Những điều cần biết về hội chứng serotonin

Thế nào là hội chứng serotonin

Serotonin là một chất trung gian hóa học quan trọng của hệ thần kinh trung ương, có tác dụng trên các cơ quan đích như thần kinh, tim mạch, máu, tiêu hóa, tiết niệu... Với một lượng serotonin bình thường trong máu sẽ không có biểu hiện gì đặc biệt. Nhưng khi chất này tăng cao sẽ xuất hiện hội chứng có thể nguy hiểm đến tính mạng gọi là “hội chứng serotonin”. Hội chứng serotonin là hậu quả của phản ứng tương tác thuốc nghiêm trọng.

Nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc điều trị trầm cảm, đau nửa đầu và giảm đau cùng một lúc, bạn sẽ có nguy cơ bị tích lũy serotonin trong cơ thể. Quá nhiều serotonin có thể gây ra các triệu chứng khác nhau từ nhẹ đến nghiêm trọng, ảnh hưởng đến não bộ, cơ và một số cơ quan trong cơ thể.

Hội chứng serotonin thường xảy ra khi bạn bắt đầu chuyển sang một loại thuốc điều trị mới, tăng liều của loại thuốc đang sử dụng hay khi sử dụng hai hay nhiều loại thuốc cùng một lúc. Hội chứng này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng của hội chứng serotonin

Các triệu chứng có thể xảy ra trong vòng vài phút hoặc vài giờ sau khi sử dụng thuốc mới hay tăng liều của thuốc đang sử dụng, bao gồm:

Lú lẫn
Mất phương hướng
Bị kích thích
Lo lắng
Co thắt cơ
Cứng cơ
Run rẩy
Tiêu chảy
Nhịp tim nhanh
Huyết áp cao
Buồn nôn
Ảo giác
Tăng phản xạ quá mức
Giãn đồng tử

Trong một số trường hợp nặng, có thể xuất hiện các triệu chứng như:

Bất tỉnh
Hôn mê
Co giật
Loạn nhịp tim

Nguyên nhân gây hội chứng serotonin

Thông thường, hội chứng này là hậu quả của việc sử dụng kết hợp hai hay nhiều loại thuốc cùng một lúc khiến nồng độ serotonin trong cơ thể tăng vọt. Ví dụ như kết hợp các thuốc điều trị đau nửa đầu kèm với thuốc chống trầm cảm. Một số loại thuốc kê đơn như kháng sinh, thuốc kháng virus để điều trị HIV/AIDS, và một số thuốc chống nôn, giảm đau có khả năng làm tăng lượng serotonin trong cơ thể.

Các loại thuốc có thể dẫn tới hội chứng serotonin nếu sử dụng không đúng cách:

Thuốc chống trầm cảm

Các thuốc chống trầm cảm có thể gây hội chứng serotonin bao gồm:

Thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRIs) như Celexa, Zoloft
Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs) như Effexor
Thuốc chống trầm cảm ba vòng như nortriptyline và amitriptyline
Thuốc ức chế monoamine oxidase như Nardil và Marplan
Các thuốc chống trầm cảm khác như Wellbutrin (cũng được sử dụng để kiểm soát cơn nghiện thuốc lá)

Thuốc điều trị đau nửa đầu (nhóm triptan)

Các thuốc điều trị cơn đau nửa đầu nhóm tryptan có liên quan đến hội chứng serotonin. Thuộc nhóm này bao gồm:

Axert
Amerge
Imitrex

Các thuốc gây nghiện bất hợp pháp

Một số loại thuốc cấm cũng là nguyên nhân gây ra hội chứng serotonin như:

LSD
Ecstasy (MDMA)
Cocaine
Amphetamine

Các loại thực phẩm chức năng từ thảo mộc

Một số thực phẩm chức năng có nguồn gốc từ thảo mộc sau đã được ghi nhận là có thể gây ra hội chứng serotonin như:

St. John’s wort
Nhân sâm

Thuốc trị ho và cảm lạnh

Một số loại thuốc trị ho có chứa thành phần dextromethorphan có thể gây hội chứng serotonin như:

Robitussin DM
Delsym

Chẩn đoán hội chứng serotonin

Không có xét nghiệm đặc hiệu nào để chẩn đoán hội chứng serotonin. Bác sỹ sẽ chủ yếu dựa vào tiền sử bệnh và các triệu chứng. Ngoài ra, bệnh nhân cần cung cấp cho bác sỹ thông tin về các loại thuốc hay các chất gây nghiện bất hợp pháp mà họ đang sử dụng trong thời gian gần đây để giúp chẩn đoán chính xác.

Một số bệnh lý hay trường hợp khác cũng có những triệu chứng tương tự hội chứng serotonin bao gồm: nhiễm trùng, sử dụng thuốc quá liều và các vấn đề về hormone. Một căn bệnh có tên là hội chứng ác tính do thuốc an thần (neuroleptic malignant syndrome) cũng cho những triệu chứng giống với hội chứng serotonin.

Bác sỹ có thể tiến hành một số xét nghiệm giúp xác nhận chẩn đoán như:

Công thức máu toàn bộ (CBC)
Nuôi cấy mẫu máu
Xét nghiệm chức năng tuyến giáp
Theo dõi các loại thuốc sử dụng
Xét nghiệm chức năng thận
Xét nghiệm chức năng gan

Phương pháp điều trị đối với hội chứng serotonin

Trong trường hợp bạn chỉ bị nhẹ, bác sỹ sẽ chỉ yêu cầu dừng loại thuốc đang sử dụng.

Nếu các triệu chứng biểu hiện nặng, cần thiết phải tới bệnh viện điều trị. Tại bệnh viện bệnh nhân sẽ được thực hiện các liệu pháp can thiệp sau:

Ngừng sử dụng tất cả các loại thuốc gây ra hội chứng này
Truyền tĩnh mạch trong trường hợp sốt và mất nước
Sử dụng các thuốc giảm cứng cơ và giảm kích thích
Sử dụng các thuốc ức chế serotonin như Periactin (cycloheptadine)

Các biến chứng của hội chứng serotonin

Co thắt cơ nghiêm trọng có thể dẫn đến tổn thương và thoái hóa các mô cơ. Hiện tượng này có thể gây tổn thương thận nặng. Trong trường hợp này có thể cần phải sử dụng các thuốc làm liệt cơ tạm thời để ngăn ngừa tổn thương nặng hơn. Bệnh nhân có thể phải hỗ trợ thở máy.

Triển vọng điều trị

Tiên lượng điều trị đối với hội chứng serotonin khá tốt. Một khi đã có thể kiểm soát nồng độ serotonin trở lại bình thường thì sẽ không có vấn đề gì nghiêm trọng. Tuy nhiên, cần lưu ý là hội chứng này có thể gây tử vong nếu không được điều trị.

Phòng ngừa hội chứng serotonin

Hội chứng này đôi khi không thể chủ động phòng tránh được. Hãy cung cấp cho bác sỹ thông tin về các loại thuốc mà bạn đang sử dụng. Bác sỹ hoặc nhân viên y tế cần phải theo dõi chặt chẽ nếu bạn đang sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc có khả năng làm gia tăng mức nồng độ serotonin. Điều này đặc biệt quan trọng trong trường hợp bạn chuyển sang một loại thuốc mới hay tăng liều sử dụng.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP