Nội soi đường tiêu hóa trên: ý nghĩa lâm sàng giá trị kết quả

Bác sĩ áp dụng kỹ thuật nội soi để phát hiện những tổn thương loét, viêm, khối u, nhiễm trùng, hoặc tổn thương đang chảy máu. Bên cạnh đó, có thể sinh thiết được mẫu mô bên trong cơ thể, cắt polyp, và điều trị cầm máu.

Nhận định chung

Nội soi đường tiêu hóa trên (UGI) là một thủ thuật cho phép bác sĩ quan sát niêm mạc bên trong thực quản, dạ dày và đoạn đầu của ruột non (tá tràng). Trong quá trình thực hiện, đầu của ống nội soi được đưa vào qua miệng và sau đó nhẹ nhàng di chuyển xuống họng vào thực quản, dạ dày và tá tràng (đường tiêu hóa trên).

Thủ thuật này được gọi là nội soi thực quản-dạ dày- tá tràng esophagogastroduodenoscopy (EGD).

Dựa vào kỹ thuật nội soi, bác sĩ có thể phát hiện tổn thương loét, viêm, khối u, nhiễm trùng hoặc vị trí chảy máu. Có thể thu thập các mẫu mô trong cơ thể (sinh thiết), cắt bỏ polyp và điều trị cầm máu qua nội soi. Là những vấn đề mà kỹ thuật X-quang thường không thể phát hiện được.

Thủ thuật này góp phần giúp ngăn ngừa nguy cơ phải mổ thám sát trên bệnh nhân.

Chỉ định nội soi đường tiêu hóa trên

Mục đích để khảo sát các vấn đề của đường tiêu hóa trên (GI). Bao gồm:

Viêm dạ dày hoặc thực quản.
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Hẹp thực quản.
Giãn tĩnh mạch ở dạ dày hoặc thực quản.
Barrett thực quản, một tình trạng làm tăng nguy cơ ung thư thực quản.
Thoát vị.
Loét.
Ung thư.
Tìm nguyên nhân gây ra tình trạng nôn ra máu.
Tìm nguyên nhân của các triệu chứng, chẳng hạn như đau bụng trên hoặc đầy hơi, khó nuốt, nôn ói, hoặc sụt cân không giải thích được.
Tìm nguyên nhân nhiễm trùng.
Kiểm tra tình trạng vết loét dạ dày.
Quan sát bên trong dạ dày và đoạn đầu ruột non (tá tràng) sau phẫu thuật.
Tìm kiếm khối U của dạ dày hoặc thực quản.

Nội soi cũng có thể được thực hiện để:

Kiểm tra tổn thương thực quản trong trường hợp cấp cứu. (Ví dụ, nếu nghi ngờ bệnh nhân nuốt phải chất độc).
Thu thập các mẫu mô (sinh thiết) để làm xét nghiệm.
Cắt bỏ polyp từ bên trong thực quản, dạ dày hoặc ruột non.
Điều trị 1 số vấn đề gây chảy máu.
Loại bỏ dị vật trong đường tiêu hóa.
Điều trị hẹp của thực quản.
Điều trị Barrett thực quản.

Chuẩn bị nội soi đường tiêu hóa trên

Trước khi nội soi đường tiêu hóa trên, hãy thông báo với bác sĩ nếu có bạn các vấn đề dưới đây:

Bị dị ứng với bất kỳ loại thuốc nào, kể cả thuốc gây mê.
Thuốc đang sử dụng.
Đang sử dụng thuốc hoặc các chất làm loãng máu hoặc có vấn đề chảy máu.
Có vấn đề về tim mạch.
Đang hoặc nghi ngờ có thai.
Bị đái tháo đường và đang dùng insulin.
Đã được phẫu thuật hoặc xạ trị vào thực quản, dạ dày hoặc tá tràng.

Không ăn hoặc uống bất cứ thứ gì trong 6 đến 8 giờ trước khi thủ thuật. Dạ dày trống giúp bác sĩ quan sát rõ ràng hơn, nó cũng làm giảm nguy cơ nôn ói. Nếu bị nôn trong quá trình làm thủ thuật, một rủi ro nhỏ là chất nôn có thể xâm nhập vào phổi. Nếu thủ thuật được thực hiện trong trường hợp cấp cứu, một ống sonde được đưa vào qua mũi hoặc miệng để làm trống dạ dày.

Bạn có thể được yêu cầu ký vào một mẫu đơn đồng thuận sau khi đã được tư vấn về các rủi ro của thủ thuật và đồng ý thực hiện.

Hãy trao đổi với bác sĩ về bất kỳ mối quan tâm nào của bạn trước khi đồng ý làm thủ thuật, bao gồm cả những rủi ro của quá trình, các bước thực hiện và ý nghĩa của kết quả.

Bạn có thể phải ngừng sử dụng các sản phẩm aspirin, thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) và bổ sung sắt 7 đến 14 ngày trước khi thực hiện thủ thuật. Nếu buộc phải dùng thuốc làm loãng máu hằng ngày, hãy trao đổi với bác sĩ để họ có phương án chuẩn bị cho bạn.

Không dùng sucralfate (Sulcrate) hoặc thuốc kháng axit vào ngày làm thủ thuật. Những loại thuốc này có thể làm bác sĩ khó quan sát đường tiêu hóa trên.

Trước khi thực hiện, bạn sẽ mặc áo choàng bệnh viện; các vật dụng như răng giả, đồ trang sức, kính áp tròng hoặc kính cận cần phải tháo bỏ ở bên ngoài. Để giúp thoải mái, bạn nên đi vệ sinh trước khi vào phòng thực hiện thủ thuật.

Sắp xếp để có người đưa bạn về nhà sau khi thủ thuật bởi vì bạn sẽ được gây mê trong thủ thuật này nên việc tự lái xe sẽ không an toàn.

Thực hiện nội soi đường tiêu hóa trên

Nội soi đường tiêu hóa có thể được thực hiện tại cơ sở y tế tư nhân hoặc bệnh viện. Ở lại qua đêm trong bệnh viện thường là không cần thiết. Thủ thuật này thường được thực hiện bởi một bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa như nội tiêu hóa hoặc ngoại tiêu hóa.

Trước khi làm thủ thuật, xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra lượng máu trong cơ thể hoặc các vấn đề đông cầm máu. Cổ họng có thể được gây tê bằng thuốc xịt, thuốc súc miệng hoặc viên ngậm. Điều này giúp cho việc đưa ống nội soi vào bên trong họng dễ dàng hơn.

Trong quá trình thủ thuật, bạn có thể được truyền thuốc giảm đau và thuốc an thần thông qua đường truyền tĩnh mạch (IV) trên cánh tay hoặc bàn tay. Những loại thuốc này làm giảm đau, an thần và gây buồn ngủ. Vậy nên bạn thường không thể nhớ nhiều về thủ thuật.

Bạn sẽ được yêu cầu nằm nghiêng về bên trái, đầu hơi cúi về phía trước. Một thiết bị bảo vệ được đặt trong miệng để bảo vệ răng khỏi ống nội soi. Sau đó, đầu bôi trơn của ống nội soi sẽ được luồn vào trong miệng. Bác sĩ sẽ nhẹ nhàng nhấn lưỡi ra khỏi đường đi ống. Bạn có thể được yêu cầu nuốt để giúp ống di chuyển vào trong dễ dàng hơn. Ống soi không to hơn nhiều so với các loại thực phẩm thông thường và nó sẽ không gây ra vấn đề với đường thở.

Sau khi ống nội soi nằm trong thực quản, đầu sẽ nghiêng thẳng để giúp ống soi trượt xuống thực quản dễ dàng hơn. Trong thủ thuật, cố gắng không nuốt trừ khi được yêu cầu. Điều dưỡng sẽ dùng 1 thiết bị chuyên dụng để hút nước bọt của bạn.

Bác sĩ sẽ vừa quan sát trên màn hình vừa từ từ di chuyển ống nội soi. Bác sĩ sẽ kiểm tra thành của thực quản, dạ dày và tá tràng. Không khí hoặc nước có thể được bơm qua ống soi để giúp dẫn đường cho ống soi hoặc để tránh mờ ống kính. Một đầu hút có thể được đưa vào để loại bỏ không khí hoặc dịch tiết.

Một máy ảnh gắn liền với ống soi chụp ảnh. Bác sĩ cũng có thể chèn các dụng cụ nhỏ như kẹp, và gạc qua ống soi để thu thập các mẫu mô (sinh thiết), cắt polyp hoặc cầm máu.

Để giúp dễ dàng quan sát các phần khác nhau của đường tiêu hóa trên (GI), họ có thể thay đổi vị trí hoặc đè lực nhẹ lên bụng bệnh nhân. Sau khi kiểm tra xong, ống soi được rút từ từ.

Quá trình thực hiện thường mất 30 đến 45 phút. Nhưng nó có thể kéo dài hơn tùy thuộc vào những gì được phát hiện ra và những thủ thuật được thực hiện đi kèm.

Sau khi hoàn thành thủ thuật, bạn sẽ được theo dõi trong 1 đến 2 giờ cho đến khi thuốc hết tác dụng. Nếu cổ họng bị tê trước khi kiểm tra, không nên ăn hoặc uống cho đến khi cổ họng không còn tê và phản xạ vùng hầu họng trở về bình thường.

Khi đã bình phục hoàn toàn, bạn có thể về nhà. Bạn sẽ không thể lái xe hoặc vận hành máy móc trong 12 giờ sau khi thủ thuật. Bác sĩ sẽ cho biết khi nào bạn có thể quay lại chế độ ăn uống và sinh hoạt thông thường. Không uống rượu trong 12 đến 24 giờ sau khi hoàn thành thủ thuật.

Cảm giác khi nội soi đường tiêu hóa trên

Bạn có thể thấy đau nhói do kim đâm khi kim tiêm được đặt trong tĩnh mạch ở cánh tay. Thuốc gây tê cục bộ được phun vào cổ họng thường có vị hơi đắng. Nó sẽ làm cho lưỡi và cổ họng cảm thấy tê và sưng. Một số người kể lại rằng họ cảm thấy như không thể thở được, đây là một cảm giác gây ra bởi thuốc mê. Đường thở của bạn luôn thông thoáng kể cả khi có ống trong miệng và cổ họng. Vì vậy hãy thoải mái và hít thở sâu.

Trong quá trình thủ thuật, có thể cảm thấy rất buồn ngủ và thư giãn bởi thuốc an thần và giảm đau. Đôi khi có thể bị nôn, buồn nôn, đầy hơi hoặc đau quặn nhẹ trong bụng khi ống soi di chuyển. Nếu bị đau, hãy báo cho bác sĩ bằng dấu hiệu đã được thỏa thuận trước như gõ nhẹ vào cánh tay hoặc giơ tay lên. Mặc dù không thể nói chuyện trong khi làm thủ thuật, nhưng vẫn có thể giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể.

Máy hút được sử dụng để loại bỏ dịch tiết, nó không gây đau. Việc lấy các mẫu sinh thiết cũng không đau.

Bạn sẽ cảm thấy lảo đảo choáng váng sau khi thủ thuật hoàn thành cho đến khi thuốc hết tác dụng. Điều này thường mất một vài giờ. Nhiều người báo cáo rằng họ nhớ rất ít về quá trình này vì thuốc an thần được sử dụng trước và trong khi thủ thuật.

Sau thủ thuật, bạn có thể ợ hơi và cảm thấy đầy bụng trong một thời gian. Ngoài ra bạn có thể bị khô họng hoặc miệng, hơi khàn tiếng, và có thể bị đau họng nhẹ. Những triệu chứng này có thể kéo dài vài ngày. Thuốc viên ngậm và nước súc miệng ấm có thể giúp giảm các triệu chứng cổ họng.

Nếu trẻ em thực hiện thủ thuật này, điều tương tự cũng xảy ra. Nếu trẻ bị đau họng và từ 4 tuổi trở lên, có thể cho bé uống viên ngậm trị đau họng. Ngoài ra, một đứa trẻ 8 tuổi trở lên có thể súc miệng bằng nước muối ấm.

Không uống rượu sau khi hoàn thành thủ thuật.

Rủi ro của nội soi đường tiêu hóa trên

Biến chứng rất hiếm. Có một rủi ro nhỏ là bị thủng thực quản, dạ dày hoặc tá tràng. Nếu điều này xảy ra, bạn có thể cần phải phẫu thuật để điều trị biến chứng này. Cũng có một nguy cơ nhỏ bị nhiễm trùng sau khi thực hiện nội soi.

Chảy máu cũng có thể xảy ra trong quá trình thực hiện thủ thuật hoặc lấy mẫu mô (sinh thiết). Nhưng chảy máu thường tự cầm mà không cần điều trị. Nếu xảy ra nôn trong khi thủ thuật và một số chất nôn vào phổi, viêm phổi hít có thể mắc phải, đây là 1 tình trạng cần phải điều trị bằng kháng sinh.

Nhịp tim không đều có thể xảy ra trong quá trình thủ thuật. Nhưng nó hầu như luôn tự hết mà không cần điều trị.

Nguy cơ của các vấn đề cao hơn ở những người mắc bệnh tim nghiêm trọng, người lớn tuổi và những người có thể chất kém. Hãy trao đổi với bác sĩ về những rủi ro của thủ thuật này.

Sau khi hoàn thành nội soi, hãy báo khẩn cấp cho bác sĩ nếu có các tình trạng dưới đây:

Tức ngực.
Cảm thấy khó thở hoặc chóng mặt.
Có triệu chứng nhiễm trùng, chẳng hạn như sốt hoặc ớn lạnh.
Nôn ra máu, cho dù là máu tươi và đỏ hay máu cũ màu như bã cà phê.

Ý nghĩa lâm sàng giá trị kết quả

Nội soi đường tiêu hóa trên (UGI) cho phép bác sĩ quan sát niêm mạc bên trong thực quản, dạ dày và phần đầu tiên của ruột non (tá tràng).

Bác sĩ có thể trao đổi với bạn về một số phát hiện ngay sau khi hoàn tất thủ thuật nội soi. Nhưng các loại thuốc an thần giảm đau được sử dụng có thể làm suy giảm trí nhớ tạm thời, vì vậy bác sĩ có thể đợi cho đến khi chúng hết hẳn rồi sau đó sẽ thông báo kết quả cho bạn. Có thể mất 2 đến 4 ngày cho một số kết quả sinh thiết. Các xét nghiệm cho một số bệnh nhiễm trùng đôi khi phải mất vài tuần.

Bình thường

Thực quản, dạ dày và ruột non trên (tá tràng) trông bình thường.

Bất thường

Viêm hoặc tình trạng kích thích trong thực quản, dạ dày hoặc ruột non.
Chảy máu, loét, khối u, rách hoặc giãn tĩnh mạch.
Thoát vị dạ dày.
Hẹp thực quản.
Dị vật được tìm thấy trong thực quản, dạ dày hoặc ruột non.

Sinh thiết có thể được thực hiện để:

Tìm hiểu xem khối u hoặc vết loét có chứa tế bào ung thư hay không?
Xác định vi khuẩn H. pylori hoặc nấm candida – là nguyên nhân gây viêm loét dạ dày- tá tràng.

Yếu tố ảnh hưởng đến nội soi đường tiêu hóa trên

Không nên thực hiện nội soi đường tiêu hóa trên dưới 2 ngày sau khi có chụp X-quang tiêu hóa trên (GI), để bác sĩ có thể quan sát niêm mạc dạ dày và ruột non rõ hơn.

Điều cần biết thêm

Nội soi đường tiêu hóa trên (GI) là cách tốt nhất để đánh giá niêm mạc thực quản, dạ dày và ruột non trên (tá tràng). Bác sĩ có thể lấy mẫu mô để kiểm tra tình trạng nhiễm H. pylori, được cho là nguyên nhân chính gây loét dạ dày hoặc tá tràng.

Ung thư có thể được tìm thấy hoặc loại trừ thông qua nội soi.

Nội soi có thể được thực hiện sau khi chụp Xquang đường tiêu hóa có nghi ngờ bất thường.

Trẻ nhỏ có thể thực hiện nội soi một cách an toàn.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP