịch bị suy giảm. Đồng thời, cũng phát hiện một biến thể gen mang tính bảo vệ, có thể mở ra triển vọng trong nghiên cứu phát triển vaccine phòng ngừa tái phát viêm họng liên cầu khuẩn.

3. Biến chứng của viêm họng liên cầu khuẩn không điều trị

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm họng GAS có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Sốt thấp khớp cấp: Gây tổn thương van tim

• Viêm cầu thận cấp hậu nhiễm liên cầu

• Áp xe quanh amidan, viêm tai giữa, viêm xoang

Thời gian tiến triển biến chứng có thể từ vài ngày đến vài tuần sau khởi phát. Do đó, việc chẩn đoán sớm và điều trị bằng kháng sinh (thường là penicillin hoặc amoxicillin trong 5–10 ngày) là tiêu chuẩn để ngăn ngừa các biến chứng nặng nề này.

4. Vai trò và rủi ro khi cắt amidan

Cắt amidan (tonsillectomy) thường được chỉ định khi trẻ bị ≥7 đợt viêm họng/năm, hoặc ≥5 đợt/năm trong hai năm liên tiếp, kèm bằng chứng nhiễm GAS được xác nhận. Tuy nhiên, cắt amidan không loại bỏ hoàn toàn nguy cơ tái nhiễm GAS và mang theo một số nguy cơ phẫu thuật đáng lưu ý:

• Nguy cơ chảy máu, đặc biệt trong hoặc sau phẫu thuật

• Biến chứng do gây mê

• Ảnh hưởng đến miễn dịch đường hô hấp: Amidan là mô lympho có vai trò quan trọng trong phản ứng miễn dịch niêm mạc

Một nghiên cứu dịch tễ học trên hơn 1 triệu trẻ em ghi nhận rằng việc cắt amidan và VA làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý hô hấp trên mãn tính (như viêm mũi xoang, hen phế quản, COPD) và có thể ảnh hưởng lâu dài đến hệ miễn dịch.

5. Phòng ngừa viêm họng liên cầu khuẩn

Vi khuẩn GAS lây lan chủ yếu qua giọt bắn hô hấp và tiếp xúc gần, do đó các biện pháp vệ sinh và kiểm soát lây nhiễm là thiết yếu:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch

• Che miệng, che mũi khi ho hoặc hắt hơi

• Hạn chế tiếp xúc gần với người đang nhiễm bệnh

• Nghỉ học/nghỉ làm khi có triệu chứng nhiễm trùng hô hấp cấp

Việc giáo dục cộng đồng và cha mẹ về tầm quan trọng của điều trị đầy đủ viêm họng liên cầu khuẩn bằng kháng sinh cũng góp phần làm giảm tỷ lệ tái phát và ngăn ngừa biến chứng.

6. Kết luận

Viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A là một bệnh nhiễm trùng phổ biến nhưng có thể gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng và đủ. Những trường hợp tái phát nhiều lần có thể liên quan đến yếu tố di truyền và đáp ứng miễn dịch bất thường. Dù cắt amidan là một lựa chọn điều trị, nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng về lợi ích và nguy cơ lâu dài đối với sức khỏe hô hấp và miễn dịch của trẻ. Việc duy trì vệ sinh cá nhân và cộng đồng, cùng với nghiên cứu phát triển vaccine phòng bệnh, là những hướng đi đầy hứa hẹn để kiểm soát hiệu quả tình trạng viêm họng liên cầu khuẩn ở trẻ em.