Viêm phổi ở trẻ em: Đặc điểm lâm sàng, nguyên nhân, điều trị và phòng ngừa

Viêm phổi là một bệnh lý nhiễm trùng hô hấp dưới phổ biến và nghiêm trọng ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi với hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ. Bệnh có thể tiến triển từ nhẹ đến nặng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân

Viêm phổi ở trẻ em chủ yếu do tác nhân virus (như virus hợp bào hô hấp - RSV, virus cúm, adenovirus) và vi khuẩn (như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae). Bệnh có thể xuất hiện thứ phát sau nhiễm trùng đường hô hấp trên. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Hệ miễn dịch suy giảm

• Bệnh lý nền như hen suyễn, xơ nang, thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh tim bẩm sinh

• Tiếp xúc với khói thuốc lá

• Điều kiện sống kém vệ sinh

Biểu hiện lâm sàng

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh:

• Viêm phổi do vi khuẩn: sốt cao, ho có đờm, đau ngực khi ho, nôn, tiêu chảy, chán ăn, mệt mỏi, thở nhanh.

• Viêm phổi do virus: khởi phát chậm hơn, sốt nhẹ, thở khò khè, ho khan tiến triển thành ho có đờm, đau đầu, rét run.

Viêm phổi ở trẻ nhỏ thường dễ nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường. Cần cảnh giác khi trẻ có biểu hiện khó thở, lừ đừ, ăn uống kém, tím môi hoặc đầu chi.

Chẩn đoán

Chẩn đoán viêm phổi dựa trên lâm sàng, kết hợp với các cận lâm sàng:

• X-quang phổi

• Xét nghiệm máu: bạch cầu, CRP

• Đo SpO₂ để đánh giá độ bão hòa oxy máu

• Cấy đờm hoặc dịch hô hấp trong các trường hợp nặng

Điều trị

• Viêm phổi do virus: Điều trị hỗ trợ bao gồm nghỉ ngơi, hạ sốt, bù dịch, theo dõi sát tình trạng hô hấp. Tránh sử dụng thuốc ức chế ho chứa codein hoặc dextromethorphan.

• Viêm phổi do vi khuẩn: Kháng sinh theo chỉ định bác sĩ, dùng đúng liều, đủ thời gian. Không tự ý ngưng thuốc dù triệu chứng cải thiện.

Trong trường hợp nặng, trẻ có thể cần nhập viện để điều trị tích cực bằng oxy liệu pháp, truyền dịch hoặc hỗ trợ hô hấp.

Phòng ngừa

• Tiêm vaccine đầy đủ theo lịch, đặc biệt là vaccine phòng phế cầu (PCV13, PCV15), Hib, cúm mùa và COVID-19

• Giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên

• Tránh tiếp xúc với người nhiễm bệnh

• Tránh khói thuốc và môi trường ô nhiễm

• Dinh dưỡng hợp lý để tăng cường miễn dịch

Kết luận

Viêm phổi là bệnh có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp đúng cách. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là cha mẹ, về tầm quan trọng của tiêm chủng và chăm sóc sức khỏe hô hấp là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ mắc và tử vong do viêm phổi ở trẻ em.