Khớp thái dương hàm là gì?

Khớp thái dương hàm (Temporomandibular Joint - TMJ) là khớp kết nối xương hàm dưới (hàm dưới) với xương thái dương trong hộp sọ. Nằm ở phía trước tai ở cả hai bên đầu, TMJ là khớp bản lề trượt có thể di chuyển sang bên cũng như tiến và lùi giúp hình thành các hoạt động như nói chuyện, ăn nhai... TMJ và các cơ, dây chằng xung quanh hỗ trợ được coi là một trong những khớp phức tạp nhất trong cơ thể con người.

Nguyên nhân nào gây ra tình trạng rối loạn chức năng TMJ?

Hiện tại không có bằng chứng nào chắc chắn về nguyên nhân trực tiếp của tình trạng rối loạn chức năng khớp thái dương hàm (TMD). Tuy nhiên, các vấn đề gặp phải như cách các răng không khớp với nhau (lệch răng), bất thường cơ mặt hoặc bất thường chính TMJ có thể đóng một vai trò trong việc phát triển bệnh.

Các nguyên nhân tiềm ẩn khác của TMD bao gồm:

Whiplash (chấn thương do giật cổ, hoặc chấn thương cổ): là khi đầu bị chuyển động đột ngột về một hướng và rồi giật lui lại một cách nhanh chóng.
Căng thẳng
Cắn móng tay
Nhai kẹo cao su
Nghiến răng
Một tác động đánh mạnh vào đầu hoặc một tác động mạnh đánh trực tiếp vào hàm
Viêm xương khớp hoặc viêm khớp dạng thấp
Căng cơ ở đầu hoặc cổ
Lắp răng giả toàn phần hoặc bán phần không đúng cách
Chuyển động hoặc trật khớp của đĩa đệm giữa phần đầu xương hàm dưới tiếp xúc với ổ khớp xương thái dương.

Các dấu hiệu và triệu chứng của TMD là gì?

Các triệu chứng của TMD có thể ảnh hưởng đến hàm cũng như các cơ ở mặt, đầu, cổ và vai:

Đau hàm
Đau cơ vùng mặt
Đau cổ và vai
Đau trong hoặc xung quanh tai khi bạn mở to miệng, nói hoặc nhai
Nhức đầu, đau tai hoặc đau răng
Cảm giác mặt nặng trĩu
Sưng ở một bên mặt
Trạng thái khóa hàm hoặc bị kẹt khi mở hoặc đóng hàm
Không thể mở miệng rộng
Gặp vấn đề khi nhai
Răng trên và dưới không khít với nhau
Cảm giác cắn răng đột nhiên trở nên khó chịu
Có tiếng như bẻ gãy, lách cách hoặc nứt vỡ khi mở hoặc đóng miệng
Chóng mặt, ù tai hoặc mất thính giác

Các triệu chứng của TMD có thể là ngắn hạn và tạm thời, hoặc chúng có thể kéo dài trong nhiều năm trở thành mạn tính.

TMD được điều trị như thế nào?

Đau hàm TMD có thể được điều trị thành công bằng các biện pháp khắc phục đơn giản tại nhà, cũng như trên lâm sàng. Phương pháp kết hợp bao gồm:

Thuốc giảm đau không kê đơn
Điều chỉnh hoạt động ăn nhai (tránh thức ăn phải nhai nhiều)
Kiểm soát căng thẳng của bản thân
Liệu pháp thay đổi hành vi nhận thức (CBT)
Sử dụng các phản hồi sinh học

Phương pháp điều trị TMD nhằm mục đích giảm đau và đưa khớp hàm trở lại chức năng bình thường bằng cách:

Tránh các hoạt động làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh
Giảm căng thẳng và thư giãn cơ bắp vùng mặt
Tránh tật nghiến chặt hàm (và ngừng hoạt động)
Nếu bạn nghiến răng khi ngủ, bác sĩ có thể đề nghị bạn sử dụng một dụng cụ bảo vệ miệng như nẹp để tránh tình trạng này.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp có thể giúp giảm đau và khó chịu cho người bệnh trong tình trạng cấp tính và mạn tính, đồng thời giúp khớp hoạt động bình thường trở lại. Các nhà vật lý trị liệu sử dụng kết hợp các kỹ thuật để thư giãn, bật cơ và giãn các cơ đang bị thắt chặt và mô sẹo.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng hiện tại, vật lý trị liệu có thể bao gồm:

