✴️ Tang phiêu tiêu

Tang phiêu tiêu chính là tên vị thuốc trong y học cổ truyền của tổ con bọ ngựa đính ở trên cành cây dâu tằm. Dược liệu này có tác dụng giảm đau, bổ thận, ích tinh nên thường dùng để chữa mồ hôi trộm, xuất tinh sớm, di tinh, tiểu nhiều lần, tiểu đêm…

Tang phiêu tiêu chính là tổ con bọ ngựa đính trên cây dâu tằm

• Tên gọi khác: Tổ bọ ngựa.

• Tên dược: Cotheca Mathidis.

• Tên khoa học: Ootheca Manthidis.

Mô tả dược liệu

1. Đặc điểm tổ bọ ngựa

Tang phiêu tiêu là cái tổ bọc những quả trứng của loài bò ngựa sống ở trên cây dâu tằm. Về đặc điểm, nó là tổ hình trứng dài khoảng 2 – 5cm, rộng khoảng 1,5 – 3cm có màu vàng nâu hay nâu đen.

Khi cắt đôi tổ ra sẽ thấy ở bên trong có nhiều ngăn xếp và mỗi ngăn chứa 1 trứng. Tổ bọ ngựa có chất nhẹ, xốp, thô và dai. Khi đốt sẽ giống như đốt kén tằm, khó cháy thành ngọn lửa mà cháy thành than đen khét.

2. Bộ phận dùng

Toàn bộ tổ bọ ngựa được đính trên cành dâu tằm sẽ được sử dụng để làm vị thuốc với tên gọi tang phiêu tiêu.

3. Phân bố

Ở nước ta, vị thuốc tang phiêu tiêu được tìm thấy ở khắp nơi có cây dâu tằm.

4. Thu hoạch và sơ chế

Khoảng từ tháng 5 đến tháng 8 hằng năm là thời gian mà bọ ngựa sinh sản, đây cũng chính là thời điểm thu hoạch dược liệu tang phiêu diêu. Tổ bọ ngựa được thu hoạch vào thời điểm trứng còn chưa nở. Sau khi lấy về sẽ đem sấy khô cho chín trứng bên trong và bảo quản dùng dần.

5. Bảo quản

Dược liệu đã qua sơ chế khô cần bảo quản ở những nơi khô mát trong túi kín, phòng ẩm mốc cũng như mối mọt.

6. Thành phần hóa học

Phân tích ghi nhận, vị thuốc tang phiêu tiêu có các thành phần chính bao gồm: Acid amin, Protein, Calcium, Lipit…

Hình ảnh cành dâu tằm, nơi con bọ ngựa làm tổ

Vị thuốc tang phiêu tiêu

1. Tính vị

Các tài liệu Đông y ghi nhận dược liệu có vị ngọt, mặn và tính bình.

2. Quy kinh

Được quy vào 2 kinh Thận và Can.

3. Tác dụng dược lý

• Công dụng: Bổ thận, cố tinh, ích tinh, thông kinh hoạt lạc, lợi thủy, thông chứng ngũ lâm.

• Chủ trị: Di tinh, liệt dương, đái dắt, đau thắt lưng, kinh nguyệt bế. Điển hình nhất là trường hợp thận dương hư với những triệu chứng như mộng tinh, xuất tinh sớm, đái dầm ban đêm, khí hư…

4. Cách dùng – liều lượng

Dược liệu có thể được dùng riêng hoặc kết hợp cùng các vị thuốc khác để nâng cao công dụng chữa bệnh. Cách dùng phổ biến và thông dụng nhất là tán thành bột mịn rồi uống với nước hay rượu ấm. Liều thường dùng trong một ngày ở vào khoảng từ 6 – 20g/ngày.

22 bài thuốc và món ăn chữa bệnh có dược liệu tang phiêu diêu

Vị thuốc tang phiêu tiêu được dùng phổ biến trong một số bài thuốc quen thuộc dưới đây:

1. Bài thuốc trị chứng hay quên, lao tâm tận, tiểu nhiều

• Chuẩn bị: 40g tang phiêu tiêu (nướng muối), 40g đương quy, 40g nhân sâm, 40g long cốt, 40g quy bản (nướng giấm), 40g bạch linh, 40g viễn chí (bỏ lõi), 40g thạch xương bồ (sao muối).

• Thực hiện: Các vị thuốc trên đây đem trộn cho đều rồi nghiền thành dạng bột mịn. Mỗi lấy uống 8g cùng với nước sắc nhân sâm.

2. Bài thuốc chữa bệnh trĩ nội

• Chuẩn bị: 15g tang phiêu tiêu.

• Thực hiện: Đem dược liệu đi đốt rồi nghiền thành bột mịn. Sau đó trộn với dầu hạt cải và bôi trực tiếp vào búi trĩ. Mỗi ngày bôi khoảng từ 2 – 3 lần.

3. Bài thuốc chữa chứng đái dầm ở trẻ em

• Chuẩn bị: 10 tổ tang phiêu tiêu.

• Thực hiện: Đem dược liệu đi sấy khô rồi tán thành bột mịn. Mỗi lần lấy 10g trộn với ít đường cát, chia đều làm 2 lần uống với nước sôi ấm. Cần duy trì liên tục khoảng 15 – 20 ngày mới thấy hiệu nghiệm.

4. Bài thuốc chữa đau lưng

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 30g tang phiêu tiêu, 20g thạch hộc, 30g ba kích, 20g đỗ trọng. Tất cả vị thuốc này đem thái nhỏ, phơi khô rồi tán thành dạng bột mịn. Sau đó luyện với mật để hoàn thành viên khoảng 6g. Mỗi lần dùng 1 viên chiêu với rượu ấm để uống, ngày uống 2 lần.

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 10g tang phiêu tiêu, 10g liên tu, 10g kim anh cùng 12g sơn dược. Tất cả vị thuốc đem cho vào ấm, thêm nửa thăng nước. Sắc đến khi còn 100ml, lọc bỏ phần bã đi rồi chia đều làm 2 lần uống, ngày 1 thang. Bài này đặc biệt phù hợp với những người cao tuổi.

5. Bài thuốc chữa xuất huyết dạ dày, phổi

• Chuẩn bị: Tang phiêu tiêu lượng tùy ý cùng 15g bạch cập.

• Thực hiện: Bạch cập đem sắc lấy khoảng 100ml nước. Tang phiêu tiêu đem sao vàng rồi tán thành dạng bột mịn. Mỗi lần lấy 3g bột thuốc chiêu với nước sắc bạch cập để uống, ngày uống 3 lần.

6. Bài thuốc chữa tiểu tiện không thông

• Chuẩn bị: 8g tang phiêu tiêu cùng với 10g hoàng cầm.

• Thực hiện: Hai vị thuốc trên cho vào ấm, thêm 1 thăng nước rồi sắc trên lửa nhỏ. Thu lấy 300ml thuốc, bỏ bã đi, chia làm 3 lần uống, liều dùng 1 thang/ngày.

7. Bài thuốc chữa đái dắt, đái nhạt

• Chuẩn bị: Tang phiêu tiêu cùng quả kim anh với liều lượng bằng nhau.

• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem trộn đều, nghiền thành dạng bột mịn. Mỗi lầm lấy 8g chiêu với rượu ấm, uống khi bụng còn đói.

8. Bài thuốc chữa chứng di tinh, hoạt tinh

• Chuẩn bị: 10 tổ tang phiêu tiêu.

• Thực hiện: Đem dược liệu đi sao cháy rồi tán thành dạng bột mịn. Thêm vào chút đường vừa đủ. Mỗi lần lấy 8g uống với nước sôi ấm trước khi đi ngủ, dùng 3 lần mỗi ngày. Hoặc có thể phối hợp với bột thuốc long cốt, ngày uống 3 lần, liên tục 3 ngày liền.

9. Bài thuốc chữa bạch đới, khí hư

• Chuẩn bị: Tang phiêu tiêu lượng tùy ý.

• Thực hiện: Đem dược liệu đi tẩm với rượu rồi sao khô và tán thành dạng bột mịn. Mỗi lần lấy 8g bột thuốc đi chiêu với nước gừng rồi uống trực tiếp, tần suất 2 lần mỗi ngày.

Tang phiêu tiêu được thu hái và sấy khô để làm vị thuốc chữa bệnh

10. Bài thuốc chữa bệnh viêm tai giữa

• Chuẩn bị: 10g tang phiêu tiêu đốt tồn tính cùng với 0,5g xạ hương.

• Thực hiện: Hai vị thuốc trên đem trộn đều, tán thành bột mịn. Sau đó dùng tăm bông thấm vào bột thuốc rồi bôi vào tai, tần suất 2 lần/ngày.

11. Bài thuốc chữa chứng liệt dương, tảo tiết

• Bài thuốc 1: Cần chuẩn bị tổ bọ ngựa và mẫu lệ liều lượng bằng nhau. Tổ bọ ngựa đem đi sao vàng xém cạnh rồi trộn với mẫu lệ và nghiền thành bột mịn. Mỗi lần uống 8g với nước sôi ấm trước khi đi ngủ, ngày 1 lần.

• Bài thuốc 2: Cần có 40g tang phiêu tiêu, 40g long cốt, 40g tỏa dương, 40g bạch phục linh cùng 40g nhục thung dung. Các vị thuốc này trộn đều với nhau rồi nghiền thành dạng bột mịn. Thêm lượng mật ông vừa đủ vào và làm thành hoàn. Mỗi lần uống 9g với nước sôi ấm, ngày uống 2 lần vào bữa sáng và bữa tối.

• Bài thuốc 3: Cần chuẩn bị 15g tang phiêu tiêu, 15g kỷ tử, 1 bộ thận hải cẩu, 15g phá cố chỉ, 15g ba kích, 30g nhục thung dung. Các vị thuốc đem phơi khô rồi tán bột mịn. Mỗi lần lấy 9g uống cùng nước sôi ấm, dùng 2 lần/ngày.

12. Bài thuốc chữa chứng sa tử cung

• Bài thuốc 1: Cần có 50g tang phiêu tiêu, 15g hoàng kỳ cùng 1 cái dạ dày lợn khoảng 400g. Các vị thuốc đem tán thành bột rồi cho vào dạ dày lợn khâu kín lại. Đem đi ninh cách thủy đến khi thật nhừ. Chia đều làm 3 lần ăn trong ngày khi còn ấm nóng. Tần suất 2 lần/tuần, mỗi lần cách nhau 4 ngày.

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 15g tang phiêu tiêu, 30g hoàng kỳ, 15g bạch cập cùng 1 cái dạ dày lợn 400g. Thực hiện tương tự như bài thuốc 1.

13. Bài thuốc chữa chứng đái dầm

• Bài thuốc 1: Cần có 60g tang phiêu tiêu, 30g phúc bồn tử cùng 10ml rượu. Hai vị thuốc trộn đều rồi cho vào rượu ngâm trong 30 phút. Sau đó đem đi sao vàng và tán thành bột, chia đều làm 30 phần. Mỗi lần lấy 1 phần thêm ít đường đỏ uống với nước sôi ấm. Tần suất 2 lần/ngày vào buổi sáng và buổi tối.

• Bài thuốc 2: Cần có 50g tang phiêu tiêu cùng 100g củ mài. Cả 2 vị thuốc đem sất khô, tán bột. Mỗi lần lấy 5g uống cùng nước sôi ấm, ngày uống 2 lần sáng, tối.

• Bài thuốc 3: Cần chuẩn bị 60g tang phiêu tiêu cùng 30g ích trí nhân. Hai vị thuốc đem trộn đều, tán thành bột mịn. Mỗi lần lấy 9g, thêm ít đường rồi uống cùng nước sôi ấm, ngày 2 lần. Có thể dùng 50g khiếm thực thay thế ích trí nhân và dùng với cách tương tự.

14. Bài thuốc chữa chứng són đái

• Bài thuốc 1: Cần 15g tang phiêu tiêu cùng 150g thịt lợn nạc. Đem vị thuốc đi tán bột, thịt lợn thì thái lát mỏng rồi trộn đều với bột thuốc. Sau đó hấp cách thủy đến khi chín nhừ. Ăn ngày 1 lần khi còn nóng, dùng liên tục 7 ngày.

• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 30g tang phiêu tiêu, 30g hạt hẹ cùng 40g ích trí nhân. Các vị thuốc này trộn đều với nhau, nghiền thành bột mịn. Mỗi lần lấy 5g uống cùng nước sôi ấm có pha thêm 30% rượu. Tần suất dùng 3 lần/ngày.

• Bài thuốc 3: Cần có 12g tang phiêu tiêu, 15g hoàng kỳ, 14g đảng sâm, 3g thăng ma, 1 cái bong bóng lợn. Đem bong bóng lợn đi làm sạch rồi cho các vị thuốc vào khâu kín lại. Sau đó hấp cách thủy đến khi chín nhừ, bỏ bã thuốc rồi ăn bong bóng lợn khi còn nóng, ngày 1 lần. Cần duy trì liên tục trong 5 ngày.

• Bài thuốc 4: 10 tổ bọ ngựa, 15g tơ hồng, 15g sơn thù du, 15g ích trí nhân cùng 15g phúc bồn tử. Tất cả vị thuốc này đem tán nhỏ rồi sắc lấy 400ml nước thuốc. Cho thêm 100g đường trắng vào quấy tan. Chia làm 3 lần uống, ngày 1 thang.

15. Bài thuốc chữa di tinh có triệu chứng chảy mủ ở đầu dương vật

• Chuẩn bị: 12g tang phiêu tiêu, 30g mẫu lệ, 30g long cốt, 10g hoàng bá, 10g kim anh tử, 10g tri mẫu, 30g dạ giao đằng.

• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem sắc lấy nước đặc, bỏ phần bã đi rồi chia đều làm 2 lần uống, mỗi ngày chỉ dùng 1 thang.

16. Bài thuốc chữa xuất tinh sớm

• Chuẩn bị: 15g tang phiêu tiêu cùng 3 quả trứng chim bồ câu.

• Thực hiện: Tang phiêu tiêu đem tán thành dạng bột mịn rồi cho vào bát, thêm 20ml và khuấy đều. Sau đó cho trứng chim bồ cao vào và đem đi hấp cách thủy. Khi chín thì ăn trứng và uống nước thuốc. Mỗi ngày dùng 1 lần khi bụng đói, cần duy trì liên tục 7 ngày.

17. Bài thuốc trị chứng thận khí bất cố

• Chuẩn bị: 15g tang phiêu diêu, 15g phục thần, 15g đảng sâm, 12g hoài sơn, 15g ích trí nhân, 12g thỏ ty tử, 12g miết giáp, 6g thạch xương bồ, 12g mẫu lệ, 12g long cốt, 6g ngũ vị thử, 6g ô dược, 4,5g viễn chí cùng 9g đương quy.

• Thực hiện: Các vị thuốc đem sắc lấy nước đặc, uống mỗi ngày 1 thang cùng 3g bổ trung ích khí hoàn. Cần duy trì liên tục 7 thang liền.

18. Bài thuốc trị các chứng ghẻ độc

• Chuẩn bị: 20g tang phiêu tiêu, 2g xạ hương, 10g nhũ hương, 8g ngạnh mễ (phấn), 20g bối mẫu, 4g khinh phấn, 40g diên đơn, 4g hùng hoàng cùng 20g hoàng bá.

• Thực hiện: Tất cả các vị thuốc trên đem trộn cho đều rồi nghiền thành dạng bột mịn. Dùng bột thuốc để bôi bên ngoài.

19. Bài thuốc trị bàng quang có nhiệt

• Chuẩn bị: 20g tang phiêu tiêu, 30g mẫu lệ (phấn), 20g long cốt, 20g mạch môn (bỏ lõi), 20g bạch linh cùng 20g kê trường thảo.

• Thực hiện: Các vị thuốc này đem trộn đều, tán bột. Mỗi lần lấy 4g thêm ít gừng, muối cùng 2 trái táo, sắc lấy nước uống khi còn ấm. Mỗi ngày dùng 2 lần.

20. Bài thuốc chữa yếu sinh lý

• Chuẩn bị: 20g tang phiêu diêu, 40g long cốt, 20g nấm ngọc cẩu cùng 40g bạch phục linh.

• Thực hiện: Các vị thuốc trên đem trộn đều với nhau rồi nghiền nát thành dạng bột mịn. Mỗi lần lấy 15 – 20g uống cùng nước muỗi loãng, ngày dùng 2 lần.

Tổ bọ ngựa được thu hái khi trứng bên trong chưa nở mới có tác dụng chữa bệnh

21. Bài thuốc bổ thận tráng dương

• Bài thuốc 1: Cần 20g tang phiêu tiêu, 30g ba kích nhục, 30g bạch linh, 30g đỗ trọng, 30g bổ cốt chỉ, 40g lộc nhung, 30g hồi hương, 20g ngũ vị tử, 40g nhục quế, 30g ngưu tất, 30g nhục thung dung, 40g phụ tử, 30g phòng phong, 30g sơn thù nhục, 20g phúc bồn tử, 40g thạch long nhục, 30g thạch hộc, 40g thỏ ty tử, 40g trạch tả, 30g thục địa, 30g trầm hương, 30g tục đoạn cùng 20g xuyên khung. Tất cả vị thuốc đem trộn đều, tán thành bột mịn rồi trộn với rượu và hồ để hoàn thành viên. Mỗi ngày dùng 12 – 16g chiêu với rượu ấm để uống.

• Bài thuốc 2: Cần chuẩn bị 20g tang phiêu tiêu nướng, 10g trạch tả cùng lượng thỏ ty tử vừa đủ ngâm rượu qua 1 đêm. Các vị thuốc trộn đều, tán bột và trộn với mật làm hoàn. Mỗi lần uống 12 – 16g cùng với nước cháo khi bụng đói.

• Bài thuốc 3: Cần có 40g tang phiêu tiêu (sao sơ), 40g lộc nhung (bỏ lông, rửa với giấm và sao vàng), 40g mẫu lệ (nung), 1,2g thỏ ty tử (tẩm rượu 3 đêm), 80g kê nội kim (sao sơ), 40g nhục thung dung (tẩm rượu 1 đêm), cùng 40g ngũ vị tử. Các vị thuốc này trộn đều, nghiền thành bột mịn. Mỗi lần lấy 8g chiêu với nước rượu ấm, uống trước bữa ăn mỗi ngày 1 lần.

22. Tang phiêu tiêu ngâm rượu

• Chuẩn bị: 150g tang phiêu tiêu, 150g ba kích tím, 100g đỗ trọng, 100g thạch hộc cùng 2 lít rượu trắng.

• Thực hiện: Các vị thuốc cho vào bình thủy tinh hay bình sành rồi đổ ngậm rượu lên. Ngâm trong ít nhất 20 ngày là có thể dùng được. Mỗi ngày chỉ nên dùng từ 20 – 30ml, chia làm 2 lần uống.

Lưu ý khi dùng tang phiêu tiêu

Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, khi sử dụng dược liệu tang phiêu tiêu cần lưu ý đến các vấn đề sau:

• Khi người hỏa thịnh cần dùng ít.

• Tuyệt đối không sử dụng cho những người bị nóng ở bàng quang kèm triệu chứng đi tiểu nhiều lần.

Những thông tin về dược liệu tang phiêu diêu được đề cập trong bài viết trên chỉ có giá trị tham khảo. Tuyệt đối không tự ý sử dụng dược liệu này trong bất cứ trường hợp nào, nhất là cho mục đích chữa bệnh. Hãy chủ động trao đổi trước với thầy thuốc để nhận được khuyến cáo.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

  facebook.com/BVNTP

  youtube.com/bvntp