Thông tin cơ bản về sỏi tiết niệu
Con người có hệ tiết niệu gồm hai thận, hai niệu quản hai bên, bàng quang và niệu đạo nằm cuối cùng. Bất kỳ vị trí nào của hệ tiết niệu có sự xuất hiệu của sỏi nghĩa là đã mắc sỏi tiết niệu.
Sỏi tiết niệu (sỏi đường tiết niệu, sỏi niệu) là kết quả của sự kết tinh tự nhiên các tinh thể vô cơ trong nước tiểu. Sỏi tiết niệu được hình thành bắt đầu từ thận, sau đó di chuyển dọc theo đường đi của hệ tiết niệu và bài tiết ra ngoài. Đa phần mọi người thường quen gọi là sỏi thận.
Mức độ phổ biến của sỏi niệu ở Mỹ lên tới hơn 400.000 người/năm, tập trung chủ yếu ở độ tuổi từ 30 – 50, nam giới mắc bệnh gấp 3 lần nữ giới, người da trắng nhiều hơn gấp 4 – 5 lần người da đen.
Sỏi tiết niệu dễ tái phát trong suốt đời của người bệnh, nên người bệnh cần được quản lý, theo dõi và có chế độ sinh hoạt hợp lý.
Xác định được nhiều nguyên nhân gây sỏi tiết niệu. Thông thường do các muối khoáng hòa tan (canxi, oxalat, urat…) trong nước tiểu sẽ hình thành sỏi. Các muối khoáng hòa tan sẽ kết tinh, hình thành một nhân nhỏ khi xuất hiện những rối loạn về mặt sinh lý bệnh kết hợp những yếu tố thuận lợi như giảm lưu lượng nước tiểu, thay đổi pH nước tiểu, nhiễm khuẩn tiết niệu, dị dạng đường niệu, yếu tố di truyền,… sau đó lớn dần thành sỏi tiết niệu.
Hình ảnh minh họa sỏi tiết niệu
Chi tiết cách chữa sỏi tiết niệu
Điều trị sỏi tiết niệu chia làm 3 giai đoạn:
– Giai đoạn sớm: sỏi mới hình thành, chưa gây hậu quả;
– Giai đoạn cần can thiệp: Sỏi đã gây tắc nghẽn một phần nhưng chưa biến chứng nặng, có thể hồi phục chức năng hệ tiết niệu sau điều trị;
– Giai đoạn muộn: sỏi đã gây biến chứng (nhiễm khuẩn, ứ nước ứ mủ thận, mất chức năng thận, viêm thận bê thận xơ teo,…).
Cách chữa sỏi tiết niệu giai đoạn sớm
Bệnh nhân chưa có biểu hiện lâm sàng, sỏi nhỏ hơn 5mm, chức năng hệ tiết niệu chưa bị ảnh hưởng. Cần:
– Theo dõi sự phát triển của sỏi hoặc kết hợp điểu trị nội khoa giúp sỏi tống ra ngoài;
– Uống nhiều nước (2-3 lít nước/ngày), có thể uống nước lợi tiểu;
– Vận động nhiều giúp giảm tình trạng lắng đọng và dễ dàng tống sỏi ra ngoài;
– Kết hợp điều trị thuốc dự phòng theo chỉ định của bác sĩ (nếu có).
Điều trị sỏi tiết niệu khi đã có các triệu chứng nhẹ
Bệnh nhân bắt đầu có các biểu hiện lâm sàng nhẹ do giống nhiễm khuẩn đường tiết niệu. Kích thước sỏi từ 5-7mm cần:
– Theo dõi tiếp trong 2 tuần;
– Điều trị nội khoa chống nhiễm khuẩn, chống viêm, giảm nề, giảm đau (nếu có)
– Uống nhiều nước (2-3 lít nước/ngày), có thể uống nước lợi tiểu;
– Vận động nhiều giúp giảm tình trạng lắng đọng và dễ dàng tống sỏi ra ngoài;
– Nếu sau 2 tuần theo dõi không thấy sỏi di chuyển và tống ra ngoài cần can thiệp tán sỏi.
– Uống nhiều nước và điều trị nội khoa giai đoạn sớm
Tán sỏi ngoài cơ thể: Cách chữa sỏi tiết niệu không xâm lấn
-
Tán sỏi x-quang ngoài cơ thể
Đây là phương pháp điều trị nội khoa tiên tiến hiện được sử dụng tại rất nhiều bệnh viện lớn trong đó có Bệnh viện .
Ưu điểm của cách chữa sỏi tiết niệu này là giúp điều trị sỏi tiết niệu mà không cần phẫu thuật, không gây đau đớn cho người bệnh mà vẫn đạt hiệu quả cao. Điều trị tán sỏi x-quang ngoài cơ thể áp dụng đối với các trường hợp:
– Sỏi có đường kính nhỏ dưới 2cm;
– Không áp dụng với sỏi cystin, sỏi uric quá rắn hoặc sỏi bùn;
– Bệnh nhân không bị viêm túi mật, viêm tụy; chức năng đông máu bình thường;
– Không áp dụng đối với phụ nữ đang mang thai;
– Không áp dụng được với các loại sỏi cứng như sỏi san hô;
– Điều trị tán sỏi x-quang có tỷ lệ thành công từ 80-90% và cần điều trị trong vài tháng.
Tán sỏi X-qaung ngoài cơ thể là phương pháp điều trị sỏi thận ít xâm lấn nhưng hiệu quả
-
Nội soi tán sỏi qua da
– Áp dụng với hầu hết các loại sỏi, đặc biệt là sỏi cứng, rắn như sỏi san hô;
– Tỷ lệ sạch sỏi từ 85-95%;
– Phẫu thuật để loại bỏ sỏi có kích thước lớn bằng kính viễn vọng nhỏ. Dụng cụ phẫu thuật được đưa vào qua một vết mổ nhỏ ở lưng. Bệnh nhân được gây mê toàn thân trong quá trình phẫu thuật và ở trong bệnh viện từ một đến hai ngày sau thủ thuật;
– Thường áp dụng với sỏi đài bể thận, ít áp dụng với niệu quản gần thận;
– Nguy cơ chảy máu hoặc nhiễm khuẩn niệu khi điều trị bằng phương pháp này nếu thực hiện tại những địa chỉ không uy tín, kỹ thuật bác sĩ kém.
Minh họa tán sỏi qua da
-
Nội soi niệu quản ngược dòng bằng ống soi mềm với laser
– Tỷ lệ sạch sỏi lần đầu khoảng 76%;
– Bác sĩ có thể đưa một ống siêu nhỏ được trang bị camera qua niệu đạo và bàng quang đến niệu quản. Sau khi định vị sỏi, công cụ gắp hoặc phá vỡ nó thành những mảnh nhỏ để đào thải qua đường tiểu. Sau đó, bác sĩ có thể đặt một ống nhỏ (stent) trong niệu quản để giảm sưng và thúc đẩy quá trình lành thương. Bệnh nhân có thể cần gây mê toàn thân hoặc cục bộ trong thủ tục này;
– Đây là thủ thuật có nhiều ưu điểm, ít xâm lấn, hiệu quả cao.
Minh họa nội soi tán sỏi ngược dòng bằng laser
Phẫu thuật
– Phẫu thuật nội soi sau phúc mạc lấy sỏi: đây là phương pháp lấy sỏi niệu quản hoặc thận thông qua nội soi phúc mạc. Phương pháp này chỉ điều trị được khoảng 10% sỏi, áp dụng với sỏi có kích thước trên 1cm và thực hiện các biện pháp tán sỏi trên thất bại.
– Mổ mở lấy sỏi: Phương pháp này được thực hiện khi sỏi đã lớn, không thực hiện được bằng các phương pháp ít xâm lấn, biến chứng nặng nề, sỏi san hô nhiều viên, thường áp dụng với sỏi thận; chống chỉ định bệnh nhân có các rối loạn đông máu hoặc đang điều trị nhiễm trùng cấp tính. Phương pháp mở bể thận, nhu mô, niệu quản để lấy sỏi.
– Cắt thận khi thận mất chức năng. Biến chứng nặng nề của sỏi tiết niệu là gây suy thận khiến thận mất chức năng hoàn toàn buộc phải cắt thận bán phẩn, cắt bỏ hoàn toàn một bên thận hoặc ghép thận trong trường hợp cả hai bên thận đều bị suy chức năng. Đây là đại phẫu cần có sự chuẩn bị kỹ càng cả về tâm lý và sức khỏe.
Nếu gặp các triệu chứng sỏi tiết niệu, cần chủ động tới thăm khám tại cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ chẩn đoán và chỉ định cách chữa sỏi tiết niệu phù hợp, đem lại hiệu quả cao.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
