Viêm là gì?
Viêm là tình trạng thường xuyên diễn ra ở cơ thể. Hệ miễn dịch tạo ra hiện tượng viêm để bảo vệ cơ thể khỏi những tổn thương, nhiễm trùng hay bệnh tật. Nếu không có phản ứng viêm thì cơ thể khó có thể được chữa lành.
Đôi khi với một số bệnh tự miễn như những loại viêm khớp hay viêm ruột nhất định, hệ miễn dịch của bạn lại tấn công chính những tế bào khoẻ mạnh của cơ thể.
Viêm được phân thành hai loại chính:
Viêm cấp tính thường xảy ra trong thời gian ngắn (nhưng thường nghiêm trọng), thường hết sau 2 tuần hoặc ít hơn. Các triệu chứng xuất hiện nhanh chóng. Viêm cấp tính giúp phục hồi cơ thể bạn về trạng thái trước khi bị tổn thương hay bệnh tật.
Viêm mạn tính thường nhẹ hơn và là dạng viêm ít nặng hơn, có thể kéo dài hơn 2 tuần. Nó có thể xảy ra ngay cả khi không có tổn thương và không phải lúc nào cũng hết khi bệnh tật hoặc vết thương được chữa lành. Viêm mãn tính có liên quan đến bệnh tự miễn và stress kéo dài.
Triệu chứng
5 dấu hiệu của viêm:
- Nóng
- Đau
- Đỏ
- Sưng
- Mất hoặc giảm chức năng
Các triệu chứng cụ thể phụ thuộc vào vị trí của cơ thể bị viêm và nguyên nhân gây ra viêm.
Tình trạng viêm nhiễm kéo dài có thể dẫn đến một số triệu chứng và ảnh hưởng đến cơ thể của bạn theo nhiều cách khác nhau. Các triệu chứng phổ biến của viêm mãn tính có thể bao gồm:
- Đau cơ thể
- Mệt mỏi và mất ngủ thường xuyên
- Trầm cảm, lo lắng và các rối loạn tâm lý khác
- Các vấn đề về đường tiêu hóa, như táo bón, tiêu chảy và trào ngược axit dạ dày
- Tăng cân
- Nhiễm trùng thường xuyên
Các triệu chứng của bệnh lý viêm thông thường
Các triệu chứng cũng có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí của cơ thể bị viêm. Ví dụ, trong một số bệnh tự miễn, hệ thống miễn dịch tác động trên làn da dẫn đến phát ban. Ở loại khác, nó tấn công các tuyến gây ảnh hưởng đến lượng hormone trong cơ thể.
Trong bệnh viêm khớp dạng thấp, hệ thống miễn dịch tấn công các khớp gây ra triệu chứng:
- Đau khớp, sưng, cứng hoặc mất chức năng khớp
- Mệt mỏi
- Tê và ngứa ran
- Giới hạn vận động
Trong bệnh viêm ruột, tình trạng viêm xảy ra ở đường tiêu hóa gây ra một số triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Tiêu chảy
- Co thắt, đau dạ dày hoặc đầy hơi
- Giảm cân, thiếu máu
- Vết loét chảy máu
Trong bệnh đa xơ cứng, cơ thể bạn tấn công lớp vỏ myelin bảo vệ các tế bào thần kinh. Bạn có thể gặp các triệu chứng:
- Tê và ngứa ran ở cánh tay, chân hoặc một bên mặt
- Mất thăng bằng
- Nhìn đôi, nhìn mờ hoặc mất thị lực một phần
- Mệt mỏi
- Các vấn đề về nhận thức, như chứng não sương mù (Brain Fog)
Các nguyên nhân gây viêm
Nhiều yếu tố có thể dẫn đến viêm như:
- Bệnh lý mãn tính và cấp tính
- Một số loại thuốc
- Tiếp xúc với chất gây kích ứng hoặc vật liệu lạ mà cơ thể khó đào thải
Các đợt viêm cấp tính tái diễn cũng có thể dẫn đến phản ứng viêm mãn tính.
Có một số loại thực phẩm có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng viêm ở những người bị bệnh lý tự miễn.
Những thực phẩm này bao gồm:
- Đường
- Carbohydrate tinh chế
- Rượu
- Thịt chế biến sẵn
- Chất béo chuyển hóa trans fats
Chẩn đoán viêm
Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có thể chẩn đoán viêm hoặc nguyên nhân gây ra viêm. Thay vào đó, dựa trên các triệu chứng của bạn, bác sĩ có thể cho bạn làm bất kỳ xét nghiệm nào dưới đây để chẩn đoán.
Xét nghiệm máu
Một vài xét nghiệm là dấu hiệu giúp chẩn đoán tình trạng viêm trong cơ thể. Tuy nhiên, những xét nghiệm này không đặc hiệu, nghĩa là nếu chúng bất thường thì có thể cho thấy có điều gì đó không ổn, nhưng chưa thể biết đó là gì.
Điện di protein huyết thanh (SPE)
SPE được cho là cách tốt nhất để xác nhận tình trạng viêm mãn tính, điện di một số protein nhất định trong phần huyết thanh để xác định bất thường. Lượng các protein này quá nhiều hoặc quá ít có thể gợi ý đến viêm và chỉ điểm cho các bệnh lý khác.
C-reactive protein (CRP)
CRP được sản xuất tự nhiên trong gan để phản ứng với tình trạng viêm. Lượng CRP cao trong máu có thể xảy ra do một số phản ứng viêm.
Mặc dù xét nghiệm này rất nhạy cảm với viêm, nhưng nó không giúp phân biệt giữa viêm cấp tính và mãn tính, vì CRP sẽ tăng cao trong cả hai. CRP cao kết hợp với các triệu chứng đặc hiệu có thể giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán.
Tốc độ lắng hồng cầu (ESR)
Xét nghiệm này gián tiếp đo lường tình trạng viêm bằng cách đo tốc độ tế bào hồng cầu chìm trong ống máu. Chúng chìm xuống càng nhanh thì người bệnh càng có nhiều khả năng bị viêm.
Xét nghiệm ESR hiếm khi được thực hiện một mình, vì nó không giúp xác định nguyên nhân cụ thể của viêm. Thay vào đó, nó có thể giúp bác sĩ xác định rằng hiện tượng viêm đang xảy ra. Nó cũng có thể giúp họ theo dõi tình trạng của bạn.
Độ nhớt huyết tương
Xét nghiệm này đo độ nhớt của huyết tương vì viêm hoặc nhiễm trùng có thể làm cô đặc huyết tương.
Các xét nghiệm máu khác
Nếu bác sĩ cho rằng tình trạng viêm là do vi rút hoặc vi khuẩn, họ có thể thực hiện các xét nghiệm cụ thể khác. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể thảo luận thêm với bạn.
Các xét nghiệm chẩn đoán khác
Nếu bạn có một số triệu chứng cụ thể - chẳng hạn như tiêu chảy mãn tính hoặc tê một bên mặt - bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra một số bộ phận của cơ thể hoặc não. MRI và X-quang thường được sử dụng.
Để chẩn đoán tình trạng viêm đường tiêu hóa, bác sĩ có thể thực hiện một thủ thuật để xem các bộ phận bên trong của đường tiêu hóa như:
- Nội soi đại tràng
- Nội soi đại tràng sigma
- Nội soi đường tiêu hoá trên
Các biện pháp khắc phục tại nhà để giảm viêm
Đôi khi, cách để chống lại viêm có thể đơn giản là thay đổi chế độ ăn uống như tránh đường, chất béo chuyển hóa và thực phẩm chế biến sẵn. Có những loại thực phẩm có tính kháng viêm:
- Quả bery và cherry
- Các loại cá béo như cá hồi hoặc cá thu
- Bông cải xanh
- Bơ
- Trà xanh
- Các loại nấm như nấm mỡ và nấm hương
- Gia vị như nghệ, gừng và hương thảo
- Cà chua
Bạn cũng có thể giảm viêm bằng cách làm như sau:
- Uống thuốc bổ sung. Bác sĩ có thể giúp bạn quyết định loại nào là tốt nhất và an toàn nhất cho bạn.
- Sử dụng liệu pháp chườm nóng hoặc lạnh cho các chấn thương vật lý để giảm sưng và khó chịu.
- Tập thể dục thường xuyên hơn.
- Giảm căng thẳng.
- Bỏ hút thuốc.
- Điều trị và quản lý bệnh lý tồn tại từ trước.
Các lựa chọn điều trị khác
Nếu tình trạng viêm của bạn là do bệnh tự miễn tiềm ẩn, các lựa chọn điều trị của bạn sẽ đa dạng. Đối với các triệu chứng chung của viêm, bác sĩ có thể đề nghị một số loại thuốc:
NSAID và aspirin
Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) thường là tuyến phòng thủ đầu tiên trong điều trị đau và viêm ngắn hạn. Hầu hết có thể được mua tại nhà thuốc.
Các NSAID phổ biến bao gồm:
- Aspirin
- Ibuprofen
- Naproxen
Bác sĩ có thể kê các loại thuốc như diclofenac khi điều trị viêm cấp tính hoặc ở một số bệnh nhất định.
NSAID có thể rất hiệu quả đối với viêm, nhưng có một số tác dụng phụ xảy ra, đặc biệt là khi sử dụng lâu dài. Hãy nhớ nói với bác sĩ của bạn về các loại thuốc khác mà bạn đang dùng và nếu bạn có bất kỳ tác dụng phụ nào khi dùng NSAID.
Corticosteroid
Corticosteroid là một loại steroid thường được sử dụng để điều trị sưng, viêm, cũng như các phản ứng dị ứng.
Corticosteroid thường có dạng xịt mũi hoặc viên uống.
Sử dụng đúng theo hướng dẫn bác sĩ khi dùng corticosteroid. Sử dụng lâu dài có thể gây ra tác dụng phụ và một số tác động nhất định.
Thuốc giảm đau tại chỗ và các loại kem khác
Thuốc giảm đau tại chỗ thường được sử dụng cho các cơn đau cấp tính hoặc mãn tính. Thuốc có ít tác dụng phụ hơn thuốc uống.
Các sản phẩm và kem bôi ngoài da có thể chứa các loại thuốc khác nhau. Một số loại chỉ được kê đơn, vì vậy tốt nhất bạn nên nhận lời khuyên từ bác sĩ. Điều này đặc biệt xảy ra nếu bạn đang điều trị chứng viêm lâu dài như viêm khớp.
Một số thuốc bôi có chứa NSAID như diclofenac hoặc ibuprofen, phù hợp cho những người bị viêm và đau ở một vị trí cụ thể.
Các loại kem bôi khác có thể chứa các thành phần tự nhiên có một số bằng chứng về đặc tính chống viêm.
Không nên sử dụng kem bôi chỉ có tác dụng giảm đau, chẳng hạn như capsaicin.
Kết luận
Viêm là một phản ứng bình thường và tự nhiên của hệ miễn dịch cơ thể chúng ta. Tuy nhiên, tình trạng viêm nhiễm kéo dài mãn tính có thể dẫn đến các tác hại, có thể liên quan tới các rối loạn tự miễn.
Viêm cấp tính là một phần bình thường của quá trình lành bệnh và có thể xảy ra khi bạn đang bị đau họng hoặc thậm chí là một vết cắt nhỏ trên da. Viêm cấp tính sẽ biến mất trong vài ngày, ngay cả khi không được điều trị.
Nếu bạn đang gặp bất kỳ dấu hiệu nào của tình trạng viêm nhiễm kéo dài, hãy đi khám. Bác sĩ có thể cho bạn thực hiện một số xét nghiệm và xem xét các triệu chứng để xem liệu bạn có cần điều trị không.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
