DHA, EPA và việc ăn cá

A xít béo thiết yếu

Axít béo là một chuỗi các nguyên tử các bon, oxy, hydro tạo thành một nhóm carboxyl. A xít béo được phân loại dựa trên việc có bao nhiêu các bon trong chuỗi cũng như có bao nhiêu liên kết đôi tồn tại trong phân tử.

Cá có chứa rất nhiều chất béo nhưng những chất béo này được coi là có lợi cho sức khỏe vì chúng là những axít béo omega 3 chuỗi dài: eicosapentanaenoic (EPA) và docosahexaenoic (DHA). Những omega 3 này chỉ được tìm thấy trong hải sản và tảo biển.

Như bạn có nhìn thấy ở biểu đồ dưới đây là quá trình để cơ thể tổng hợp EPA và DHA từ các chuỗi alpha linoleic omega 3 ngắn (ALA). ALA được tìm thấy ở trong thức ăn có nguồn gốc thực vật như hạt lanh, cây gai dầu, hạt bí ngô và hạt óc chó.

Tuy nhiên người ta đã chứng minh được một cách rõ ràng là sự chuyển đổi từ ALA sang EPA và DHA là rất hạn chế. Hiệu quả chuyển đổi từ ALA sang EPA thấp hơn 5% và từ ALA sang DHA chỉ dưới 0,5%.

Một quan niệm của đa số những người ăn chay đó là họ tin rằng thức ăn thực vật có thể cung cấp đủ lượng ALA để chuyển đổi sang DHA và EPA, nhưng những con số trên đã chứng minh rằng quan niệm đó hoàn toàn sai lầm.

Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các bổ sung ALA ( như dầu hạt lanh) không có khả năng làm tăng lượng ALA trong huyết thanh ở những người ăn chay mặc dù mức độ DHA có thể rất thấp. Vì vậy trừ khi được bổ sung DHA từ nguồn tảo, còn lại tất cả những người ăn chay đều thiếu DHA và EPA.

Đây là một việc quan trọng bỏi vì các omega 3 được coi là mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe con người.

Sự cần thiết của DHA

Trên thực tế, một số nhà nghiên cứu đã đề suất rằng DHA là một dưỡng chất vô cùng thiết yếu. Khi các nhà khoa học mà dán nhãn “thiết yếu” thì có nghĩa là chúng còn trên cả mức độ “rất quan trọng”. Về mặt giá trị dinh dưỡng thì đo là loại dưỡng chất mà cơ thể con người không tự tổng hợp được nhưng có thể lấy được từ chế độ ăn.

Theo những giáo trình dinh dưỡng mới nhất hiện nay, chỉ có hai a xít béo được gắn mác thiết yếu đó là Omega 6 linoleic (LA) và omega 3 alpha linoleic (ALA). Người ta tin rằng miễn là trong chế độ ăn có mặt chất béo thì mọi omega 3 hay omega 6 chuỗi dài, cơ thể đều tổng hợp được. Nhưng đây chỉ là mặt lý thuyết còn trong thực tế việc chuyển đổi không bao giờ được như vậy cả. Điều này đúng với cả những người khỏe mạnh và cực kỳ đúng với những người thiếu dinh dưỡng bởi chuyển đổi của ALA sang DHA còn phụ thuộc vào kẽm, sắt và piridoxine

Khả năng hấp thu sắt từ nguồn thực vật con thấp hơn rất nhiều so với động vật vì vậy việc thiếu hụt sắt còn là vấn đề thường xuyên diễn ra ở người ăn chay. Đây cũng là một lý do khác khiến việc chuyển từ ALA sang DHA kém hiệu quả đến thế.

Đây là một vài giả thiết ủng hộ cho việc DHA là thiết yếu

DHA trong mô của mọi động vật có vú dều tương tự như nhau mặc dù cấu trúc của axít béo omega 3 có thể khác nhau.

Chỉ có DHA và AA ( acis arachidonic) mới có thể chuyển qua nhau thai còn lại các a xít béo khác của omega 3 và omega 6 thì không được như thế

60% não bộ được cấu tạo bởi a xít béo, và DHA, AA là dạng phổ biến nhất của các phospholipid.

Lượng DHA ở trẻ sơ sinh ăn sữa công thức có LA và ALA thấp hơn trẻ ăn sữa hoặc sữa công thức có tiền chất của DHA.

Nói tóm lại là việc ăn cá và thịt là cần thiết để có thể nhận được lượng DHA và AA bởi cơ thể chúng ta không thể đảm đương nổi việc chuyển đôi ALA và LA từ thực vật thành DHA và AA. Hấp thu thẳng dưỡng chất bao giờ cũng hiệu quả hơn việc chuyển đổi từ tiền chất thành dưỡng chất.

Thế còn EPA có phải là chất thiết yếu không?

Epa là một a xít béo omega 3 chuỗi dài được tin là có rất nhiều tác dụng với sức khỏe khi ăn cá.

EPA thường được gọi là chất chống viêm tuy nhiên theo một báo cáo thì EPA có ảnh hưởng đến sự trao đổi chất của a xít arachidonic (AA) hơn là tác dụng chống viêm.

Hãy nhìn vào biểu đồ trên một lần nữa để thấy tại sao người ta lại gọi EPA là chất chống viêm. AA được sử dụng để tổng hợp nên chất prostagladin- đây là một chất tham gia vào quá trình viêm, EPA có cấu trúc tương tự như như AA nên trong cơ thể nó sẽ ức chế cạnh tranh với AA làm cho các enzym không chuyển hóa được AA sang thành protaglandin nên chống được viêm. Nhưng chúng ta không thể chắc chắn được rằng được rằng nếu AA không tham gia vào được tổng hợp protagladin thì những a xít béo khác vẫn có thể tham gia tổng hợp vào protagladin cũng như các chất gây viêm khác. Như thế có nghĩa là hiệu qảu chống viêm của EPA là không cao.

Ngược lại DHA thì khác, DHA được dùng để tổng hợp nên những hợp chất đóng vai trò chống viêm tích cực. EPA có lẽ chỉ giống như một sản phẩm phụ trong quá trình tổng hợp DHA.

Tất cả những điều trên có ý nghĩa gì với bạn

Thông tin sẽ được tóm gọn dưới đây

DHA là một trong những a xít béo quan trọng nhất của a xít béo omega 3 và là một trong những chất nền tảng cho việc cải thiện sức khỏe của con người.

DHA là một chất vô cùng thiết yếu nghĩa là việc trong chế độăn có DHA sẽ giúp bạn ngăn ngừa được bệnh tật và đảm bảo tối ưu hóa các chức năng trong cơ thể

Việc chuyển đổi ALA có trong thực vật như dầu hạt lanh sang DHA kém hiệu quả với người bình thường và có lẽ là rất kém với những người thiếu dinh dưỡng và những người ăn chay.

Nếu bạn mua dầu hạt lanh với hy vọng là có thể giúp cung cấp thêm DHA thì bạn chỉ đang tốn tiền cho những việc lãng phí thôi hãy dành tiền đó để mua cá ăn hoặc mua dầu cá để uống

DHA không phải là lý do duy nhất khiến bạn ăn cá, bởi ngoài việc cung cấp DHA thì cá còn cung cấp Selen và vitamin D. Tuy nhiên DHA gần như là lý do cơ bản khiến người ta nên ăn cá thường xuyên hơn và chắc chắn việc ăn cá đem lại nhiều lợi ích sức khỏe hơn bạn nghĩ.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP