Endorphin là gì?
Endorphin là hóa chất được cơ thể sản xuất để giảm căng thẳng và cơn đau. Chúng có cơ chế hoạt động tương tự như opioids.
Opioids giúp giảm đau và có thể tạo cảm giác hưng phấn. Loại thuốc này đôi khi được dùng để sử dụng trong thời gian ngắn sau phẫu thuật hoặc để giảm đau.
Vào những năm 1980, các nhà khoa học đã nghiên cứu cách thức và lý do opioids hoạt động. Họ phát hiện ra rằng cơ thể có các thụ thể đặc biệt liên kết với opioid để chặn tín hiệu đau. Các nhà khoa học sau đó nhận ra rằng một số hóa chất trong cơ thể hoạt động tương tự như thuốc opioid tự nhiên có khả năng liên kết với các thụ thể tương tự. Những hóa chất này là endorphin.
Cái tên endorphin xuất phát từ “endogenous” có nghĩa là từ cơ thể và “morphine” - một loại thuốc giảm đau opioid. Một số loại thuốc opioid phổ biến bao gồm:
- Oxycodone;
- Hydrocodone;
- Codein;
- Morphin;
- Fentanyl.
Một số loại thuốc bị cấm chẳng hạn như heroin cũng là opioid. Cả thuốc opioid hợp pháp và bất hợp pháp đều có nguy cơ gây nghiện, có nguy cơ tử vong khi sử dụng quá liều.
Viện quốc gia về lạm dụng ma túy nói rằng 90 người chết mỗi ngày tại Hoa Kỳ do dùng quá liều opioid. Nhiều trong số này là hậu quả của quá liều hoặc lạm dụng opioids theo toa.
Endorphin tự nhiên hoạt động tương tự như thuốc giảm đau opioid, nhưng tác dụng của chúng có thể không nhiều như thuốc. Tuy nhiên, endorphin có thể vừa tạo ra cảm giác hưng phấn vừa tốt cho sức khỏe, an toàn, không có nguy cơ gây nghiện và quá liều.
Tăng cường mức độ endorphin
Các hoạt động sau đây có thể giúp tăng endorphin một cách tự nhiên. Tuy nhiên, mức độ endorphin ở mỗi người là không giống nhau, do đó kết quả cũng sẽ khác nhau.
Tập thể dục thường xuyên
Trong nhiều năm, các nhà nghiên cứu cho rằng endorphin gây ra cảm giác hưng phấn sau khi hoạt động thể chất. Tuy nhiên, việc đo mức độ endorphin ở người chưa thể thực hiện cho đến năm 2008. Các nhà nghiên cứu đã sử dụng chụp cắt lớp phát xạ positron (PET) để khảo sát bộ não của vận động viên trước và sau khi tập luyện. Họ tìm thấy sự gia tăng giải phóng endorphin sau khi tập thể dục.
Tập thể dục làm hưng phấn và tăng endorphin, một số bác sĩ khuyến nghị bệnh nhân thể dục thường xuyên như một phương pháp điều trị trầm cảm và tình trạng lo âu mức độ nhẹ đến trung bình.
Tập thể dục có thể được kết hợp với các phương pháp điều trị như thuốc hoặc liệu pháp điều trị khác hoặc được sử dụng như một phương pháp độc lập. Một nghiên cứu cho biết rằng tập thể dục có thể cải thiện một số triệu chứng có hiệu quả như thuốc chống trầm cảm.
Cho đi
Tình nguyện, quyên góp và giúp đỡ người khác cũng có thể khiến một người cảm thấy tốt hơn. Các nhà nghiên cứu tại Viện Y tế Quốc gia nhận thấy rằng những người quyên góp từ thiện có thể giúp gia tăng mức độ endorphin.
Yoga và thiền
Thiền và yoga được biết đến với tác dụng giảm căng thẳng và thư giãn. Điều này có thể một phần do sự gia tăng mức độ của endorphin.
Thức ăn cay
Những người thưởng thức đồ ăn cay có thể thấy tăng sự hưng phấn từ các món ăn yêu thích của họ. Một số nghiên cứu cho thấy các thành phần trong ớt cay và các loại thực phẩm tương tự có thể gây ra cảm giác đau trong miệng, điều này thúc đẩy sự gia tăng endorphin.
Chocolate đen
Nghiên cứu từ năm 2013 cho thấy rằng ăn chocolate đen có thể tăng mức endorphin. Bột ca cao và chocolate chứa flavonoid có lợi cho não. Một đánh giá năm 2017 cho thấy ăn chocolate có thể giúp tăng cường endorphin. Tuy nhiên, nhiều sản phẩm chocolate thương mại chỉ chứa một lượng nhỏ ca cao thật và thường chứa nhiều đường và chất béo.
Những người muốn sử dụng chocolate để cải thiện mức độ endorphin và tâm trạng nên tìm các sản phẩm có chứa ít nhất 70% ca cao và dùng chocolate với mức độ phù hợp.
Cười
Rất nhiều nghiên cứu đã đề cập về lợi ích sức khỏe của tiếng cười trong đó cười làm tăng nồng độ endorphin.
Endorphin thấp và các tình trạng sức khỏe
Khi nồng độ endorphin quá thấp, sức khỏe có thể bị ảnh hưởng tiêu cực. Một số nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ có thể có giữa các tình trạng sức khỏe sau đây và mức endorphin thấp:
Phiền muộn
Khi không có đủ endorphin, một người dễ bị rơi vào trạng thái trầm cảm. Một bài báo trên Tạp chí Tâm thần học Hoa Kỳ thảo luận về việc sử dụng lâu dài các phương pháp điều trị opioid cho trầm cảm, đặc biệt trong trường hợp các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.
Đau cơ xơ hóa
Các triệu chứng phổ biến của đau cơ xơ hóa bao gồm:
- Các cơn đau dai dẳng ở khắp cơ thể;
- Đau khi chạm vào;
- Cơ bắp căng cứng;
- Mệt mỏi, uể oải;
- Rối loạn giấc ngủ.
Những người bị đau cơ xơ hóa có thể có mức endorphin bình thường. Tuy nhiên, một nghiên cứu cho thấy những người bị đau cơ xơ hóa có mức độ endorphin thấp hơn so với những người không mắc bệnh này, ngay cả trước và sau khi tập thể dục.
Một nghiên cứu khác cho thấy sự gia tăng mức endorphin có liên quan đến giảm đau ở những người bị đau cơ xơ hóa. Người bị đau cơ xơ hóa có thể nên thực hiện một số hoạt động nhất định để tăng cường nồng độ endorphin như tập thể dục, gặp gỡ với người khác và các hoạt động giảm căng thẳng như thiền hoặc yoga. Ngoài ra, có thể kết hợp với thuốc kê đơn để kiểm soát các triệu chứng.
Đau đầu mạn tính
Một nguyên nhân có thể gây đau đầu liên tục là mức endorphin không bình thường. Qua các nghiên cứu cho thấy sự mất cân bằng endorphin góp phần gây nên trầm cảm cũng xuất hiện ở những người bị đau đầu mạn tính.
Tóm tắt
Hiện các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu thêm về tác động của endorphin đối với cơ thể con người Những người có triệu chứng trầm cảm, đau cơ xơ hóa hoặc đau đầu mãn tính nên trao đổi với bác sĩ về mức độ endorphin và cách có thể tăng nồng độ của chúng kết hợp với các phương pháp điều trị khác.
Mặc dù endorphin không phải là thuốc chữa bách bệnh hay giúp đảm bảo sức khỏe tốt, tuy nhiên việc tăng cường nồng độ endorphin có thể là cách hiệu quả để tăng sức khỏe toàn diện.
Tập thể dục thường xuyên, giảm căng thẳng và giúp đỡ những người khác là những hoạt động bổ ích giúp một người có cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.
Có thể bạn quan tâm: Thật bất ngờ - Thuốc giảm đau nhóm opiods có thể làm tăng nguy cơ đau mãn tính
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
