Xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn điện (CMP), gồm chức năng thận, men gan, các chất điện giải, đường, protein, cân bằng Acid/Base và các chỉ số khác. Xét nghiệm này thường làm định kỳ mỗi năm một lần hay ngắn hơn tùy vào bệnh nhân. Xét nghiệm quan trọng này cho phép BS theo dõi các bệnh mạn tính (thận, tiểu đường) hay các tác dụng của thuốc lên cơ thể. Bệnh nhân cần được nhịn ăn 12 tiếng trước khi xét nghiệm này để có kết quả chính xác.
Bảng trao đổi chất toàn diện có thể cho bạn biết các tình trạng sức khỏe trong cơ thể gồm:
- Khả năng hoạt động của thận và gan
- Mức đường trong máu
- Mức điện giải
- Nồng độ protein máu
- Mức độ cân bằng axit và bazơ trong máu
- Khả năng trao đổi chất trong cơ thể.
Những thông số thông thường là:
- ALP (phosphatase kiềm): 44 - 147 IU/L
- ALT (alanine aminotransferase): 7 - 40 IU/L
- AST (aspartate aminotransferase): 10 - 34 IU/L
- Bilirubin: 0,3 - 1,9 mg/dL
- BUN (nitơ urê máu): 6 - 20 mg/dL
- Creatinin: 0,6 - 1,3 mg/dL
- Natri: 136 - 145 meq/L
- Kali: 3,5 - 5,1 meq/L
- Clorua: 96 - 106 meq/L
- CO2: 23 - 29 meq/L.
- Albumin : 3,4 - 5,4 g/dL
- Tổng số protein : 6,0 - 8,3 g/dL
1. Xét nghiệm gan chỉ số ALT, AST, ALP, và Bilirubin:
- Các chỉ số này thường được gọi tắt là men gan, sẽ tăng khi gan bị viêm sưng do virus hay rượu, hoặc nhiễm mỡ. Các bệnh về viêm gan B,C thường được theo dõi chỉ số men gan thường xuyên để theo dõi gan có viêm sưng hay không. - Chỉ số men gan ALT (thông thường 7-40 IU/L) thường tăng cao hơn chỉ số AST trong trường hợp viêm gan do virus. Ngược lại, chỉ số men gan AST (thông thường 10-34 IU/L) thường tăng cao khi viêm gan bị sưng do rượu. Chỉ số ALP (thông thường là 44-147 IU/L) thường tăng rất cao khi gan bị tổn thương hay bệnh nhân có các bệnh lý về xương.
- Chỉ số Bilirubin tăng gợi ý các tổn thương về gan hay các bệnh khác như ống mật/túi mật hay đường tiêu hóa. Tăng bilirubin khiến da hay tròng mắt bị vàng. Bilirubin là sản phẩm từ tế bào hồng huyết cầu khi bị phân hủy. Bilirubin sau đó được đưa ra ngoài qua hệ thống ống mật trong gan. Chỉ số bilirubin thường có 2 dạng, đo trực tiếp (direct) và đo tổng thể (total). Chỉ số Bilirubin tổng thể bình thường là 0.3-1.2 mg/dL trong khi chỉ số trực tiếp Bilirubin bình thường là dưới 0.3mg/dL. Quý vị xem video về bệnh gan, viêm gan B, C của tôi để hiểu rõ hơn.
2. Xét nghiệm thận BUN, Cr, và eGFR
- Chức năng thận BUN/Cr và độ lọc thận ước lượng eGFR là một chỉ số quan trọng khác về thận mà quý vị cần theo dõi. Cr (Creatinine) là chất thải trong quá trình vận động của cơ bắp. Thận khỏe mạnh sẽ lọc hết Cr. ra khỏi máu nên chỉ số Cr bình thường thường thấp, chỉ ở mức 0.74-1.35 mg/dL ở nam và 0.59-1.04 mg/dL ỡ nữ. Khi thận bị yếu, chức năng thận bị giảm nên chỉ số Cr. trong máu sẽ tăng. Chỉ số Cr. tăng nhanh trong trường hợp thận bị tổn thương cấp tính. Chỉ số BUN đo lượng chất thải Nitrogen Urea trong máu. Thận khỏe sẽ lọc hết những chất này và đẩy ra ngoài qua đường tiểu. Thận yếu sẽ không lọc hết BUN, khiến chỉ số BUN tăng cao. Một số trường hợp khác cũng khiến BUN tăng cao như thiếu nước, sỏi thận, suy tim, xuất huyết đường ruột.
- Chỉ số GFR là chỉ số ước tính độ lọc thận, dựa vào chỉ số Creatinin và giới tính, tuổi tác. Tốc độ lọc thận GFR thường giảm theo tuổi tác. Thường GFR tốt là trên 90 với người trẻ. Khoảng 60-90 là khoảng cần theo dõi. Khi GFR dưới 60, quý vị sẽ phải làm thêm các xét nghiệm khác để thăm khám thận như siêu âm thận, đo động mạch thận, và thậm chí phải sinh thiết thận.
Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ
