✴️ Cây Mề Gà

Cây mề gà cho vỏ cây, lá và hạt làm dược liệu chữa bệnh. Vị thuốc này còn có các tên gọi khác như trôm mề gà hay sang sé. Cây có tác dụng giảm đau, điều trị mụn nhọt, sưng tấy ngoài da và giúp vết bỏng nhanh lành.

• Tên gọi khác: Trôm mề gà, cây sảng, quả thang, sảng lá kiếm, sang sé, trôm thon, trôm lá mác, che van. 

• Tên khoa học: Sterculia lanceolata

• Họ: Cẩm quỳ – Malvaceae

Đông y sử dụng lá, hạt và vỏ thân cây mề gà làm thuốc chữa bệnh

Mô tả về cây mề gà

+ Đặc điểm thực vật:

• Cây mề gà là một loại thực vật thân gỗ, sống lâu năm. Chiều cao của các cây dao động từ 3 – 10 mét.

• Từ thân phát triển ra nhiều cành hình trụ. Những cành non mới mọc thường có lông ở bên ngoài. Trong khi đó, cành gì thì lớp vỏ nhẵn, màu xám và có nhiều khía dọc.

• Lá cây mề gà mọc kiểu so le. Các lá có hình bầu dục nhưng cũng có lá lại hình ngọn giáo, tròn ở phía gốc và có đầu tù, hơi nhọn. Lá cây có kích thước to nhỏ không đồng đều, chiều dài khoảng 9 – 20cm và chiều rộng dao động từ 3,5 – 8cm. Mặt trên của lá nhẵn nhụi nhưng mặt dưới thường mang một ít lông hình sao. Trên lá có nhiều gân phụ tạo thành hình mạng lưới rõ ràng. Các lá kèm thường nhọn, chứa rộng và rất dễ rụng. Vào mùa đông cây rụng lá và ra lại lá non vào mùa xuân.

• Hoa mề gà mọc theo cụm thành dạng chùm mảnh đâm ra từ các kẽ lá. Mỗi cụm hoa dài từ 4 – 5 cm và đều có lông mềm hình sao. Các lá bấc có kích thước ngắn , hình dải và cũng dễ rụng. Cây cho ra hoa từ tháng 4 đến tháng 7 trong năm.

• Mùa quả mề gà rơi vào tháng 8 đến tháng 10. Quả kép có 4 hay 5 đại hình đỏ xếp với nhau tạo thành hình sao. Trên quả có phủ lông nhung. Khi chín, quả mở to, bên trong chứa 4 – 9 hạt màu đen bóng và có dạng trứng dẹt.

+ Khu vực phân bố:

Cây mề gà khi nhỏ có thể chịu bóng nhưng chủ yếu ưa sống ở những nơi có nhiều ánh sáng. Cây mọc hoang trong các khu rừng thứ sinh hoặc ở vùng ven của các khu rừng ẩm. 

Ở Việt Nam, cây mề gà phát triển rải rác ở các tỉnh miền núi có độ cao dưới 600 mét. Cây được tìm thấy nhiều nhất ở các địa phương như Thái Nguyên, Ninh Thuận, Lạng Sơn, Cao Bằng hay Tây Nguyên… Đôi khi, cây còn xuất hiện ở các vùng trung du. 

Ngoài Việt Nam thì Lào và Nam Trung Quốc cũng là những nước có diện tích cây mề gà lớn. 

+ Bộ phận dùng làm thuốc

Ngày nay, cây mề gà thường được người dân mang về trồng trước nhà để lấy bóng mát, làm cảnh hoặc làm thuốc chữa bệnh. Bộ phận được thu hái làm dược liệu chính là vỏ thân cây, lá và cả hạt.

+ Thu hái:

• Vỏ thân cây và lá được thu hái quanh năm

• Hạt được lấy từ quả đã già vào tháng 8 – tháng 10 hàng năm.

+ Sơ chế thuốc:

Vỏ cây mề gà khi đem về thường được rửa sạch, thái nhỏ, đem phơi khô hay dùng tươi đều được. Lá dùng ở dạng tươi hay phơi/sấy khô. Tương tự, hạt được tách ra khỏi vỏ, loại bỏ những hạt bị hư và phơi khô để bảo quản được lâu.

+ Thành phần hóa học:

Chưa có nhiều nghiên cứu sâu về thành phần hóa học của cây mề gà. Tuy nhiên, một số bằng chứng cho thấy, trong cây chứa nhiều tanin và chất nhầy.

Vị thuốc cây mề gà

+ Tính vị, quy kinh

Thông tin đang chờ cập nhật

+ Tác dụng của cây mề gà – Chủ trị:

• Vỏ cây: Giảm đau, điều trị sưng tấy ngoài da, nhọt, áp xe, khí hư, bạch đới

• Lá cây: Chữa đòn ngã tổn thương.

• Hạt: Điều trị nóng phổi, hảo khát hoặc dùng chế biến thức ăn.

​​​​​​​

Hạt mề gà có tác dụng hảo khát, trị nóng trong phổi

+ Liều dùng:

Liều dùng vỏ cây mề gà khoảng 20 – 30g tùy theo tình trạng bệnh. Các bộ phận khác sử dụng theo hướng dẫn của thầy thuốc.

+ Cách dùng dược liệu:

Sử dụng thuốc theo dạng bôi hay đắp ngoài da. Không dùng theo đường uống.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây mề gà

1. Điều trị vết bỏng ngoài da

Bỏng do nhiều nguyên nhân gây ra như bỏng nước sôi, bỏng lửa hay bỏng do chạm vào vật nóng… Trường hợp bị nhẹ, diện tích vùng tổn thương nhỏ và chưa bị bong tróc da, người bệnh chỉ cần dùng giã một ít vỏ cây lấy nước cốt. Sau đó trộn chung với lượng mỡ vừa đủ để tạo thành hỗn hợp sền sệt. Sử dụng làm thuốc bôi thoa trực tiếp lên vùng da bị bỏng.

2. Trị vết sưng tấy, áp xe hay mụn nhọt ngoài da

Chuẩn bị 20 – 30g vỏ cây mề gà. Rửa sạch dược liệu tươi rồi thái nhỏ. Bỏ vào cối giã nát với một ít muối biển. Đắp thuốc lên khu vực cần điều trị cho đến khi hết sưng đau. 

Không dùng bài thuốc này cho các trường hợp có vết thương hở hay lở loét, chảy dịch ngoài da.

3. Bài thuốc giảm đau do chấn thương từ cây mề gà

Dùng một ít vỏ cây tươi rửa sạch, bỏ vào cối giã nát cùng 1 thìa muối ăn. Sau đó, pha vào hỗn hợp một ít nước nóng. Vắt nước cốt pha trực tiếp lên vùng bị chấn thương để giảm đau mỗi ngày 2 hoặc 3 lần.

Những bài thuốc từ cây mề gà đã được ứng dụng trong dân gian lẫn y học cổ truyền từ lâu đời. Mặc dù vậy, cần có thêm nhiều nghiên cứu đề làm rõ hơn về tác dụng cũng như tính hiệu quả của vị thuốc này. Người bệnh nên tham vấn ý kiến của các bác sĩ hay thầy thuốc Đông y trước khi áp dụng.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp