Hội chứng màng nách có thể xuất hiện sau khi phẫu thuật ung thư vú có bóc tách hạch lympho ra khỏi vùng nách.
Hội chứng màng nách là do sự xuất hiện của các vết sẹo hay các mô liên kết ở phía dưới cánh tay. Tình trạng này có thể gây ra đau và làm giới hạn tầm vận động của tay.
Bài viết này sẽ cung cấp các thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp điều trị dành cho hội chứng màng nách.
HỘI CHỨNG MÀNG NÁCH LÀ GÌ?
Hội chứng màng nách thường xảy ra sau khi thực hiện sinh thiết hay phẫu thuật tại các hạch lympho ở vùng dưới cánh tay.
Vùng này là vùng nách và các hạch tại đây được gọi là hạch nách. Trong quá trình phẫu thuật ung thư vú, bác sĩ có thể sẽ phải cắt bỏ một vài hay nhiều hạch ở vùng này, từ đó có thể gây ra hội chứng màng nách.
Mặc dù các chuyên gia vẫn chưa biết chắc được khả năng xảy ra của hội chứng này, nhưng có khoảng 20 % người đã từng cắt bỏ một vài hạch và đến khoảng 72% người đã từng cắt bỏ nhiều hạch mắc phải nó.
Một nghiên cứu năm 2019 báo cáo rằng hội chứng này có thể gây ảnh hưởng đến khoảng 6-86% những bệnh nhân đã từng phẫu thuật ung thư vú.
Vật lý trị liệu, chiến lược chăm sóc tại nhà, và thuốc giảm đau là một số cách điều trị của hội chứng này, và có nhiều bệnh nhân đã cải thiện được triệu chứng theo thời gian.
Tổ chức phi lợi nhuận Breastcancer.org khuyến khích mọi người nên điều trị hội chứng màng nách vì nếu không được điều trị, hội chứng có thể làm giảm tầm vận động dẫn đến sự xơ cứng ở các vùng khác trên cơ thể.
CĂNG CƠ
Các biện pháp vật lý trị liệu có thể giúp làm giảm các triệu chứng của hội chứng màng nách.
Chuyên gia vật lý trị liệu có thể sẽ khuyến khích thực hiện một số bài tập căng cơ cụ thể. Bệnh nhân có thể tự thực hiện một số động tác tại nhà và một số động tác khác thì cần có sự giám sát của chuyên gia.
Tùy vào từng cá nhân và mức độ sẹo mà sẽ áp dụng những biện pháp căng cơ và số lần lặp lại khác nhau.
Thở sâu
Bài tập này giúp làm giãn nở lồng ngực và kích thích tuần hoàn bạch huyết.
- Ngồi thẳng trên một chiếc ghế, thả lỏng cổ và vai.
- Hít sâu vào một cách chậm rãi bằng mũi và cảm nhận lồng ngực nở ra.
- Thở ra hoàn toàn
- Lặp lại 4 - 5 lần.
Ưỡn vai
- Ngồi hoặc đứng thẳng.
- Giữ tay xuôi xuống ở hai bên, khuỷu tay thẳng và lòng bàn tay hướng vào trong người.
- Mở rộng ngực và kéo hai vai lại gần nhau và hướng xuống, hai bàn tay lúc nay ngửa ra.
- Giữ tư thế này trong vòng 10 giây và hít thở sâu, sau đó quay trở lại tư thế ban đầu.
- Lặp lại từ 5 - 10 lần hoặc tùy theo sự hướng dẫn của chuyên gia.
Thiên thần tuyết
- Nằm ngửa, hai đầu gối hướng lên và bàn chân nằm phẳng trên mặt đất.
- Bắt đầu với tư thế hai tay đặt dọc theo thân người và bàn tay hướng lên.
- Nhẹ nhàng kéo hai vai lại gần nhau, đưa tay lên dần dần cho đến khi các ngón tay chạm vào nhau ở trên đầu, giữ tư thế này trong vòng 2 - 3 nhịp thở.
- Trượt 2 cánh tay về lại vị trí ban đầu giống như đang làm một thiên thần tuyết.
- Thực hiện động tác này từ 5 - 10 lần hoặc tùy theo hướng dẫn của chuyên gia.
Nếu như đau khi thực hiện cùng lúc hai tay thì thử thực hiện lần lượt mỗi tay.
Cánh bướm
- Ngồi trên ghế với bàn chân đặt phẳng trên mặt đất, đầu ngửa và cổ thẳng.
- Đặt 2 bàn tay ra phía sau gáy, khuỷu hướng ra trước mặt.
- Nhẹ nhàng đưa hai 2 khuỷu ra hai bên và giữ nguyên tư thế này.
- Nhẹ nhàng đưa hai khuỷu trở lại tư thế ban đầu.
- Lặp lại động tác này theo hướng dẫn của chuyên gia.
NGUYÊN NHÂN
Hội chứng màng nách thường xuất hiện sau khi thực hiện các loại phẫu thuật điều trị ung thư vú như:
- Cắt bỏ vú hoàn toàn
- Cắt bỏ u vú, chỉ phẫu thuật cắt bỏ khối u ở trong vú
- Sinh thiết hạch, một số hạch ở dưới cánh tay bị cắt bỏ
- Cắt bỏ hạch nách, nhiều hạch ở dưới cánh tay sẽ bị cắt bỏ
Các bác sĩ vẫn chưa hiểu tường tận lý do hội chứng màng nách xảy ra. Có một giả thiết cho rằng việc phẫu thuật ngực có thể đã làm tổn thương các mạch máu và mô liên kết ở dưới cánh tay, khiến cho viêm xảy ra và cuối cùng làm cho các mô mềm xung quanh bị xơ cứng.
Các nhà nghiên cứu gợi ý rằng khả năng xảy ra hội chứng màng nách có thể phụ thuộc vào:
- Loại phẫu thuật
- Độ dài của quá trình điều trị sau phẫu thuật
- Việc các đợt tái khám hậu phẫu có để ý đến các dấu hiệu của hội chứng màng nách hay không
TRIỆU CHỨNG
Các mô dưới da của bệnh nhân hội chứng màng nách có dạng giống như một lõi dây hay một sợi dây thừng, bệnh nhân có thể tự cảm nhận hoặc nhìn thấy, đây có thể là dấu hiệu chỉ điểm đầu tiên của hội chứng màng nách.
Hoặc, bệnh nhân lúc đầu có thể sẽ có cảm giác thắt chặt và đau ở vị trí đó, hay bác sĩ có thể phát hiện được nó khi kiểm tra thăm khám hậu phẫu.
Các triệu chứng của hội chứng màng nách sẽ được liệt kê ra sau đây, mức độ của chúng có thể từ nhẹ đến nặng:
Mô sẹo
Mô sẹo là một đặc tính của hội chứng màng nách, chúng nằm ở dưới cánh tay tại vị trí có phẫu thuật loại bỏ hạch lympho. Mô sẹo có thể có nhiều độ dày khác nhau và cũng có thể thấy rõ hay di động.
Đối với một số người thì sẹo có thể kéo dài từ nách cho đến khuỷu tay, cổ tay hay ngón cái. Sẹo có thể xuất hiện dưới dạng một sợi dài hoặc nhiều sợi nhỏ chạy dọc xuống theo mặt trong cánh tay. Trong một số trường hợp, đường sẹo có thể kéo dài đến phần thân người.
Đau
Hội chứng màng nách có thể gây đau và phần da tại đó có thể mang lại cảm giác căng và thắt chặt.
Phản ứng tự nhiên của bệnh nhân lúc này có thể là sẽ tự giới hạn lại tầm vận động của tay bị thương, ví dụ như hạn chế giơ tay lên khỏi đầu. Tuy nhiên, hạn chế vận động có thể là triệu chứng trở nên nặng hơn bởi nó làm cho các mô càng trở nên thắt chặt hơn.
Giảm tầm vận động
Hội chứng màng nách có thể làm giảm rõ rệt tầm vận động làm ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày của bệnh nhân. Triệu chứng này khiến cho việc thực hiện các hoạt động đơn giản như là mặc quần áo trở nên khó khăn hơn.
CÁC BIỆN PHÁP ĐIỀU TRỊ KHÁC
Hội chứng màng nách không phải là một biến chứng phẫu thuật nguy hiểm đến mạng sống, nhưng nó có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và một số các hoạt động của bệnh nhân.
Nếu như các triệu chứng ở mức độ nhẹ, chỉ thực hiện vật lý trị liệu cũng có thể đủ để làm giãn các mô sẹo, cải thiện tầm vận động và dịu bớt sự khó chịu.
Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ của sẹo, vật lý trị liệu có thể chỉ làm giảm được sự thắt chặt ở một vùng duy nhất. Ví dụ như, nếu như mô sẹo chạy dài từ dưới nách cho đến cổ tay, thì các bài tập vật lý trị liệu có thể chỉ làm cải thiện mô dưới cánh tay, nhưng các vùng ở gần khuỷu tay có thể vẫn bị thắt chặt.
Một số biện pháp điều trị bổ sung bao gồm:
Massage
Các chuyên gia khuyên nên thực hiện nhiều kỹ thuật massage khác nhau, ví dụ như trượt thần kinh và giãn mô sẹo.
Chuyên gia sẽ thực hiện các kỹ thuật đó lên trên các mô liên kết để làm phân tán chúng ra nhằm cải thiện tầm vận động của bệnh nhân.
Các bác sĩ cũng vẫn chưa biết rõ chuyện gì sẽ xảy ra với các mô sẹo sau khi chúng bị phân rã ra, nhưng nhiều khả năng là cơ thể sẽ tự động tái hấp thu chúng.
Chỉ nên thực hiện massage cùng với các chuyên gia có chuyên môn trong việc chăm sóc bệnh nhân hậu phẫu ngực. Họ có kinh nghiệm trong việc thực hiện các kỹ thuật một cách chuẩn xác mà không làm tổn thương thêm các mô.
Liệu pháp laser
Tia laser mức độ thấp có thể được dùng để điều trị hội chứng màng nách. Các chùm tia sáng hội tụ cao được chiếu trực tiếp vào các mô sẹo xơ cứng để phân rã chúng ra.
Liệu pháp laser có thể sẽ không hiệu quả trong tất cả các trường hợp. Hiệu quả có thể phụ thuộc vào độ dày của mô sẹo, và một số bệnh nhân sẽ cần phải thực hiện liệu pháp nhiều lần.
Liệu pháp laser có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, do đó nên tham khảo ý kiến bác sĩ về lợi và hại trước khi thực hiện.
Chăm sóc tại nhà
Ngoài những phương pháp trên, mộ vài cách khác cũng có thể được thực hiện tại nhà như:
- Thuốc kháng viêm không steroid: Những thuốc này đôi khi được gọi là NSAID, một ví dụ điển hình là ibuprofen (Advil, Motrin). Chúng không làm giảm sẹo nhưng có thể làm giảm đau và khó chịu.
- Vật ấm và ẩm: Áp một vật ấm và ẩm lên vùng tổn thương có thể làm giảm bớt cảm giác khó chịu. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước về cách thức tốt nhất để thực hiện vì sức nóng có thể kích thích sản xuất bạch huyết và khiến cho triệu chứng tệ hơn. Nên đảm bảo rằng vật áp chỉ ở mức ấm, không nóng để tránh bị phỏng.
- Các bài tập khác: Chuyên gia vật lý trị liệu có thể sẽ thiết kế một chương trình tập riêng.
CÓ THỂ PHÒNG NGỪA KHÔNG?
Tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ sau phẫu thuật, trong đó có chỉ dẫn về các bài tập giãn cơ hay vật lý trị liệu để làm giảm bớt nguy cơ mắc phải hội chứng màng nách.
Nếu như xuất hiện hội chứng màng nách thì có nhiều liệu pháp và cách thức để thích nghi và điều trị.
KẾT LUẬN
Hội chứng màng nách có liên quan đến sự xuất hiện của các mô sẹo ở dưới cánh tay. Các mô sẹo này có dạng giống sợi dây và có thể kéo dài đến thân mình hoặc dọc theo cánh tay đến bàn tay. Nguyên nhân gây ra là do sự tổn thương của các mô liên kết trong quá trình thực hiện sinh thiết hay phẫu thuật.
Các bài tập, thuốc giảm đau và massage có thể giúp làm giãn các mô sẹo, kiểm soát cơn đau hay khó chịu và cải thiện tầm vận động. Bác sĩ cùng chuyên gia vật lý trị liệu có thể hợp tác để thiết kế lên một kế hoạch điều trị phù hợp.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
