Bèo cái là loài thực vật thủy sinh sống trên bề mặt nước. Thảo dược này có vị cay, tính lạnh, tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc và lợi tiểu nên được dân gian sử dụng để trị sởi mới phát, mụn nhọt, chàm (eczema), viêm cầu thận cấp và chứng khó khăn khi tiểu tiện.
Bèo cái còn có tên là Bèo tai tượng, Bèo ván và Phù bình
- Tên gọi khác: Phù bình, Bèo tai tượng, Bèo ván.
- Tên khoa học: Pistia stratiotes L
- Tên dược: Herba Pistiae
- Họ: Ráy (danh pháp khoa học: Araceae)
Mô tả dược liệu bèo cái
1. Đặc điểm cây bèo cái
Bèo cái là loài thực vật thân thảo, sống nổi trên mặt nước và không có thân. Cây phát triển lá từ rễ, mọc tỏa như hình hoa thị.
Bèo tai tượng là loài thực vật thân thảo, sống nổi trên mặt nước và không có thân
Phiến lá có hình trứng, màu xanh lục tươi, lá có bề mặt nhung mịn và không thấm nước. Hoa mọc thành cụm ở giữa các lá, có màu trắng. Quả mọng chứa nhiều hạt.
2. Bộ phận dùng
Toàn cây bèo tai tượng được sử dụng để làm thuốc.
3. Phân bố
Bèo cái là loài thực vật liên nhiệt đới, sống ở các ao hồ nhỏ. Cây mọc nhiều ở các nước á nhiệt đới và nhiệt đới như Philipin, Việt Nam, Lào, Malaysia, Trung Quốc,…
4. Thu hái – sơ chế
Thời điểm thu hái thích hợp nhất là vào mùa hạ, ngoài ra bạn cũng có thể thu hái cây quanh năm nếu có nhu cầu sử dụng. Bèo tai tượng thường được dùng tươi nhưng khi cần có thể phơi khô để dùng dần.
5. Bảo quản
Bảo quản ở nơi thoáng mát.
6. Thành phần hóa học
Bèo tai tượng chứa 5.09% chất hữu cơ, 6.87% chất khôm 93.13% nước, 1.78% tro, 0.63% protid thô, 1.24% cellulos, 0.29% chất béo thô, 2.93% chất không chứa nitrogen, 1.8% calcium, 0.185% phosphor,…
Vị thuốc bèo tai tượng (phù bình)
1. Tính vị
Vị cay, tính lạnh.
2. Quy kinh
Quy vào kinh Đại trường, Can và Phế.
3. Tác dụng dược lý
– Theo y học cổ truyền:
- Tác dụng: Tiêu mụn nhọt, trị mẩn ngứa, giải biểu, lợi tiểu, thanh nhiệt.
- Chủ trị: Thoát giang, tả lỵ lâu ngày, trừ giun sán, mẩn ngứa ngoài da, ho suyễn, mụn nhọt, thống kinh và khó tiểu tiện.
– Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
- Đang cập nhật.
4. Cách dùng – liều lượng
Bèo ván thường được sử dụng ở dạng sắc uống hoặc có thể dùng ở ngoài da. Liều dùng uống: 50 – 100g/ ngày (dược liệu tươi).
Bài thuốc chữa bệnh từ bèo cái – bèo tai tượng
Bèo cái thường được dùng để trị bệnh chàm, mụn nhọt, sởi, mề đay mẩn ngứa, viêm thận cấp,…
1. Bài thuốc trị chứng mẩn ngứa ngoài da
- Chuẩn bị: Bèo cái 50g.
- Thực hiện: Rửa sạch, để ráo nước rồi đem sao vàng và dùng sắc uống hằng ngày. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 2 – 3 ngày để giảm tổn thương da và cải thiện tình trạng ngứa ngáy.
2. Bài thuốc hỗ trợ điều trị hen suyễn
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng 100g.
- Thực hiện: Đem bỏ lá vàng, cắt bỏ rễ và rửa cho sạch với nước muối. Sau đó để ráo, giã nát và thêm nước vào vắt lấy nước. Thêm siro chanh vào sao cho đủ 100ml. Mỗi lần dùng 1 ít siro uống, ngày dùng 1 lần liên tục trong 10 ngày.
