NHỮNG ĐIỂM CHÍNH
Việc sử dụng Botulinum toxin A, còn được gọi là botox, đang ngày càng phổ biến.
Botox đóng vai trò trong việc đảo ngược các biểu hiện bên ngoài của tình trạng lão hóa da.
Botulinum toxin A là một loại độc tố do vi khuẩn Clostridium botulinum tiết ra, hoạt động bằng cách làm tê liệt cơ bắp mà nó được tiêm vào.
Botox có nhiều chức năng, bên cạnh việc điều trị nếp nhăn.
GIỚI THIỆU
Botulinum toxin A (BTX-A) được chú ý trong những năm qua do khả năng chống lão hóa của nó, đặc biệt đối với các nếp nhăn. Các bác sĩ đã sử dụng BTX-A trong nhiều năm để điều trị thành công các nếp nhăn trên khuôn mặt. Sự phổ biến của tiêm BTX-A đang tăng lên khi nhiều người mong muốn một bề ngoài trẻ trung hơn [1]. Theo khảo sát của các bác sĩ thuộc Hiệp hội Phẫu thuật Da liễu Hoa Kỳ, tiêm thẩm mỹ, như Botox, đã tăng 20% từ năm 2012- 2013 với hơn 1,8 triệu lượt được thực hiện trong năm 2013 [2]. Các độc tố được tiêm trực tiếp vào các cơ riêng biệt để gây giãn và làm phẳng nếp nhăn xuất hiện trước đó. Các nghiên cứu khác nhau đã chứng minh BTX-A là an toàn và hiệu quả [3]. Điều trị lâu dài có liên quan đến sự hài lòng cao của bệnh nhân và bác sĩ[4]. Do đó, đây là một quy trình chống lão hóa thường xuyên được yêu cầu.
QUÁ TRÌNH LÃO HOÁ
Quá trình lão hóa biểu hiện rõ trên khuôn mặt và là vấn đề quan tâm của nhiều người muốn cải thiện nó. Dấu hiệu lão hóa có thể được nhìn thấy qua các nếp nhăn trên trán, xung quanh mắt, rãnh cau mày và dọc theo môi. Nếp nhăn là một trong những dấu hiệu lão hóa sớm nhất khi da bị mỏng và mất dần khối lượng theo thời gian. Các thành phần của da, như collagen, elastin và axit hyaluronic làm biểu hiện bên ngoài da săn chắc và khỏe mạnh, giảm dần theo tuổi [5]. Nếp nhăn phát triển do sự lỏng lẻo của da. Lão hóa có thể được tăng nhanh bởi nhiều yếu tố, bao gồm phơi nắng, hút thuốc, trọng lực và áp lực tại vị trí (6). Các nếp nhăn xuất hiện khi mặt thư giãnđược gọi là nếp nhăn tĩnh. Nếp nhăn hình thành do các co thắt cơ mặt lặp đi lặp lại với các biểu hiện trên khuôn mặt, như cau mày, cười được gọi là các nếp nhăn động. Nếp nhăn do lão hóa được minh họa trong hình 1.
Hình 1. Cải thiện nếp nhăn quanh mắt “crow’s feet” sau khi tiêm BTX-A.
Người có nếp nhăn động và có ít hoặc không có nếp nhăn tĩnh có sự cải thiện rõ rệt nhất với điều trị BTX-A [7]. Bệnh nhân có nếp nhăn tĩnh cải thiện chậm hơn. Các nếp nhăn sâu không đáp ứng hoàn toàn với điều trị BTX-A đơn thuần mà cần điều trị kết hợp với chất làm đầy hoặc các phương pháp tái tạo bề mặt để đạt được kết quả tối ưu. Nếp nhăn tĩnh nghiêm trọng và da lỏng lẻo thường thấy ở người cao tuổi có thể cần can thiệp phẫu thuật.
Điều trị sớm bằng BTX-A có nhiều lợi ích; tiêm BTX-A lặp lại nhiều lần có thể ngăn ngừa các dấu hiệu lão hóa bằng cách ngăn chặn các nếp nhăn mới hình thành [8]. Tùy thuộc vào cơ được tiêm, tần suất tiêm lặp lại sẽ khác nhau. Ví dụ, tiêm lặp lại BTX-A vùng cơ orbicularis oculi (mắt) trong 15- 20 năm có thể giúp duy trì trạng thái săn chắc quanh mắt. Các cơ corrugator, được tiêm để điều trị các đường nhăn giữa lông mày, có thể cần tiêm lặp lại ít hơn để ngăn ngừa nếp nhăn mới.
BOTOX LÀ GÌ?
Botulinum toxin A là một trong tám exotoxin được sản xuất bởi Clostridium botulinum, một loại vi khuẩn kỵ khí Gram dương, có hình thành bào tử [1]. Độc tố hoạt động bằng cách ngăn chặn tín hiệu từ dây thần kinh đến cơ. Cụ thể hơn, nó ngăn chặn sự giải phóng một số chất dẫn truyền thần kinh (acetylcholine), những chất này kích thích sự co cơ. Điều này làm phẳng các nếp nhăn do cơ bị giảm hoạt động. Tiêm botox làm tê liệt cơ cục bộ có kiểm soát và có thể đảo ngược. Điều quan trọng là phải nhắm mục tiêu các cơ cụ thể vì tiêm các cơ khác có thể dẫn đến tác dụng phụ nghiêm trọng. Liệt cơ xảy ra trong vòng 3 đến 7 ngày và có thể kéo dài khoảng 3 đến 6 tháng [1]. Tới thời điểm này, quá trình đảo ngược và sự tê liệt cơ mất đi. Các cơ vẫn giữ được sự co thắt trước đó và nếp nhăn xuất hiện như trước khi tiêm. Các thủ thuật botox không có kết quả vĩnh viễn và nên được thực hiện định kỳ để duy trì kết quả thẩm mỹ mong muốn. Sự kết hợp của botox với chất làm đầy tạm thời, chẳng hạn như acid hyaluronic, có thể tạo ra kết quả lâu dài hơn [5]. Hyaluronic acid, một thành phần tự nhiên được tìm thấy trong da, có thể giúp cải thiện sự mất khối lượng liên quan đến lão hóa bằng cách hoạt động như một chất làm đầy.
LỊCH SỬ CỦA BOTOX, DYSPORT, XEOMIN
Botulinum toxin A đã được sử dụng trong hơn 3 thập kỷ và lần đầu tiên được thử nghiệm trên người vào năm 1968 bởi Alan Scott ở San Francisco để điều trị bệnh lác (lazy eye) [1]. Thành công của botox trong việc giãn cơ mắt đã dẫn đến việc phát hiện ra tác động của nó trong quá trình co cơ. Botulinum toxin A đã được tìm thấy tác dụng cải thiện các nếp nhăn ở giữa lông mày một cách tình cờ sau khi bệnh nhân yêu cầu sử dụng nó [9]. Vào tháng 4 năm 2002, BOTOX đã được FDA chấp thuận để điều trị các nếp nhăn từ trung bình đến nặng giữa lông mày, được gọi là đường glabellar [7]. Có nhiều loại BTX-A thương mại có sẵn. BOTOX (onabotulinumtoxin A) là độc tố botulinum đầu tiên được FDA phê chuẩn cho nam giới và nữ giới dưới 65 tuổi [6]. Dysport (abobotulinumtoxin A) đến từ một chủng vi khuẩn loại A khác [6]. Năm 2009, Dysport được FDA chấp thuận cho sử dụng trong thẩm mỹ tại Hoa Kỳ [10]. Vài năm sau, một sản phẩm khác, Xeomin (incobotulinumtoxin A), được FDA chấp thuận cho sử dụng trong thẩm mỹ tại Hoa Kỳ. Không giống như các sản phẩm BTX-A khác, Xeomin được tinh chế không có chất bảo quản [11]. Điều này có thể có nghĩa là bệnh nhân ít khả năng phát triển kháng thể chống lại độc tố hơn so với các loại sản phẩm BTX-A khác. Trong khi Xeomin được cho là có thể so sánh với Botox, các nghiên cứu tiếp theo cần xác định xem có sự khác biệt đáng kể nào giữa các công thức khác nhau trên thị trường [10]. Tuy nhiên, các sản phẩm không thể thay thế cho nhau [12].
Botulinum toxin B (rimabotulinumtoxin B) hiện được FDA phê chuẩn trong điều trị co thắt cơ cổ [10]. Mặc dù có tác dụng tương tự như BTX-A, BTX-B có thời gian tác dụng ngắn hơn nhiều [11]. Do đó, độc tố B botulinum không được sử dụng cho mục đích thẩm mỹ.
BTX-A tiêm trong cơ là thủ thuật thẩm mỹ phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Về mặt ứng dụng thẩm mỹ, BTX-A được sử dụng để điều trị nếp nhăn ở cả nửa trên và dưới mặt [10]. Các vị trí thường được tiêm bao gồm nếp nhăn giữa lông mày, trán, vùng quanh mắt, mũi và môi. Tạo hình khuôn mặt, chẳng hạn như nâng cao chân mày, cũng có thể được thực hiện với BTX-A [13]. Ứng dụng thẩm mỹ khác bao gồm nâng cao khóe miệng và chóp mũi [13]. Danh sách các quy trình thẩm mỹ được thực hiện bằng Botox được liệt kê trong Bảng 2. Ngoài việc cải thiện nếp nhăn trên khuôn mặt, Botox có thể được sử dụng để điều trị nhiều tình trạng khác nhau, bao gồm đau nửa đầu, mắt lác, chớp mắt không kiểm soát, đổ mồ hôi quá nhiều, tiểu không tự chủ và co thắt cơ [6].
TRƯỚC KHI ĐIỀU TRỊ
Trước khi làm thủ thuật, khách hàng nên thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc kê đơn và không kê đơn hiện tại đang dùng. Sử dụng Botox với một số loại thuốc có thể gây ra tác dụng phụ. Các loại thuốc như thuốc giãn cơ, thuốc ngủ, dị ứng / thuốc cảm lạnh, thuốc làm loãng máu nên được báo cáo với bác sĩ [14]. Để giảm nguy cơ bị bầm tím, khách hàng nên thảo luận về các loại thuốc đang dùng với bác sĩ, ví dụ, aspirin và các thuốc kháng viêm không steroid khác. Bác sĩ có thể yêu cầu tạm ngưng các loại thuốc này trước khi điều trị. Việc đã từng sử dụng BTX-A trước đây, như BOTOX, Myobloc, Dysport và Xeomin, cũng nên được thảo luận.
THỰC HIỆN
Một lọ BOTOX chứa 5 ng (100 đơn vị chất độc), 500 microgam albumin và 900 microgam natri clorua [1]. Liều điều trị phụ thuộc vào số lượng khu vực được điều trị.
Thủ thuật thực hiện tại phòng khám bác sĩ và tương đối ngắn, chỉ mất vài phút. Botox được tiêm bằng một kim nhỏ vào cơ cụ thể, có một chút khó chịu với cơn đau nhẹ. Không cần gây mê nhưng bệnh nhân có thể yêu cầu gây tê tại chỗ. Số lượng tiêm tùy thuộc vào khu vực được điều trị. Điều trị nhiều khu vực có thể xảy ra cùng một lúc [14].
Sau thủ thuật, bệnh nhân có thể tiếp tục các hoạt động bình thường hàng ngày. Độc tố thường mất từ 3 đến 7 ngày để có hiệu quả và hiệu quả điều trị kéo dài khoảng bốn đến sáu tháng. Yêu cầu điều trị bổ sung sau đó.
Khách hàng không được xoa bóp vùng điều trị trong một vài ngày sau khi tiêm hoặc nằm 3 đến 4 giờ sau điều trị [7]. Chà xát có thể dẫn đến sự lan toả của độc tố và có tác dụng phụ, chẳng hạn như sụp mí mắt. Việc sử dụng BOTOX không được khuyến nghị cho trẻ em dưới 18 tuổi [14].
TÁC DỤNG PHỤ
Tác dụng phụ của tiêm BTX-A bao gồm kích ứng nơi tiêm, bầm tím, sụp mí mắt, sưng và không đối xứng [7]. Bầm tím là phổ biến khi tiêm vùng xung quanh mắt vì da mỏng và mạch máu nông [15]. Tỷ lệ nhỏ bệnh nhân bị sụp mí mắt thường sẽ bình thường lại sau đó, hậu quả có thể là do sự chà xát tại vị trí tiêm sau điều trị. Các tác dụng phụ hiếm gặp bao gồm đau cổ, nhức đầu, khô mắt và khô miệng [16]. Các tác dụng phụ nghiêm trọng, chẳng hạn như khó thở và nuốt, có thể xảy ra trong vòng vài giờ đến vài tuần sau khi tiêm nếu thuốc lan truyền từ vị trí tiêm [14].
Liều tối đa của BOTOX không được vượt quá tổng liều 360 đơn vị trong thời gian 3 tháng [17].
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Bệnh nhân bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của thuốc nên hạn chế sử dụng [14]. Các dấu hiệu, chẳng hạn như phát ban, nổi mề đay, ngứa, khó thở, thở kh khè, sưng mặt, môi, lưỡi hoặc cổ họng, có thể chỉ ra phản ứng dị ứng và cần được chăm sóc y tế kịp thời [16]. Những thay đổi đột ngột về thị lực, đau mắt, không thể kiểm soát bàng quang hoặc đi tiểu và sốt từ 38 độ C trở lên là những dấu hiệu cảnh báo cần được giải quyết ngay lập tức. Botulinum toxin A chống chỉ định ở những bệnh nhân bị rối loạn cơ bắp hoặc hệ thần kinh, như hội chứng Eaton Lambert, và bệnh nhược cơ [13]. Sự an toàn của Botox không được biết đến ở những bệnh nhân đang mang thai hoặc cho con bú.
CHI PHÍ
Botox thường không được bảo hiểm chi trả cho mục đích thẩm mỹ. Chi phí tiêm có thể khác nhau với các nhà cung cấp khác nhau và thường phụ thuộc vào số lượng đơn vị tiêm. Các khu vực như trán có thể cần 6-30 đơn vị trong khi nếp chân chim (hai bên mắt) có thể cần 8-30 đơn vị [7]. Giá cả khác nhau tùy theo nhà cung cấp và chuyên gia. Do đó, cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn về chi phí của thủ thuật trước khi được điều trị.
BOTULINUM TOXIN A BÔI TẠI CHỖ
BTX-A bôi tại chỗ được nhìn nhận là một sản phẩm tiềm năng trong thẩm mỹ. Sản phẩm chưa có sẵn trên thị trường. Các tranh luận quanh vấn đề sản phẩm bôi có được sự thâm nhập sâu đủ để tạo ra kết quả [1], một sản phẩm mới, được quảng cáo là RT001, cho thấy kết quả tích cực. Các thử nghiệm lâm sàng sử dụng sản phẩm cho thấy sự cải thiện trong điều trị vết chân chim (hai bên mắt) trong vòng 4 tuần [15]. Ứng dụng tại chỗ của BTXA cũng cho thấy có lợi trong việc giảm mồ hôi quá mức dưới cánh tay, được gọi là tăng tiết mồ hôi nách tiên phát [9]. Trong khi các thử nghiệm lâm sàng vẫn đang được tiến hành, việc dùng BTX-A bôi tại chỗ có vẻ đầy hứa hẹn và phục vụ cho việc mở rộng lĩnh vực điều trị da liễu trong tương lai. Phương pháp này sẽ giúp loại bỏ đau và bầm tím so với phương pháp tiêm [15]. Hiệu quả phương pháp bôi tại chỗ so với tiêm vẫn chưa được xác định.
KẾT LUẬN
Có sự quan tâm lớn vào các thủ thuật thẩm mỹ xâm lấn tối thiểu. Tiêm BTX-A đã trở thành thủ thuật thẩm mỹ phổ biến nhất ở Hoa Kỳ. Việc sử dụng nó tiếp tục tăng lên khi nhiều người mong muốn có được một vẻ ngoài trẻ trung. Tiêm botox thường được thực hiện trong một phòng khám ngoại trú. Khi chọn người cung cấp dịch vụ, điều quan trọng là bệnh nhân cần lựa chọn các bác sĩ đã được đào tạo đúng về quy trình thẩm mỹ. Các phương pháp điều trị được thực hiện bởi những người không phải là bác sĩ hoặc bác sĩ mà không được đào tạo phù hợp có thể dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng. Việc ứng dụng thẩm mỹ của BTX-A đã tạo ra một tác động mạnh trong thế giới thẩm mỹ. Với sự ra đời của các chế phẩm gel bôi BTX-A, tương lai của da liễu thẩm mỹ đang tiếp tục phát triển.
KHUYẾN NGHỊ
Đợi 4 đến 6 tháng trước khi sử dụng lại botox, vì lúc này các hiệu ứng thường bắt đầu giảm dần.
Ngoài việc điều trị nếp nhăn, botox còn có nhiều vai trò thẩm mỹ, như nâng cao khóe miệng và chóp mũi.
Không nên trì hoãn sử dụng botox vì hiệu quả của nó trong việc ngăn ngừa nếp nhăn tiếp tục được tối đa hóa khi bắt đầu sử dụng nó sớm hơn.
Khi chọn sử dụng botox, nên tới cơ sở của bác sĩ, bởi vì nhân viên chăm sóc da không có kiến thức giải phẫu cơ thể để điều trị đúng.
Chuẩn bị ngân sách phù hợp; tùy thuộc vào bác sĩ, có thể tính phí theo từng khu vực, mỗi lượt điều trị hoặc trên mỗi đơn vị botox.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
