Giảo cổ lam là thảo dược chứa nhiều thành phần hóa học có tác dụng sinh học và chống lão hóa cao. Do đó, dược liệu này thường được sử dụng với mục đích làm hạ mỡ máu và giảm cholesterol xấu trong cơ thể. Từ đó giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch máu và bình ổn huyết áp. Ngoài ra, giảo cổ lam còn chứa nhiều vitamin và khoáng chất có lợi giúp tăng cường hệ miễn dịch và ngăn ngừa sự hình thành hay phát triển các khối u.
Tên khác: Thất diệp đảm, cổ yếm, trường sinh thảo, thư tràng năm lá, dây lõa hùng, ngũ diệp, cỏ thần kỳ, cỏ trường thọ,…
+ ên khoa học: Gynostemma pentaphyllum
+Họ: Bầu bí (Cucurbitaceae)
I. Mô tả giảo cổ lam
+ Đặc điểm thực vật
Giảo cổ lam là loại cây thân thảo có thân mảnh. Cây leo nhờ tua cuốn mọc ở nách lá. Lá trường sinh thảo thoạt nhìn giống như lá kép chân vịt nhưng chúng mọc đơn có xẻ chân vịt rất sâu. Hoa đơn tính mọc khác gốc. Cụm hoa hình chùy, có nhiều hoa nhỏ màu trắng và ở bầu có 3 vòi nhụy. Quả trường sinh thảo có hình cầu với đường kính 5 – 9 mm. Khi chín quả có màu đen.
+ Phân loại
Giảo cổ lam có 3 loại chính bao gồm giảo cổ lam 7 lá, giảo cổ lam 5 lá và loại 3 lá.
+ Phân bố
Trường sinh thảo thường mọc ở độ cao từ 200 – 2000 m. Cây phân bố chủ yếu ở các khu rừng thưa và ẩm ở các nước Châu Á như Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Indonesia và Ấn Độ. Ở Việt Nam, cỏ trường sinh phát hiện ở núi Phan Xi Păng và một số tỉnh ở vùng núi phía Bắc.
+ Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản
Bộ phận dùng: Lá
Thu hái: Quanh năm
Chế biến: Sau khi thu hoạch, lá trường sinh thảo sẽ được rửa sạch rồi phơi khô dưới nắng
Bảo quản: Nơi khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời và môi trường ẩm ướt
+ Thành phần hóa học
Một số nghiên cứu về trường sinh thảo cho thấy, dược liệu này chứa hai thành phần chính là Saponin và Flavonoid. Hoạt chất Saponin ở thảo dược tự nhiên này có cấu trúc triterpen kiểu dammaran giống với Saponin trong tam thất và nhân sâm nhưng hàm lượng lại nhiều hơn hai nguyên liệu này gấp 3 – 4 lần. Ngoài ra, chúng còn chứa lượng lớn acid amin, khoáng chất và vitamin như P, Mn, Fe, Zn, Se,…
Giảo cổ lam chứa nhiều hoạt chất chống oxy hóa và giảm đau
II. Vị thuốc
+ Tính vị
Tính hàn, vị ngọt đắng
+ Tác dụng dược lý
#. Tác dụng chữa bệnh mỡ máu cao
Một số tài liệu nghiên cứu khoa học của Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc đã ghi nhận, việc sử dụng trà trường sinh thảo có thể giúp làm giảm hàm lượng cholesterol xấu trong máu. Đồng thời giúp tăng lượng cholesterol tốt, giúp ngăn ngừa và cải thiện bệnh mỡ máu cao.
Bên cạnh đó, nghiên cứu của Giáo sư Phạm Thanh Kỳ được đăng tải trên tạp chí Dược liệu vào năm 1999 đã chứng minh, sử dụng dược liệu này trong 30 ngày có thể giúp làm giảm lượng cholesterol toàn phần trong cơ thể lên đến 71% so với người không dùng.
Để khẳng định cho tác dụng này, năm 2005, nhà nghiên cứu Samer Magalii trường ĐH Sydney (Úc) đã công bố giảo cổ lam có tác dụng làm hạ mỡ máu tương đương loại thuốc tân dược tên atorvasatin.
#. Hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2
Dựa vào nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng năm 2011 của Hội Đái thái đường Thụy Điển phối hợp với Bộ môn Dược lý của trường Đại học Y Hà Nội cho biết, hoạt chất Phanoside chứa trong trường sinh thảo có tác dụng làm tăng mức độ nhạy cảm của tế bào Insullin.
Bên cạnh đó, chúng còn giúp tăng cường khả năng sử dụng Glucose của các tế bào. Do đó, chúng giúp ổn định nồng độ đường trong máu, điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 và ngăn ngừa bệnh phát triển.
#. Tác dụng tốt đối với tim mạch
Giảo cổ lam 5 lá chứa lượng lớn thành phần hóa học Adenosin. Hoạt chất này có tác dụng giúp ngăn chặn và làm giảm những cơn đau tim. Bên cạnh đó, chúng còn giúp tăng khả năng chịu đựng của cơ tim, ổn định huyết áp và tăng cường máu lên não. Từ đó giúp cải thiện giấc ngủ.
#. Kiểm soát bệnh huyết áp cao
Sử dụng trường sinh thảo thường xuyên sẽ giúp kích thích cơ thể sản xuất ra hoạt chất oxit nitric. Chất này có tác dụng tốt trong việc kiểm soát và ổn định huyết áp.
#. Giảm béo và kiểm soát cân nặng
Trường sinh thảo có tác dụng hoạt hóa men AMPK. Đây là một trong những loại men giúp chuyển hóa năng lượng trong cơ thể bằng cách tăng cường chuyển hóa đường, chất béo và đạm. Đồng thời thúc đẩy quá trình oxy hóa chất béo trong cơ thể, từ đó giúp giảm lượng mỡ dư thừa và giúp giảm cân.
Giảo cổ lam 5 lá sau khi phơi khô có thể dùng pha trà uống giúp giảm cân
#. Ngăn ngừa và kìm hãm sự phát triển của các khối u bướu
Nghiên cứu của GS.TS Phạm Thanh Kỳ và PGS.TS Trần Lưu Vân Hiền cho hay, các hoạt chất chứa trong trường sinh thảo có công dụng trong việc ngăn ngừa sự phát triển của khối u bướu. Bên cạnh đó, các thành phần này cũng được chứng minh có tác dụng trong việc tiêu diệt các tế bào gây ung thư ở tử cung, đại tràng, vú, bạch cầu và phổi
#. Giảm căng thẳng, tăng cường sức khỏe
Giảo cổ lam có tác dụng giảm căng thẳng, giúp dễ ngủ và ngủ ngon giấc hợn. Đồng thời, chúng còn chứa chất chống oxy hóa mạnh, giúp loại bỏ các gốc tự do gây hại. Từ đó giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh bên ngoài.
III. Đối tượng nào nên và không nên dùng giảo cổ lam?
Những đối tượng sau đây có thể sử dụng trường sinh thảo để cải thiện bênh:
Người mắc bệnh ung thư hoặc u bướu
Người gặp vấn đề về tim mạch, mỡ máu cao, đái tháo đường hoặc huyết áp cao
Người bị xơ gan, suy gan hoặc gan nhiễm mỡ
Người có hệ miễn dịch và sức đề kháng yếu
Những đối tượng sau không nên dùng trường sinh thảo:
Phụ nữ cho con bú hoặc đang mang thai
Trẻ em dưới 6 tuổi hoặc người bị chứng hư hàn như đổ mồ hôi nhiều, hơi thở ngắn, mệt mỏi, chân tay lạnh, chịu rét kém,…
Bệnh nhân đang dùng thuốc chống đào thải khi cấy ghép
Giảo cổ lam 5 lá thường được chỉ định dùng ở bệnh nhân bị xơ gan
Người bị rối loạn xuất huyết hoặc đang chuẩn bị phẫu thuật hay vừa mới phẫu thuật xong
IV. Hướng dẫn cách sử dụng giảo cổ lam
Có thể sử dụng giảo cổ lam theo những cách sau đây để điều trị bệnh:
Dùng trà giảo cổ lam
Sử dụng trà giảo cổ lam giúp tinh thần minh mẫn và sáng suốt hơn trong suốt quá trình làm việc.
+ Cách thực hiện dễ dàng và đơn giản sau đây:
Trường sinh thảo sau khi phơi khô, sử dụng 20 gram cho vào ấm trà
Tiếp đó, thêm nước đun sôi vào và hãm khoảng 5 – 10 phút rồi uống
Có thể dùng nước trà trường sinh thảo thay thế nước lọc và uống mỗi ngày. Thời điểm uống trà mang lại kết quả điều trị bệnh tốt nhất là vào buổi sáng và đầu giờ chiều. Không nên sử dụng trà trường sinh thảo vào buổi tối trước khi đi ngủ. Bởi các dược chất chứa trong thảo dược này có thể kích thích hệ thần kinh trung ương gây ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Dùng giảo cổ lam pha trà và uống mỗi ngày giúp tinh thần tỉnh táo
Sử dụng giảo cổ la, kết hợp với cà gai leo và cây xạ đen
Sự kết hợp độc đáo giữa ba loại thảo dược trường sinh thảo, cà gai leo và cây xạ đen không chỉ giúp tăng cường sức khỏe tổn thể mà còn giúp ngăn chặn sự hình thành và phát triển của các tế bào ung thư. Bên cạnh đó, bài thuốc này còn giúp hỗ trợ cải thiện một số bệnh lý nguy hiểm như bệnh viêm gan B, đái tháo đường,…
+ Cách làm đơn giản như sau:
Chuẩn bị 30 gram trường sinh thảo khô, 20 gram cà gai leo, 30 gram xạ đen, 1.5 lít nước đun sôi và 1 bình nhiệt
Cho tất cả các nguyên liệu vào bình giữ nhiệt, đổ nước sôi vào và ủ trong vòng 30 phút là có thể uống
Để bài thuốc từ giảo cổ lam mang lại tác dụng hữu ích đối với sức khỏe, các bạn nên uống thường xuyên.
V. Lưu ý khi sử dụng giảo cổ lam
Mặc dù có mang lại nhiều tác dụng có lợi đối với sức khỏe nhưng trong quá trình sử dụng giảo cổ lam các bạn cũng nên chú ý những điều sau:
Dược liệu này có tác dụng làm hạ đường huyết nhanh. Do đó, khi sử dụng không nên dùng quá liều để tránh trường hợp hạ đường huyết đột ngột đe dọa đến tính mạng. Liều dùng trường sinh thảo ở mỗi đối tượng là khác nhau. Tuy nhiên, bạn không nên dùng quá 60 – 70 gram dược liệu trong một ngày. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng
Trường sinh thảo có thể gây nên những tác dụng phụ như đầy bụng, mất ngủ, khó ngủ hoặc hạ đường huyết. Do đó, khi thấy các phản ứng này xuất hiện, bạn nên ngưng sử dụng và thông báo cho bác sĩ biết
Trong trường hợp sử dụng giảo cổ lam để giảm cân, các bạn nên kết hợp chế độ ăn uống và tập luyện hợp lý mới thấy được hiệu quả
Trà giảo cổ lam chỉ nên sử dụng trong ngày. Tuyệt đối không uống trà đã để qua đêm vì chúng có thể phản ứng với oxy không khí dẫn đến biến đổi chất lượng, gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa
Sau khi sử dụng trà trường sinh thảo, cơ thể sẽ có những phản ứng như tăng huyết áp nhẹ, nóng trong người, khát nước hoặc khô miệng. Những triệu chứng này sau một thời gian cơ thể điều chỉnh sẽ tự hết. Nhưng để giảm cảm giác khó chịu, các bạn nên uống thêm nước lọc
Nếu đang sử dụng các loại thuốc điều trị bệnh khác, bạn không nên sử dụng giảo cổ lam để tránh tương tác thuốc gây tác dụng phụ. Đặc biệt, không dùng dược liệu này với thuốc chống đông máu. Bởi giảo cổ lam có tác dụng làm chậm đông máu, nếu kết hợp chung có thể làm tăng nguy cơ chảy máu
Giảo cổ lam có tác dụng tốt đối với sức khỏe và giúp hỗ trợ ngăn ngừa bệnh. Tuy nhiên, dược liệu này cũng gây nên nhiều tác dụng phụ không mong muốn đối với sức khỏe nếu sử dụng không đúng cách. Do đó, để đảm bảo an toàn đối với sức khỏe, các bạn chỉ nên dùng giảo cổ lam dự phòng và điều trị bệnh sau khi đã trao đổi kỹ với bác sĩ về liều lượng và cách sử dụng.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
