Định nghĩa chất béo?
Được cấu thành từ các acid béo, Lipid hay chất béo thuộc nhóm chất dinh dưỡng chính và cần thiết cho sự sống, là nguồn cung cấp năng lượng, là dung môi hòa tan và chứa nhiều vitamin tan trong dầu như A, D,E, K. Thường thường nói đến chất béo ta nghĩ ngay đến các chất béo đã tách rời như bơ, mỡ, dầu… và chất béo còn tồn tại ở thức ăn tự nhiên như sữa trứng, thịt, cá…. Dạng chất béo này có thể đóng góp tới 1/4-1/2 lượng lipid ăn vào. Ngoài ra lipid còn có trong tế bào một số bộ phận ví dụ ở não, chủ yếu dưới dạng phosphatid, cerebrocid và cholesterol.
Khoa học phân chia chất béo thành hai loại chất béo bão hòa và chất béo không bão hòa.
Chất béo bão hòa
Chất béo bão hòa được cấu thành từ các acid béo no. Các acid béo no chủ yếu nằm trong thành phần các mỡ động vật hoặc các thực phẩm từ động vật như thịt mỡ hoặc món ăn như bánh quy, khoai tây chiên lát, các sản phẩm bơ sữa béo như bơ và kem... Các acid béo no có trọng lượng phân tử cao có thể rắn, các acid béo no trong trọng lượng phân tử thấp có thể lỏng, trọng lượng phân tử càng cao thì nhiệt độ tan chảy càng cao. Giá trị sinh học của các acid béo no kém hơn các acid béo không no. Chất béo bão hòa được xem là chất béo ít có lợi hơn so với chất béo không bão hòa, tuy nhiên trẻ em vẫn cần được bổ sung chất béo này vì nó là một trong những thành phần thiết yếu để xây dựng nên mô và các cơ quan của cơ thể.
Chất béo không bão hòa
Chất béo không bão hòa được cấu thành từ các acid béo không no. Vai trò sinh học các acid béo không no rất cần thiết, quan trọng và đa dạng. Một số cơ quan như não, gan, tim và các tuyến sinh dục có nhu cầu cao về các acid này. Khi thiếu acid béo không no, các rối loạn thường xuất hiện trước hết ở các cơ quan này. Các acid béo không no cần thiết hiện diện với hàm lượng cao trong bào thai và cơ thể trẻ sơ sinh. Chúng cũng có nhiều trong sữa mẹ.
Chất béo không bão hòa rất có lợi cho sức khỏe của trẻ em, đặc biệt là trong giai đoạn bào thai và 3 năm đầu đời. Chất béo không bão hòa và các chất béo nói chung giúp cho sự phát triển sớm về trí tuệ và thể lực của trẻ em vì nó giữ vai trò quan trọng đối với hệ thần kinh trung ương của trẻ, đặc biệt là sự xây dựng và phát triển não bộ của trẻ trong giai đoạn này.
Chất béo không bão hòa được phân thành hai nhóm:
Nhóm đầu tiên là chất béo không bão hòa đơn (thành phần là các acid béo không no một nối đôi), có nhiều trong dầu olive, dầu canola …
Nhóm thứ hai là chất béo không bão hòa đa (thành phần là các acid béo không no có từ hai nối đôi trở lên), tiêu biểu là linolenic acid (hay Omega-6) và alpha-linoleic acid (hay Omega-3). Chất béo không bão hòa đa được tìm thấy nhiều trong các loại dầu như dầu hạt lanh hoặc dầu chiết xuất từ mỡ của các loại cá béo như cá hồi, cá trích, cá ngừ... Chức năng của chất béo không bão hòa đa tương tự như chức năng của chất béo không bão hòa đơn. Tuy nhiên, chất béo không bão hòa đa được xem là có tác dụng tốt hơn so với chất béo không bão hòa đơn.
Omega-3 là loại chất béo không bão hòa đa tốt cho sự phát triển não của bé trong giai đoạn đầu đời. Ngoài ra, loại chất béo này còn có tác dụng tăng cường hệ thống miễn dịch của trẻ.
DHA, một trong những loại Omega-3 – chất béo không bão hòa chiếm tới 1/4 lượng chất béo trong não, chiếm tỉ lệ rất cao trong chất xám của não và võng mạc, nằm trong thành phần cấu trúc của màng tế bào thần kinh, rất cần cho quá trình xây dựng và phát triển não bộ ở trẻ em.
Tại sao trẻ em dưới 3 tuổi cần được bổ sung chất béo trong chế độ ăn
Cơ thể cần hấp thu các loại acid béo cần thiết từ các thực phẩm hàng ngày do không thể tự tổng hợp nên các loại acid béo này. Trẻ em là độ tuổi cần được bổ sung phối hợp cả hai loại chất béo bão hòa và không bão hòa để có thể đảm bảo sự phát triển ổn định và khỏe mạnh. Tuy nhiên, trong giai đoạn sơ sinh và 1000 ngày đầu đời/0-3 tuổi, cần lưu ý bổ sung đầy đủ cho trẻ các chất béo có lợi (Omega-3/DHA) vào chế độ ăn để não bộ của trẻ được phát triển tốt nhất.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
