Vitamin tổng hợp dành cho trẻ em: Lợi ích, nguy cơ và khuyến nghị sử dụng an toàn

Vitamin và khoáng chất đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tăng trưởng, phát triển và duy trì chức năng sinh lý bình thường ở trẻ em. Tuy nhiên, việc sử dụng vitamin tổng hợp cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên tình trạng dinh dưỡng, nhu cầu cá thể và chỉ định chuyên môn, nhằm phòng ngừa nguy cơ ngộ độc do sử dụng không đúng liều lượng.

1. Vai trò của vitamin tổng hợp trong nhi khoa

Trong hầu hết các trường hợp, trẻ em khỏe mạnh với chế độ ăn đa dạng, cân bằng sẽ không cần bổ sung thêm vitamin tổng hợp. Nguồn dinh dưỡng từ thực phẩm luôn được ưu tiên vì cung cấp đầy đủ vi chất kết hợp với các thành phần sinh học khác hỗ trợ hấp thu tối ưu.

Tuy nhiên, vitamin tổng hợp có thể được chỉ định trong các trường hợp:

• Trẻ kén ăn, suy dinh dưỡng, chế độ ăn thiếu hụt nghiêm trọng.

• Trẻ mắc bệnh mạn tính ảnh hưởng đến hấp thu dưỡng chất (ví dụ: bệnh tiêu hóa, hội chứng kém hấp thu).

• Tuân thủ yêu cầu y tế đặc biệt (chế độ ăn kiêng, rối loạn phát triển).

• Trẻ sống trong khu vực có nguy cơ thiếu vi chất (như thiếu vitamin D do thiếu ánh nắng).

2. Nguy cơ ngộ độc vitamin ở trẻ em

Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH), mỗi năm có khoảng 4.600 trường hợp trẻ em phải đến khoa cấp cứu do sử dụng quá liều vitamin. Nguyên nhân thường gặp bao gồm:

• Trẻ tự ý dùng liều cao do nhầm lẫn viên nhai/kẹo dẻo bổ sung là kẹo thông thường.

• Trẻ nuốt nhầm chế phẩm bổ sung dành cho người lớn, đặc biệt là vitamin có chứa sắt hoặc canxi.

Nguy cơ ngộ độc cao hơn do đặc điểm sinh lý của trẻ em (trọng lượng thấp, chức năng gan thận chưa hoàn thiện) khiến việc chuyển hóa và đào thải vitamin kém hiệu quả hơn người lớn.

Triệu chứng ban đầu của quá liều vitamin có thể bao gồm:

• Buồn nôn, nôn

• Đau bụng, tiêu chảy

• Nhức đầu

• Phát ban da

3. Ngộ độc sắt ở trẻ em

Sắt là nguyên tố thiết yếu nhưng cũng là nguyên nhân hàng đầu gây ngộ độc cấp ở trẻ nhỏ. Các chế phẩm dành cho người lớn như vitamin trước sinh hoặc vitamin tổng hợp chứa sắt (II) sulfat có thể gây độc nếu trẻ uống nhầm.

Khuyến nghị nhu cầu sắt hàng ngày theo NIH:

Các viên bổ sung sắt người lớn có thể chứa đến 65 mg/viên, vượt ngưỡng an toàn đối với trẻ em.

Triệu chứng ngộ độc sắt bao gồm:

• Nôn, tiêu chảy, chảy máu tiêu hóa

• Co giật, rối loạn tri giác

• Tổn thương gan, suy đa cơ quan, có thể tử vong nếu không xử trí kịp thời

4. Ngộ độc canxi

Canxi có thể gây độc nếu tiêu thụ liều cao từ thuốc bổ sung hoặc thuốc kháng acid chứa canxi.

Nhu cầu canxi hàng ngày theo độ tuổi:

Triệu chứng quá liều canxi:

• Táo bón, chán ăn, buồn nôn

• Nhịp tim bất thường, mệt mỏi, đau xương

• Tăng khát, lú lẫn, hôn mê

5. Nguy cơ từ các vitamin tan trong chất béo

Các vitamin như A, D, E và K được tích lũy trong cơ thể khi dư thừa, đặc biệt ở gan và mô mỡ, có nguy cơ ngộ độc cao hơn so với vitamin tan trong nước (nhóm B, C).

Vitamin D:

• Quá liều có thể gây tăng canxi máu, nôn ói, chậm phát triển thể chất và tinh thần.

Vitamin A:

• Dư thừa gây chóng mặt, nhìn mờ, đau đầu, hôn mê, tổn thương gan.

Selen:

• Thành phần thường gặp trong vitamin tổng hợp. Ngộ độc có thể gây:

  • Tóc, móng giòn, rụng tóc

  • Phát ban, hơi thở mùi tỏi

  • Mệt mỏi, khó chịu, rối loạn thần kinh

Niacin (Vitamin B3):

• Ngộ độc có thể dẫn đến:

  • Đỏ da, ngứa, phát ban

  • Nhức đầu, vàng da, rối loạn thị giác

  • Tổn thương gan khi dùng kéo dài liều cao

6. Khuyến nghị sử dụng vitamin tổng hợp an toàn

• Không sử dụng vitamin bổ sung nếu không có chỉ định từ chuyên gia y tế.

• Đọc kỹ nhãn sản phẩm, chỉ chọn loại phù hợp lứa tuổi, không chứa sắt nếu không cần thiết.

• Bảo quản ngoài tầm tay trẻ, tránh nhầm lẫn với kẹo.

• Không tự ý cho trẻ dùng vitamin người lớn.

• Tham vấn bác sĩ nếu nghi ngờ ngộ độc vitamin.

7. Kết luận

Việc sử dụng vitamin tổng hợp có thể hỗ trợ bổ sung dinh dưỡng trong một số trường hợp cần thiết ở trẻ em. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng không phù hợp có thể gây hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt khi liên quan đến sắt, canxi, vitamin tan trong chất béo. Phụ huynh và người chăm sóc cần được cung cấp kiến thức y học cơ bản để đảm bảo an toàn trong chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ.