Tiêu chảy có thể do nhiều nguyên nhân, nhiều bệnh lý nhưng cũng có trường hợp chỉ là do các vấn đề về sinh hoạt, ăn uống và thường tự khỏi sau vài ngày. Nếu các triệu chứng tiêu chảy của bạn chỉ ở giai đoạn đầu, không quá nghiêm trọng, bạn có thể thử dùng các thuốc trị tiêu chảy thông thường để bù nước và giảm triệu chứng.
Tiêu chảy thường được phân thành 2 nhóm là:
- Tiêu chảy cấp: Thường hết sau 1 – 2 ngày, kéo dài không quá 1 tuần
- Tiêu chảy kéo dài hoặc tiêu chảy mãn tính: Kéo dài từ 2 – 4 tuần, thậm chí có thể sau 4 tuần nếu tiêu chảy mãn tính.
Có rất nhiều nguyên nhân gây tiêu chảy, từ những nguyên nhân bình thường nhất như rối loạn tiêu hóa do ăn uống không hợp vệ sinh, thay đổi môi trường, các thói quen sinh hoạt không lành mạnh như căng thẳng, uống nhiều bia, rượu, cà phê…
Tuy nhiên, tiêu chảy cũng là dấu hiệu ban đầu của rất nhiều bệnh lý như:
- Nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng
- Do dùng thuốc, nhất là thuốc kháng sinh
- Dị ứng hoặc nhạy cảm với thực phẩm
- Hội chứng ruột kích thích (IBS)
- Bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng
- Bệnh celiac
Các nhóm thuốc điều trị tiêu chảy dưới đây chỉ nên dùng với trường hợp tiêu chảy cấp và không nên dùng quá 2 ngày. Trước khi dùng cần đọc kỹ hướng dẫn và lưu ý về liều dùng cho người lớn và trẻ nhỏ:
1. Dung dịch bù nước và điện giải (Thuốc Oresol)
Dung dịch bù nước và điện giải Oresol thường được dùng trong điều trị và dự phòng mất nước do tiêu chảy ở trẻ em và người lớn. Thành phần chính của dung dịch này gồm nước, muối natri, muối kali, đường glucose, được bào chế dưới dạng bột hoặc viên sủi với hàm lượng các thành phần thay đổi tùy thuộc vào hãng sản xuất, lượng nước sử dụng cụ thể theo hướng dẫn.
Khi dùng dung dịch bù nước và điện giải, bạn cần pha lượng nước đúng theo chỉ dẫn trên bao bì. Bởi sẽ có loại cần pha với 200ml nước, 500ml nước hoặc 1 lít nước. Việc pha đúng liều lượng sẽ giúp bù nước hiệu quả và ít gặp phải tác dụng phụ.
- Dùng khoảng 10ml/kg trọng lượng cơ thể sau mỗi lần đi ngoài phân lỏng để phòng ngừa. Nếu trên 10 tuổi thì uống theo nhu cầu.
- Uống 75ml/kg trong 4 giờ đầu để bù nước ở mức độ nhẹ và vừa. Nếu không còn dấu hiệu mất nước thì chuyển sang liều phòng ngừa, còn nếu vẫn còn thì uống lặp lại, uống theo nhu cầu.
- Uống hết dung dịch trong 24 giờ và không dùng nữa
- Dùng nước nguội để pha, tránh dùng nước khoáng vì nước khoáng có sẵn ion điện giải sẽ làm sai lệch tỉ lệ các chất.
2. Thuốc hấp phụ, bao phủ niêm mạc ruột diosmectite (Smecta)
Thuốc trị tiêu chảy này có thành phần chính là đất sét hoạt tính tự nhiên gồm nhôm kép và magiê silicat. Khi được hấp thụ vào cơ thể, các chất này sẽ tạo thành một lớp mỏng bao phủ và bảo vệ niêm mạc.
Không những vậy, nó còn có tác dụng hấp thụ nước, hơi và ngăn không cho các tác nhân gây tiêu chảy như các chất độc, vi khuẩn, virus bám tiếp vào niêm mạc ống tiêu hóa. Nhờ đó, giúp đẩy nhanh quá trình hồi phục, cải thiện khuôn phân, giảm lượng phân thải ra và rút ngắn thời gian tiêu chảy.
Liều dùng thông thường ở nhóm thuốc này là 3 gói mỗi ngày (1 gói tương đương 3g diosmectite) pha với khoảng ½ ly nước ấm. Với trẻ nhỏ, bạn sẽ cần hỏi kỹ bác sĩ về liều lượng sử dụng.
3. Thuốc cầm tiêu chảy Loperamide (Imodium)
Loperamide là thuốc trị tiêu chảy thường được sử dụng trong các trường hợp tiêu chảy cấp, tiêu chảy du lịch. Thuốc có tác dụng làm giảm nhu động ruột, giảm tiết dịch ở đường tiêu hóa, giảm nước trong phân. Từ đó, giúp tăng kích thước cho phân thành khuôn và giảm số lần đi ngoài.
Nhìn chung, thuốc trị tiêu chảy Loperamide chỉ tập trung điều trị triệu chứng, không giải quyết được nguyên nhân gây tiêu chảy, chẳng hạn như nhiễm trùng và không thể thay thế các liệu pháp bù nước bằng đường uống.
Thuốc Loperamide chỉ dùng cho người lớn và trẻ nhỏ trên 12 tuổi để điều trị tiêu chảy. Ở dạng viên nén, viên nang, dùng 4mg sau lần đi phân lỏng đầu tiên, sau đó uống thêm 2mg sau mỗi lần đi phân lỏng. Không uống quá 16mg trong 24 tiếng.
4. Thuốc trị đau bụng tiêu chảy bismuth subsalicylate (Pepto-Bismol)
Thuốc bismuth subsalicylate thường được sử dụng trong điều trị các bệnh lý về tiêu hóa. Thuốc có tác dụng giảm các triệu chứng khó chịu ở dạ dày do ợ nóng, buồn nôn, ợ chua, khó tiêu. Đặc biệt, đây còn là thuốc trị tiêu chảy cấp, tiêu chảy du lịch.
Về liều dùng, đối với chứng tiêu chảy cấp và tiêu chảy du lịch, người lớn nên uống 524mg khi cần, không dùng quá 8 liều trong 24 tiếng. Không nên dùng cho trẻ dưới 12 tuổi.
Nếu có vấn đề về chảy máu như tiêu chảy đi kèm với sốt, phân có lẫn máu hoặc dịch nhầy; loét dạ dày; dị ứng aspirin hoặc các salicylat khác, bạn không nên dùng thuốc này mà nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị tốt nhất. Thuốc cũng chống chỉ định đối với trẻ em hoặc thanh thiếu niên bị sốt, có các triệu chứng cúm hoặc bị thủy đậu.
5. Men vi sinh
Bên trong đường ruột con người có 1 hệ vi sinh đa dạng gồm cả lợi khuẩn và hại khuẩn. Khi hệ vi sinh đường ruột bị mất cân bằng do các tác nhân như rượu, căng thẳng, nhiễm khuẩn, dùng thuốc kháng sinh… có thể dẫn đến tiêu chảy.
Men vi sinh là những chế phẩm sinh học có tác dụng cung cấp vi sinh vật có lợi cho đường ruột. Dùng men vi sinh có thể là cách điều trị hiệu quả cho các trường hợp tiêu chảy do kháng sinh, tiêu chảy du lịch. Bổ sung men vi sinh cùng với việc bù nước, điện giải khá an toàn để cầm tiêu chảy vì ít gây tác dụng phụ. Không những vậy, việc này còn giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh hơn.
Nếu đã dùng thuốc nhưng triệu chứng không cải thiện, bạn nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị. Ngoài ra, bạn cũng cần lưu ý những điều sau:
- Không điều trị tiêu chảy tại nhà nếu có tiền sử bị bệnh gan, đang dùng các loại thuốc khác hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng như sốt hoặc phân có lẫn máu. Bởi lúc này, bạn có thể cần dùng kháng sinh hoặc các loại thuốc khác phù hợp hơn.
- Không tự ý dùng thuốc cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Nếu bé dưới 12 tuổi, bạn nên đưa bé đi khám để được kê toa các loại thuốc phù hợp.
- Đọc kỹ thông tin về liều lượng và cách sử dụng.
- Không sử dụng nhiều hơn một loại thuốc trị tiêu chảy cùng một lúc trừ khi bác sĩ chỉ định. Bởi thành phần thuốc có thể giống nhau và có thể dẫn đến quá liều.
- Bảo quản thuốc trị tiêu chảy ở nơi khô ráo, thoáng mát, xa tầm tay và tầm nhìn của trẻ nhỏ để thuốc có tác dụng tốt nhất.
BS Nguyễn Đô - Phó trưởng khoa Nội tiêu hóa
