Tổng quan
Lipoprotein đóng vai trò quan trọng trong quá trình vận chuyển lipid trong cơ thể. Lipid không tan trong nước, nhưng sau khi kết hợp với protein, phần kị nước của lipid cuộn vào trong, phần apoprotein tạo thành lớp vỏ bọc xung quanh, do đó nó có thể được vận chuyển trong môi trường dịch thể, ví dụ như máu. Lipoprotein mật độ thấp (LDL) và lipoprotein mật độ rất thấp (VLDL) là hai loại lipoprotein khác nhau được tìm thấy trong máu.
Cholesterol là một chất béo cần thiết để cấu tạo nên màng tế bào được sản xuất hàng ngày trong gan (nguồn gốc nội sinh), mỗi ngày từ 1,5g – 2g. Nguồn gốc cholesterol ngoại sinh là từ việc ăn uống các chất mỡ động vật.. Triglyceride là một loại chất béo là thành phần chính của mỡ động vật và dầu thực vật có vai trò cung cấp năng lượng cho cơ thể.
VLDL và LDL khác nhau ở tỉ lệ của cholesterol, protein và triglyceride tạo nên mỗi lipoprotein. VLDL chứa nhiều triglyceride. LDL chứa nhiều cholesterol.
VLDL và LDL đều được coi là các loại cholesterol xấu. Mặc dù cơ thể cần cả cholesterol và triglyceride để hoạt động, nhưng với lượng quá nhiều có thể gây nên sự tích tụ các mảng xơ vữa trong động mạch. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ.
Định nghĩa VLDL
VLDL được tạo ra trong gan có nhiệm vụ vận chuyển triglyceride vào trong máu. Nó được tạo thành từ các thành phần sau đây (tính theo khối lượng):
- Cholesterol 10%
- Triglyceride 70%
- Protein 10%
- Chất béo khác 10%
Các triglyceride vận chuyển do VLDL được sử dụng bởi các tế bào trong cơ thể để tạo năng lượng. Bữa ăn hàng ngày nhiều carbohydrate, đường, nhiều hơn mức cơ thể cần thiết có thể dẫn đến lượng triglyceride quá mức và nồng độ VLDL cao trong máu.
Triglyceride dư thừa được lưu trữ trong các tế bào mỡ và được sử dụng để tạo năng lượng khi cần.
Mức độ triglyceride cao có liên quan đến sự tích các mảng xơ vữa làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ. Các chuyên gia phân tích rằng điều này là do:
- Tăng tình trạng viêm
- Tăng huyết áp
- Thay đổi niêm mạc mạch máu
- Nồng độ lipoprotein mật độ cao (HDL) thấp.
Triglyceride cao cũng liên quan đến hội chứng chuyển hóa và bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Định nghĩa LDL
Một lượng VLDL bị tiêu biến, phần còn lại được chuyển thành LDL nhờ các enzyme trong máu. LDL có ít triglyceride và tỷ lệ cholesterol cao hơn VLDL. LDL phần lớn được tạo thành từ các thành phần sau đây (tính theo khối lượng):
- Cholesterol 26%
- Triglyceride 10%
- Protein 25%
- Chất béo khác 15%
LDL vận chuyển cholesterol trên khắp cơ thể. Quá nhiều cholesterol trong máu dẫn đến mức LDL cao gây nên sự tích tụ mảng bám trong động mạch.
Các hướng dẫn gần đây của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ hiện tập trung vào giảm các nguy cơ phát triển bệnh tim thay vì từng thông số cholesterol đơn lẻ.
Bác sĩ sẽ dựa vào mức cholesterol toàn phần, LDL và HDL cùng với nhiều yếu tố khác để xác định lựa chọn điều trị nào là tốt nhất.
Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về mức độ cholesterol của mình và cách có thể giảm nguy cơ mắc bệnh tim bằng chế độ ăn uống, tập thể dục, thay đổi lối sống và thuốc nếu cần.
Kiểm tra VLDL và LDL
Hầu hết mọi người sẽ được kiểm tra nồng độ LDL trong gói khám kiểm tra sức khỏe thông thường. LDL được đánh giá như một phần của xét nghiệm tình trạng rối loạn mỡ máu.
Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị tất cả mọi người trên 20 tuổi nên kiểm tra cholesterol sau mỗi 4-6 năm. Mức độ cholesterol có thể cần được theo dõi thường xuyên hơn nếu có kết quả bất thường hoặc kèm theo các yếu tố nguy cơ.
Khác với xét nghiệm LDL, không có xét nghiệm cụ thể nào về cholesterol VLDL. VLDL thường được ước tính dựa trên mức độ triglyceride. Triglyceride cũng thường được kiểm tra bằng xét nghiệm kiểm tra tình trạng rối loạn mỡ máu.
Mức VLDL ước tính sẽ được thực hiện khi có yêu cầu hoặc các nguyên nhân như:
- Có các yếu tố nguy cơ khác của bệnh tim mạch
- Tình trạng cholesterol bất thường
- Bệnh tim khởi phát sớm
Các yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch bao gồm:
- Tuổi cao
- Tăng cân
- Tiểu đường hoặc huyết áp cao
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch
- Hút thuốc
- Thiếu hoạt động thể chất thường xuyên
- Chế độ ăn uống không lành mạnh (nhiều chất béo động vật ,đường, ít trái cây, rau và chất xơ)
Làm thế nào để giảm mức độ VLDL và LDL
Các chiến lược để giảm mức độ VLDL và LDL chủ yếu là thay đổi lối sống và có thể thực hiện tại nhà như: tăng cường tập thể dục và ăn các loại thực phẩm lành mạnh.
Bỏ hút thuốc và hạn chế uống rượu cũng có lợi cho sức khỏe. Hỏi ý kiến bác sĩ nếu như cần thêm lời khuyên về cách xây dựng lối sống tốt cho sức khỏe tim mạch.
Lời khuyên:
- Ăn các loại hạt, bơ, bột yến mạch và cá giàu axit béo omega-3 như cá hồi và cá bơn.
- Tránh chất béo bão hòa, có trong thực phẩm như thịt bò, bơ và phô mai.
- Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày.
Xem thêm: Nguyên nhân gây ra Cholesterol cao
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
