ĐẠI CƯƠNG
Tăng huyết áp hiện nay đang ngày một phổ biến, đặc biệt tăng huyết áp ở người trẻ. Một trong những nguyên nhân thường gặp là bệnh lý tuyến thượng thận như hội chứng cường aldosterone, u tuyến thượng thận, cường tuyến thượng thận tiên phát.
Việc xác định chẩn đoán dựa trên các thăm khám về hình ảnh hoặc huyết thanh không phải lúc nào cũng thuận lợi và có thể phát hiện được bệnh lý, đặc biệt khi chỉ bệnh lý tuyến thượng thận 1 bên. Có khoảng 40% các trường hợp cường aldosterone có kết quả chụp cắt lớp vi tính (CLVT) tuyến thượng thận bình thường. Lấy máu siêu chọn lọc từ các TM thượng thận cho phép xác định được nguyên vị trí tuyến thượng thận bệnh lý, bổ xung cho các kỹ thuật chẩn đoán khác.
CHỈ ĐỊNH VÀ CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Chỉ định
Hội chứng cường Aldosteron tiên phát.
Tăng sản thượng thận.
U tủy thượng thận.
Đồng thời hình ảnh CLVT hoặc CHT không phát hiện thấy tổn thương.
Chống chỉ định
Dị ứng thuốc đối quang i-ốt.
Suy thận nặng (độ IV).
Rối loạn đông máu nặng và mất kiểm soát (prothrombin <60%, INR > 1.5, số lượng tiểu cầu < 50 G/l).
Phụ nữ có thai.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Bác sỹ phụ trợ
Kỹ thuật viên điện quang
Điều dưỡng
Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác)
Phương tiện
Máy X quang tăng sáng truyền hình
Máy bơm điện chuyên dụng
Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh
Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X
Thuốc
Thuốc gây tê tại chỗ.
Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê).
Thuốc chống đông.
Thuốc trung hòa thuốc chống đông.
Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước.
Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc.
Vật tư y tế thông thường
Bơm tiêm 1; 3; 5; 10ml.
Bơm tiêm dành cho máy bơm điện.
Nước cất hoặc nước muối sinh lý.
Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật.
Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ.
Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Vật tư y tế đặc biệt
Kim chọc mạch.
Bộ ống vào lòng mạch 5-6F.
Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035inch.
Ống thông chụp mạch 4-5F chuyên dụng cho động mạch gan.
Vi ống thông 2-3F.
Vi dây dẫn 0.014-0.018inch.
Ống thông dẫn đường 5-6F.
Bộ dây nối chữ Y.
Người bệnh
Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc.
Cần nhịn ăn, uống trước 4-6giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.
Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm ngửa, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ.
Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần…
Phiếu xét nghiệm
Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú.
Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua.
Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có).
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Chọc tĩnh mạch đùi chung
Gây tê tại chỗ, rạch da.
Dùng kim 18G chọc tĩnh mạch đùi chung phải dưới hướng dẫn siêu âm.
Đặt ống vào lòng mạch (sheath).
Lấy máu siêu chọn lọc tĩnh mạch thượng thận phải.
Dùng ống thông tìm tĩnh mạch thượng thận phải đổ trực tiếp vào TM chủ dưới ở ngay trên TM thận phải.
Dùng vi ống thông siêu chọn lọc tĩnh mạch thượng thận phải.
Lấy 5-8ml máu TM thượng thận phải qua vi ống thông.
Lấy máu siêu chọn lọc tĩnh mạch thượng thận trái
Dùng ống thông luồn vào tĩnh mạch thận trái, chụp tĩnh mạch thận trái để xác định vị trí đổ của tĩnh mạch thượng thận trái.
Dùng vi ống thông siêu chọn lọc tĩnh mạch thượng thận trái.
Lấy 5-8ml máu tĩnh mạch thượng thận trái qua vi ống thông.
Lấy máu tĩnh mạch chủ dưới
Chụp TM chủ dưới qua ống thông.
Lấy 5-8ml máu tĩnh mạch chủ dưới ở ngang mức các TM thận qua ống thông.
NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ
Các mẫu máu đủ thể tích để xét nghiệm, được bảo quản trong các phương tiện chuyên dụng.
Hệ thống tĩnh mạch thượng thận, thận lưu thông bình thường sau thủ thuật.
TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
Rách TM thượng thận: theo dõi tại bệnh phòng, thường tự khỏi.
Đau tại vùng hố thắt lưng: theo dõi tại bệnh phòng, có thể dùng thuốc giảm đau thông thường.
Nhiễm khuẩn huyết (hiếm gặp): hội chẩn chuyên khoa, điều trị kháng sinh theo phác đồ.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