Tăng cường sức mạnh, tính linh hoạt và phạm vi các bài tập chuyển động hàm
Liệu pháp chườm ẩm để cải thiện lưu thông máu
Liệu pháp chườm lạnh để giảm sưng và giảm đau
Liệu pháp xoa bóp để giảm căng cơ
Rèn luyện tư thế giúp điều chỉnh các sai lệch của hàm
Các bài tập vận động cải thiện phạm vi chuyển động của hàm
Các phương thức giảm đau, như: trị liệu bằng sóng âm để cải thiện tuần hoàn và giảm sưng đau, kích thích dây thần kinh qua da (TENS) để giảm đau và cải thiện tuần hoàn

TMD có tự biến mất không?

Câu trả lời là có. Đôi khi TMD có thể tự khỏi mà không cần đến sự chăm sóc y tế. Trong nhiều trường hợp, các triệu chứng TMD nhẹ, không kéo dài và khỏi nhanh. Tuy nhiên, TMD cũng có thể là một bệnh mạn tính và gây đau đớn cũng như ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày. Khi đó, điều trị được khuyến nghị sẽ mang lại hiệu quả tốt nhất.

Bạn có thể ngăn ngừa TMD?

Vì không có nguyên nhân cụ thể nào gây ra TMD nên rất khó để dự phòng tình trạng này. Tuy nhiên, bạn có thể thực hiện từng bước để giảm các triệu chứng khi không may gặp phải tình trạng này.

Các biện pháp khắc phục tại nhà cho TMD

Nếu bạn gặp phải TMD, bạn có thể thử một số mẹo tại nhà dưới đây để giảm nhẹ các triệu chứng. Tuy nhiên, lời khuyên hữu ích nhất cho bạn là nên tìm đến sự hỗ trợ của các nhà vật lý trị liệu, các bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và có những phương án hợp lý nhất.

Một số mẹo tại nhà sau đây có thể giúp giảm các triệu chứng của TMD:

Thực hiện các tư thế tốt – bao gồm các tư thế đứng, ngồi, nằm để giảm căng thẳng cho cổ và vai
Chú ý tật nghiến răng. Bạn có thể thử đưa lưỡi vào giữa hai hàm răng để tạo khoảng trống và ngừng nghiến răng vì không cắn vào lưỡi
Mang dụng cụ bảo vệ miệng hoặc nẹp vào ban đêm để ngăn tật nghiến răng khi ngủ
Không nên kê cằm lên các bề mặt, vì điều này làm tăng căng thẳng cho các cơ vùng mặt cũng như hàm răng
Tham khảo ý kiến các chuyên gia về các bài tập thư giãn
Tránh các thức ăn phải nhai quá nhiều, tránh ăn kẹo cao su hoặc nhai nước đá
Tránh mở miệng thật rộng (như khi ngáp, hát hoặc la hét)
Khám nha sĩ thường xuyên và lưu ý các tình trạng mất, gãy rụng răng hoặc hỏng răng hay các tổn thương vùng hàm
Chườm nóng hoặc chườm đá để giảm đau.

Tổng kết

Rối loạn chức năng khớp thái dương hàm – TMD là một tình trạng không rõ nguyên nhân, gây đau và các ảnh hưởng đến vận động vùng hàm trong cuộc sống hàng ngày. Tình trạng này khó có thể dự phòng, song các mẹo nhỏ và các lưu ý trong sinh hoạt có thể giúp phòng tránh gặp phải. Lời khuyên tốt nhất cho bạn là nếu chẳng may rơi vào tình trạng này, tốt hơn cả là hãy đến gặp các chuyên gia y tế để được hỗ trợ kịp thời và an toàn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP