Vật lý trị liệu sau nhồi máu cơ tim

Phục hồi chức năng (PHCN) cho bệnh nhân (BN) sau nhồi máu cơ tim (NMCT) có vai trò rất quan trọng. Sự vận động, rèn luyện giúp BN tái thích nghi với sự gắng sức, đồng thời giúp cả thể chất và tinh thần của BN tốt hơn, để tái hòa nhập với gia đình và cộng đồng. Tuy nhiên, rất nhiều người băn khoăn, sau NMCT nên tập luyện những bài tập như thế nào để có hiệu quả cao?

Ý nghĩa của PHCN tim

PHCN tim là toàn bộ những hoạt động cần thiết ảnh hưởng có lợi đến tiến triển của bệnh, cũng như bảo đảm cho BN có điều kiện thể lực, tinh thần và xã hội tốt nhất để tái hòa nhập với gia đình, cộng đồng. Bản chất của PHCN tim là rèn luyện cho BN tái thích nghi với gắng sức. Hiệu quả của PHCN NMCT như giảm tần suất cơn đau ngực, giảm các biến cố tim mạch như tái phát nhồi máu, đột tử, tai biến mạch máu não, giảm các can thiệp như đặt stent, bắc cầu nối mạch, cũng như các lợi ích khác như giảm cân, bình ổn bệnh đái tháo đường, giảm cholesterol có tỷ trọng thấp (loại cholesterol có hại – gây xơ vữa động mạch).

Tập luyện có tác dụng giảm trương lực giao cảm, tăng hoạt động phó giao cảm nên làm giảm nhịp tim, giảm sức cản ngoại vi nên giảm huyết áp ở BN tăng huyết áp.

Tập luyện làm giảm cân, giảm sự kháng insulin cho BN đái tháo đường, kích thích tế bào nội mô sản xuất oxide nitrique có tác dụng giãn mạch, kích thích tăng sinh mạch máu tân tạo và tuần hoàn bàng hệ của hệ thống mạch vành, do đó làm giảm ngưỡng thiếu máu cho cơ tim.

Các giai đoạn của PHCN cho BN NMCT

Tại trung tâm hồi sức tích cực

Bất động tuyệt đối trong những ngày đầu. Sau 2-3 ngày, vận động sớm cho BN một cách từ từ, tập thở bụng tại giường, BN tự gập duỗi các ngón tay, ngón chân, khớp khuỷu, cổ chân. Kỹ thuật viên trợ giúp gập duỗi đồng thời cổ chân, khớp gối, khớp háng.

Từ ngày thứ 4-5, BN có thể tự thực hiện các động tác trên. BN được nâng dậy một cách từ từ (30 độ, 40 độ, 60 độ), nếu thích nghi tốt có thể ngồi tại giường có tựa lưng.

Sau 2-3 tuần, BN có thể đứng dậy, đi lại quanh giường hoặc trong phòng. Từ tuần thứ 3, bệnh được đánh giá Bilan để quyết định chương trình tập luyện thích nghi với gắng sức. Ghi điện tim, đặc biệt Holter (ghi điện tim 24 giờ), siêu âm tim, Scintigphy tim với Thallium, test gắng sức với phân tích trao đổi khí, xác định ngưỡng hô hấp hiếu khí và tần số tim khi gắng sức.

Những trường hợp hẹp van động mạch chủ nặng, suy tim mất bù, rối loạn nhịp tim nặng, huyết khối tim trái mới, viêm tắc tĩnh mạch mới, đau ngực không ổn định, tăng áp lực động mạch phổi trên 60mmHg, viêm màng ngoài tim tiến triển không được áp dụng chương trình tập luyện.

Tại trung tâm PHCN tim mạch

Áp dụng đối với BN không có những chống chỉ định trên và test gắng sức âm tính, BN được tập theo nhóm, trong phòng có nhạc giúp thư giãn. Trước tập cần chuẩn bị tốt khởi động, bài tập kéo giãn trong 30 phút.

Chương trình tập luyện truyền thống với xe đạp lực kế hoặc băng truyền có hệ thống theo dõi tim mạch: tần số tim, điện tim, năng lượng sản sinh… Thời gian tập kéo dài khoảng 45 phút, tập từ 3-5 buổi trong 1 tuần. Giai đoạn này kéo dài khoảng 4 tuần. Tiếp theo là giai đoạn ngoại trú và tập tại nhà.

PHCN tại nhà

Là giai đoạn tái hòa nhập với gia đình và xã hội. BN được tổ chức các buổi tập luyện ngoài trời như: đi bộ, đạp xe, cắt tỉa cây. Thực hiện công việc nhẹ như: vẽ, dán treo tranh ảnh, nội trợ đơn giản… Tuần 2 –3 buổi, mỗi buổi kéo dài khoảng 2 giờ.

BN được hướng dẫn cách đánh giá nhịp tim (trong khi tập, nhịp tim không quá tần số tim gắng sức), cảnh báo các triệu chứng nguy hiểm, biết cách đánh giá mức độ nặng nhẹ của công việc mình thực hiện dựa vào mức độ sản sinh công – watts (w) của từng công việc. Ví dụ: công việc nhẹ 40w tương đương, tự chăm sóc bản thân như: tắm, mặc quần áo, may vá, cắt tỉa cây nhỏ, đi bộ từ 3-5 km/h đạp xe đạp trên đường phẳng 8km/h. Công việc trung bình (40-75w), mang 30-40kg, leo thang nhanh, cưa xẻ, chạy 8-9km/h, đạp xe đường phẳng 20km/h, nhảy, bơi.

Các môn thể thao cho phép chơi: đi bộ 3,5-5km, 30-45 phút/ngày. Đạp xe địa hình phẳng ít gồ ghề 8km/h, 30-45 phút/ngày. Bơi ở bể, bơi sải 30m/phút (tối đa), thời gian 30-45 phút/ngày.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP