Khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể

Phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể làm gián đoạn lớp màng nước mắt của nhãn cầu, dẫn đến tình trạng khô mắt. Loại phẫu thuật đục thủy tinh thể mà bệnh nhân thực hiện cũng có thể gây ảnh hưởng đến độ khô. Tình trạng này có thể chỉ tạm thời và bệnh nhân có thể dùng thuốc hoặc các phương thức điều trị khác tại nhà để làm dịu các cơn đau do khô mắt.

Các bác sĩ có thể dùng một số phương pháp trong cuộc phẫu thuật, ví dụ như rửa mắt kỹ để làm giảm nguy cơ bệnh nhân gặp phải tình trạng khô mắt về sau. Để làm giảm các triệu chứng của khô mắt thì bệnh nhân nên đảm bảo giữ cho mắt luôn đủ ẩm và ngủ đủ giấc.

Các triệu chứng có thể bao gồm đỏ mắt và ngứa, cảm giác có bụi trong mắt hoặc có chất nhầy ở xung quanh mắt.

Bài viết này sẽ trình bày các nguyên nhân gây ra khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể, các triệu chứng, biện pháp điều trị, phòng ngừa và khi nào cần đi khám.

Tại sau phẫu thuật đục thủy tinh thể lại làm khô mắt?

Theo một nghiên cứu năm 2019, phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể dẫn đến khô mắt do:

Thời gian sử dụng nước nhỏ mắt có kháng sinh, steroid kéo dài
Đường phẫu thuật tạo ra bề mặt không bình thường khiến cho các lớp màng phim nước mắt ở trên bề mặt nhãn cầu dễ dàng bị vỡ
Làm giảm sự tiết dịch bảo vệ của mắt
Giảm tiết nước mắt
Làm giảm sự sản xuất của lớp màng phim nước mắt do tình trạng viêm của mắt và sự tiếp xúc với ánh sáng khi phẫu thuật qua kính hiển vi.

Loại phẫu thuật đục thủy tinh thể bệnh nhân thực hiện cũng làm tác động đến mức độ của các triệu chứng khô mắt.

Nghiên cứu trên dựa theo các triệu chứng khô mắt ở 96 người sau khi thực hiện phẫu thuật đục thủy tinh thể theo phương pháp đường cắt nhỏ thủ công hoặc phương pháp phaco. Tổng cộng có khoảng 64% bệnh nhân gặp phải tình trạng khô mắt nhẹ sau phẫu thuật.

Khoảng 53% số người trong nhóm phẫu thuật theo phương pháp cắt thủ công thì khoảng 1 tuần sau phẫu thuật xuất hiện triệu chứng khô mắt, trong khi đó thì con số này ở nhóm phẫu thuật phaco là xấp xỉ 22%. Nhóm phẫu thuật thủ công còn có tình trạng khô mắt nặng hơn so với nhóm còn lại.

Thời gian kéo dài

Các triệu chứng khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể chỉ là tình trạng tạm thời.

Nếu được điều trị, các bệnh nhân sẽ cảm thấy dễ chịu trở lại sau một vài tháng.

Mức độ hồi phục thì tùy vào từng bệnh nhân và còn phụ thuộc vào phương pháp điều trị.

Nếu như bệnh nhân đã có tình trạng khô mắt từ trước khi phẫu thuật thì cần nên duy trì các biện pháp điều trị đang sử dụng để làm giảm triệu chứng.

Phòng ngừa

Một nghiên cứu từ năm 2018 cho thấy việc điều trị khô mắt cả trước và sau khi phẫu thuật với cyclosporine 0.05% tại chỗ có thể giúp làm giảm triệu chứng khô mắt, cải thiện tầm nhìn và cải thiện sự hài lòng chung của các bệnh nhân phẫu thuật đục thủy tinh thể.

Các bác sĩ có thể thực hiện một số cách trong lúc đang phẫu thuật để phòng ngừa tình trạng khô mắt và một số biến chứng tại mắt sau khi phẫu thuật, ví dụ như:

Sử dụng các màng lọc ánh sáng trên đèn của kính hiển vi và hạn chế thời gian tiếp xúc ánh sáng của mắt
Rửa sạch mắt
Thực hiện các động tác trên bề mặt mắt một cách nhẹ nhàng

Các dấu hiệu của khô mắt sau phẫu thuật

Các triệu chứng của khô mắt sau phẫu thuật có thể gặp:

Khó chịu
Cảm giác châm chích hoặc rát
Đỏ
Cần sử dụng nước mắt nhân tạo
Sự thay đổi trong tầm nhìn

Các triệu chứng khác có thể gặp:

Cảm giác vướng bụi ở mắt
Mắt bị nhòe, đặc biệt khi đọc
Các sợi nhầy xung quanh mắt
Đau mắt khi đeo kính áp tròng
Chảy nước mắt nhiều bất thường
Nhạy cảm với ánh sáng

Điều trị

Nước mắt nhân tạo thường có hiệu quả trong việc điều trị khô mắt. Nước mắt nhân tạo là dạng nước nhỏ mắt được sử dụng trên bề mặt mắt để cung cấp thêm dịch cho mắt.

Các dạng thuốc nhỏ mắt không kê đơn và kê đơn khác cũng có thể làm giảm triệu chứng.

Nếu như bệnh nhân phải dùng nước mắt nhân tạo nhiều hơn 6 lần một ngày hay có dị ứng với chất bảo quản thì có thể sử dụng các loại nước nhỏ mắt không chứa chất bảo quản.

Nếu như nước mắt nhân tạo không làm giảm được triệu chứng hoặc tình trạng khô mắt quá nặng nề thì có thể chọn lựa các phương pháp điều trị khác như:

Dùng cyclosporine 0.05% hai lần mỗi ngày để làm giảm viêm ở bề mặt mắt
Dùng lifitegrast cùng với liệu trình giảm dần của steroid tại chỗ
Dùng nút chặn punctal để chặn ống dẫn lệ lại nhằm ngăn chặn sự thất thoát nước mắt

Phối hợp hai biện pháp nút chặn và cyclosporine 0.05% có thể cho hiệu quả tốt hơn so với dùng riêng lẻ.

Bệnh nhân cũng có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc sử dụng các sản phẩm acid béo omega-3 để làm giảm triệu chứng.

Các biện pháp điều trị có thể thực hiện tại nhà

Có thể sử dụng các biện pháp sau để tự làm giảm triệu chứng khô mắt tại nhà:

Hạn chế tiếp xúc và bảo vệ mắt khỏi các tác nhân có thể làm mắt khô hơn như:
- Khói
- Nắng
- Gió
- Máy điều hòa
- Máy sấy tóc
Mang kính mát che kín mắt khi ra ngoài để bảo vệ mắt khỏi nắng và gió
Sử dụng máy làm ẩm không khí khi ở nhà.
Hạn chế thời gian nhìn vào màn hình
Nháy mắt thường xuyên
Nghỉ ngơi giữa giờ làm việc đầy đủ
Uống đủ nước, khoảng 8 - 10 ly nước mỗi ngày
Ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm

Khi nào nên đi khám

Trước khi phẫu thuật đục thủy tinh thể, bệnh nhân nên thông báo với bác sĩ về các tiền căn bệnh lý khác cũng như các triệu chứng khô mắt đã từng gặp nếu có.

Nếu như cho rằng mình đang gặp phải tình trạng khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể thì nên đi khám ngay. Các bác sĩ sẽ thực hiện nhiều kỹ thuật để kiểm tra tình trạng khô mắt, ví dụ như:

Kiểm tra đèn khe: Một chất tương phản sẽ được nhỏ vào mắt để làm cho nước mắt hiện rõ hơn, sau đó bác sĩ sẽ dùng đèn chiếu vào mắt và sử dụng kính hiển vi để kiểm tra lượng nước mắt.
Test Schirmer: Sau khi đã dùng thuốc tê nhỏ mắt làm vô cảm mắt thì bác sĩ sẽ đặt một mảnh giấy cạnh mắt kiểm tra. Bệnh nhân nhắm mắt trong vòng 5 phút, lượng nước mắt được tiết ra được xác định dựa vào độ ẩm ướt của mảnh giấy.
Kiểm tra đánh giá thời gian phá vỡ màng phim nước mắt: Một loại thuốc tương phản được cho vào mắt để làm hiện ra lớp màng nước mắt ở trên bề mặt nhãn cầu. Bệnh nhân sau đó phải nhìn thẳng về phía trước mắt mà không được chớp mắt hay nhắm mắt lại, bác sĩ sẽ kiểm tra thời gian lớp màng nước mắt che phủ được mắt trước khi bị vỡ ra.

Nếu như bệnh nhân có lượng nước mắt tiết ra thấp hay lớp màng phim nước mắt không che phủ được mắt đủ lâu như bình thường thì bệnh nhân có thể đang có tình trạng khô mắt.

Tóm tắt

Phẫu thuật đục thủy tinh thể có thể khiến mắt bị khô hoặc làm các triệu chứng đang có trở nên tệ hơn do sự phá vỡ tại lớp màng phim nước mắt. Các thuốc nhỏ mắt chứa steroid kháng sinh và đèn hiển vi trong lúc mổ có thể góp phần làm mắt bị khô.

Bị khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể thường chỉ là một tình trạng tạm thời, và bệnh nhân có thể làm giảm triệu chứng khi dùng nước nhỏ mắt nhân tạo hoặc thuốc, ví dụ như cyclosporine.

Bệnh nhân có thể đi khám để được chẩn đoán và điều trị tình trạng khô mắt sau phẫu thuật đục thủy tinh thể.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP