Tên tiếng Việt: Hoa hiên, Kim châm, Phắc chăm (Tày), Huyên thảo, Rau huyên
Tên khoa học: Hemerocallis fulva L.
Họ: Hemerocallidaceae (Hoa hiên)
Công dụng: Thuốc giải nhiệt, cầm máu, tiêu viêm, giảm đau, ho, chảy máu cam, kinh nguyệt không đều, vú sưng đau, nôn ra máu, thông đại tiểu tiện (Lá, hoa). Chữa viêm đại tràng (Rễ sắc uống).
A. Mô tả cây
- Hoa hiên là một loại cỏ sống lâu năm, thân rễ rất ngắn, có rễ mẫm nhưng nhỏ.
- Lá hình sợi, dài 30-50cm, rộng 2,5cm hay hơn, trên mặt có nhiều mạch.
- Trục mang hoa cao bằng lá, phía trên phân nhánh, có 6-10 đến 12 hoa. Hoa to, màu vàng đỏ ,có mùi thơm, tràng hoa hình phễu, phía trên xẻ thành 6 phiến. nhị 6, bầu có 3 ngăn.
- Quả hình 3 cạnh. Hạt bóng, màu đen.
- Ra hoa vào mùa hạ và thu.
B. Phân bố, thu hái và chế biến
Hoa hiên mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi trong nước ta để lấy hoa nấu canh. Một số nơi dùng lá hay hoa làm thuốc chữa đỗ máu cam, còn mọc ở Trung Quốc, Nhật Bản, Châu Âu, lá hái quanh năm; rễ đào vào thu đông, có khi vào các mùa khác, dùng tươi hay phơi khô, thường dùng tươi
Bộ phận dùng:
- Rễ thu hoạch vào mùa thu, rửa sạch phơi hoặc sấy khô. Có thể dùng tươi.
- Lá và hoa thu hái quanh năm, lá thường dùng tươi, hoa thu vào lúc chớm nở phơi hoặc sấy khô.
C. Thành phần hoá học
- Thao tài liệu Ân Độ, hoa hiên tươi của Trung Quốc có các thành phần như nước 85,49%, protein 1,66%, chất béo 0,4%, nitơ tự do 10,44%, sợi 1,23% và tro 0,78%.
- Hoa hiên là nguyên liệu tốt cho vitamin A, thiamin và vitamin C.
- Rễ chứa asparagin.
D. Tác dụng dược lý
Tác dụng trên quá trình đông máu:
- Nước sắc hoa hiên làm giảm rõ rệt thời gian đông máu, có thể do làm tăng hàm lượng prothrombin trong máu
- Nước sắc hoa hiên cũng có tác dụng giống vitamin K có tác dụng đối kháng với dicoumarin là chất kéo dài thời gian đông máu
Tác dụng trên máu:
- Nước sắc hoa hiên làm tăng tiểu cầu, tăng hồng cầu nhưng không ảnh hưởng đến số lượng bạch cầu cũng như công thức bạch cầu.
E. Tính vị công năng
- Rễ hoa hiên có vị ngọt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, lương huyết.
- Lá và hoa có vị ngọt, tính mát, tác dụng an thai lợi tiểu, khỏi bốc nóng, ăn ngon ngủ yên.
F.Công dụng và liều dùng
Hoa hiên mới thấy được dùng trong phạm vi nhân dân
Thường dùng làm thuốc lợi tiểu, giảm đau, chữa sốt, thuỷ thũng, thân thể bị vàng, tiểu tiện khó khăn, vú sưng đau, lỵ, chảy máu cam, sưng đau khớp xương, nôn ra máu
- Liều dùng hằng ngày là 6-12g dưới dạng thuốc sắc, hay ép tươi lấy nước uống. dùng ngoài, lấy củ tươi giã nát đắp lên nơi sưng đau.
Bài thuốc có hoa hiên
Chữa vàng da do uống nhiều rượu: Rễ hoa hiên tươi giã nát, vắt lấy nước uống, ngày 15g
Chữa viêm tai giữa: Rễ hoa hiên tươi 15g, nấu chín với thịt lợn nạc để ăn
Chữa chảy máu cam: Lá hoặc rễ hoa hiên 15-20g sắc uống
Chữa sưng vú: Rễ, lá hoặc hoa tươi, giã đắp.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