3. Bài thuốc trị mụn rộp loang vòng
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng.
- Thực hiện: Sắc lấy nước rửa vết thương, sau đó dùng bèo ván đốt thành tro và rắc lên mụn rộp.
4. Bài thuốc trị mẩn ngứa, sưng phù khắp người, đau mắt và mặt mũi sưng ngứa
- Chuẩn bị: Kinh giới, bạc hà và bèo ván (bỏ rễ) mỗi vị 30g.
- Thực hiện: Đem nấu nước xông rửa và sắc uống hằng ngày.
5. Bài thuốc trị chứng phù thũng mới phát
- Chuẩn bị: Bèo cái 30g.
- Thực hiện: Rửa sạch và sắc lấy nước uống.
6. Bài thuốc trị phong nhiệt gây sưng đầu, nổi mẩn ngứa khắp người, đau mắt và sưng mặt
- Chuẩn bị: Kinh giới, bèo tai tượng và bạc hà các vị bằng lượng nhau (khoảng 20 – 30g).
- Thực hiện: Đem xông mặt và dùng sắc kỹ lấy nước uống.
7. Bài thuốc trị da nổi mụn
- Chuẩn bị: Phòng kỷ 40g và bèo ván 200g.
- Thực hiện: Rửa các nguyên liệu thật sạch, sau đó sắc đặc lấy nước rửa mặt. Bên cạnh đó dùng bèo ván giã nát và thoa lên mặt từ 4 – 5 lần/ ngày.
8. Bài thuốc trị chứng sưng và ngứa đầu dương vật
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng phơi khô.
- Thực hiện: Đem nguyên liệu tán thành bột mịn, mỗi lần dùng 8g uống với rượu ngâm đậu đen. Bên cạnh đó, nên sắc bèo ván lấy nước và dùng rửa dương vật hằng ngày.
9. Bài thuốc trị viêm thận cấp tính gây sốt, tiểu tiện khó
- Chuẩn bị: Mộc tặc thảo 12g, bèo ván khô 10g, đông qua bì 16g, xích tiểu đậu 20g, ma hoàng 4g, liên kiều 12g, tây qua bì 12g và cam thảo 4g.
- Thực hiện: Đem sắc uống. Hoặc tán bột mịn, mỗi lần dùng 4g uống với nước sôi để nguội, ngày dùng 2 lần.
10. Bài thuốc trị bệnh chàm (eczema)
- Chuẩn bị: Bèo ván tươi.
- Thực hiện: Đem rửa sạch với nước, sau đó thêm muối vào và giã nát. Dùng nước thoa lên da và sử dụng bã đắp hàng ngày. Thực hiện 2 lần/ ngày trong liên tục 7 – 10 ngày.
11. Bài thuốc trị tâm thần phiền táo, sốt và khát
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng.
- Thực hiện: Rửa sạch, phơi khô và tán thành bột mịn. Sau đó đem hòa chung với sữa trâu làm thành viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần dùng 30 viên chiêu với cháo loãng hoặc nước cơm, ngày dùng 3 – 4 lần.
12. Bài thuốc trị viêm mũi dị ứng
- Chuẩn bị: Bèo cái tươi 250g.
- Thực hiện: Rửa sạch, cắt bỏ rễ và lá hư hại. Giã nát và lọc lấy nước pha loãng, dùng uống hàng ngày.
13. Bài thuốc trị chứng viêm xoang mũi mãn tính
- Chuẩn bị: Hoàng cầm và bạch chỉ mỗi vị 5g, bèo cái khô 10g, cam thảo 4g, kim ngân hoa 8g.
- Thực hiện: Sắc với nhiều nước và dùng uống thay trà hằng ngày.
14. Bài thuốc trị chảy máu mũi
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng.
- Thực hiện: Phơi khô, tán thành bột rồi thổi vào lỗ mũi bị chảy máu.
15. Bài thuốc trị bệnh trĩ ngoại
- Chuẩn bị: Bèo cái tươi.
- Thực hiện: Nấu nước xông rửa, đồng thời dùng lá bèo cái giã nát và đắp vào giang môn.
16. Bài thuốc trị đơn độc mới phát
- Chuẩn bị: Bèo cái.
- Thực hiện: Nấu nước xông rửa hằng ngày.
17. Bài thuốc trị lang ben
- Chuẩn bị: Bèo tai tượng 200g.
- Thực hiện: Đun lấy nước tắm và dùng lá bèo cái chà xát nhẹ vào vùng da cần điều trị.
18. Bài thuốc trị sốt phát ban
- Chuẩn bị: Củ sắn dây (1 miếng nhỏ) và bèo cái (bỏ rễ).
- Thực hiện: Đem sắc với nước đến khi còn 1 bát nước, dùng uống nóng và đắp chăn cho ra mồ hôi.
19. Bài thuốc trị nổi mề đay mẩn ngứa do nhiệt
- Chuẩn bị: Mã đề, thuyền thoái (ve sầu khô) và cam thảo đất mỗi vị 8g, hà thủ ô, bèo cái, vỏ quả lựu tươi, thổ phục linh, ké đầu ngựa và bồ công anh mỗi vị 12g.
- Thực hiện: Đem sắc uống 2 lần/ ngày, dùng liên tục trong 5 – 7 ngày là khỏi.
20. Bài thuốc trị nhiệt tích khiến sởi không mọc được hoặc sởi mới phát
- Chuẩn bị: Sanh liễu và bèo cái mỗi vị 8g.
- Thực hiện: Sắc uống và dùng bèo cái 150 – 250g sắc lấy nước lau rửa toàn thân.
21. Bài thuốc trị viêm cầu thận cấp kết hợp với mụn nhọt chốc lở
- Chuẩn bị: Sinh địa, sài đất, ngải diệp và huyền sâm mỗi vị 12g, kim ngân hoa, bèo cái, bồ công anh, ích mẫu và bạch mao căn mỗi vị 10g.
- Thực hiện: Đem các vị sắc uống, ngày dùng 1 thang.
22. Bài thuốc trị mề đay
- Chuẩn bị: Thuyền thoái 2 – 4g, bèo cái 8 – 12g, nhân trần 12g, phòng phong 8g, kinh giới 8 – 12g và cam thảo 4g.
- Thực hiện: Đem các nguyên liệu rửa sạch và sắc uống.
23. Bài thuốc trị phù do cước khí và viêm cầu thận cấp
- Chuẩn bị: Hồng táo 5 quả, đậu đỏ 100g, mộc tặc thảo 15g và bèo tai tượng 10g.
- Thực hiện: Đem sắc với 600ml nước còn lại 200ml, chia thành nhiều lần uống.
24. Bài thuốc trị mề đay thể nhiệt
- Chuẩn bị: Xa tiền tử, bạc hà, kinh giới, liên kiều, trúc diệp, ngưu bàng tử và lô căn mỗi vị 12g, ké đầu ngựa, kim ngân hoa mỗi vị 16g, phù bình 8g, cam thảo 4g.
- Thực hiện: Dùng các vị sắc uống, ngày dùng 1 thang.
25. Bài thuốc trị phù thận cấp tính
- Chuẩn bị: Ngưu bàng tử và phù bình các vị bằng lượng nhau.
- Thực hiện: Đem các vị tán nhỏ, mỗi lần dùng 5g, ngày sử dụng 3 lần.
26. Bài thuốc ngâm rửa trị bệnh tổ đỉa
- Chuẩn bị: Khổ sâm, bèo cái, hoàng cầm, thương nhĩ và thương truật mỗi vị 12g, hương phụ 10g.
- Thực hiện: Sắc lấy nước ngâm rửa trước khi đi ngủ.
Lưu ý khi dùng vị thuốc bèo cái
- Thân thể hư nhược và hay bị ra mồ hôi không nên dùng.
Thông tin về vị thuốc bèo cái – bèo tai tượng trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu có thắc mắc về dược liệu này, bạn nên trao đổi với thầy thuốc để được giải đáp cụ thể.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
