Tai biến liệt nửa người là một trong những di chứng thường gặp của bệnh nhân tai biến mạch máu não. Các thống kê cho thấy có tới 80% bệnh nhân tai biến bị liệt nửa người với các triệu chứng diễn ra nghiêm trọng, gây ảnh hưởng không nhỏ tới sức khỏe và cuộc sống sinh hoạt của người bệnh. Do đó, việc nắm vững cách chăm sóc bệnh nhân tai biến liệt nửa người là điều cần thiết để giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng và hiệu quả.
1. Những vấn đề bệnh nhân tai biến liệt nửa người thường gặp phải
Tai biến liệt nửa người thường xảy ra với các triệu chứng như yếu cơ tay chân, không thể cử động được, khó cầm nắm đồ vật, đau mỏi cơ, mất thăng bằng, mất phương hướng, méo miệng, hụt hơi, khó nơi… Tình trạng này khiến bệnh nhân không thể cử động hay tự đi lại như bình thường mà chỉ có thể nằm yên một chỗ. Khi đó, mọi vấn đề như ăn uống, sinh hoạt, vệ sinh đều phải thực hiện trên giường bệnh. Những khó khăn, bất tiện này được biểu hiện cụ thể như sau:
1.1 Khó khăn trong di chuyển
Hội chứng liệt là tình trạng các bộ phận trên cơ cơ thể bị suy yếu. Nguyên nhân là do tai biến mạch máu não gây tổn thương cột sống. Với những bệnh nhân này, họ hầu như không thể tự di chuyển hay cử động mà cần đến sự giúp đỡ của người khác.
1.2 Tình trạng loét da
Những bệnh nhân bị liệt thường phải nằm suốt trên giường trong một thời gian dài nên da dễ bị ẩm, tỳ đè nhiều và dẫn đến hiện tượng loét da. Điều này không chỉ gây khó chịu cho người bệnh mà còn khiến người thân phải mất thời gian, công sức chăm sóc, đặc biệt là phần da bị lở loét.
1.3 Tâm trạng mặc cảm
Việc nằm một chỗ, mọi sinh hoạt đều phải phụ thuộc vào người nhà dễ khiến bệnh nhân liệt nửa người nảy sinh tâm lý mặc cảm, nghĩ mình là gánh nặng của những người xung quanh. Ngoài ra, họ cũng có cảm giác cô đơn, trống vắng, hay suy nghĩ, buồn phiền.
1.4 Đi vệ sinh không tự chủ
Bệnh nhân bị liệt nửa người đa phần sẽ mất cảm giác ở phần thân dưới, dẫn đến tình trạng tiểu tiện không tự chủ. Trong quá trình chăm sóc nếu không kịp lau dọn, vệ sinh sẽ gây ra tình trạng nhiễm khuẩn hoặc lở loét da nghiêm trọng.
.png)
Những bệnh nhân tai biến liệt nửa người thường gặp khó khăn trong di chuyển
2. Nên chăm sóc bệnh nhân bị tai biến liệt nửa người như thế nào?
Trong quá trình chăm sóc bệnh nhân bị tai biến liệt nửa người, để giúp quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn thì cần lưu ý một số điều sau:
2.1 Chăm sóc bệnh nhân tai biến liệt nửa người qua chế độ dinh dưỡng
Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp là điều rất cần thiết đối với bệnh nhân tai biến liệt nửa người. Người bệnh có thể mắc các chứng bệnh như tiểu đường, béo phì nếu chế độ ăn thừa dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch nếu chế độ ăn không đủ dinh dưỡng.
Bên cạnh đó, thức ăn cho người bệnh ngoài việc đầy đủ chất dinh dưỡng còn phải đảm bảo thực phẩm mềm và dễ tiêu. Người nhà có thể nấu cháo mềm và chia nhỏ thành nhiều bữa cho bệnh nhân, kết hợp với uống sữa mỗi ngày.
Với những bệnh nhân tự ăn được thì nên chọn những loại thức ăn hợp với khẩu vị của người bệnh. Chú ý cho bệnh nhân ăn từ từ, tránh ép vì có thể gây nghẹn, sặc rất nguy hiểm. Những bệnh nhân có thêm bệnh lý về tăng mỡ máu, tăng huyết áp, đái tháo đường thì cần phải ăn theo đúng chế độ quy định.
.png)
Thức ăn cho bệnh nhân nên đầy đủ chất dinh dưỡng, mềm, dễ tiêu hóa và hợp khẩu vị
2.2 Vệ sinh cá nhân
Các hoạt động vệ sinh cá nhân của bệnh nhân bị liệt nửa người hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc. Vì vậy, người nhà cần chú ý đánh răng, lau mặt, tắm rửa, gội đầu 1 – 2 lần một tuần cho bệnh nhân hoặc chăm sóc dựa theo thói quen hàng ngày của người bệnh.
Ngoài ra, bệnh nhân liệt nửa người còn bị ảnh hưởng dây thần kinh điều khiển hoạt động của cơ tròn nên không thể tự chủ việc đại tiểu tiện của mình. Do đó, họ thường xuyên bị viêm đường tiết niệu. Cách xử lý tốt nhất đối với bệnh nhân nữ là đóng bỉm, lót giấy thấm, bệnh nhân nam nên dùng ống tiểu. Cần chú ý vệ sinh cẩn thận và lau khô sau khi đại tiểu tiện để bệnh nhân cảm thấy dễ chịu, tránh viêm nhiễm đường tiết niệu.
2.3 Đề phòng loét da do nằm lâu ngày
Như đã nói ở trên, bệnh nhân bị tai biến liệt nửa người thường phải nằm lâu một chỗ nên thường gặp phải tình trạng lở loét, đặc biệt ở những chỗ bị tỳ đè nhiều như vùng cùng cụt, hai bả vai, hai gót chân, lưng, mông. Để chống lở loét, cần cho bệnh nhân nằm trên đệm nước hoặc đệm hơi; lăn trở thay đổi điểm tỳ cho bệnh nhân (2 giờ/lần). Hàng ngày nên xoa bóp nhẹ nhàng những vùng bị tỳ đè nhiều, tuy nhiên không nên xoa bóp quá mạnh vì có thể gây trợt da. Vận động thụ động bên liệt để tránh co cứng cơ, đồng thời giúp lưu thông tuần hoàn.
2.4 Cần đề phòng các biến chứng về hô hấp khi chăm sóc bệnh nhân tai biến liệt nửa người
Các bệnh lý về đường hô hấp là một trong những biến chứng phổ biến ở bệnh nhân bị tai biến liệt nửa người. Nguyên nhân là do việc nằm lâu và ít vận động có thể gây ra tình trạng ứ đọng đờm dãi, từ đó khiến bệnh nhân bị viêm phổi hoặc tắc nghẽn đường thở. Nên cho bệnh nhân ngồi dậy, cố gắng vỗ rung vùng lưng mỗi ngày để khạc đờm dãi ra ngoài.
2.5 Thường xuyên vận động, xoa bóp nhẹ nhàng
– Xoa bóp nhẹ nhàng vùng tay, chân, trán, lưng
– Luyện tập co duỗi các ngón tay, ngón chân, khớp tay, khớp chân
– Cho bệnh nhân xoay cổ, tập ngồi dậy, sau đó dần dần tập đứng, tập đi…
Xoa bóp nhẹ nhàng tại các vùng tay, chân, lưng, trán giúp bệnh nhân dễ chịu và lưu thông tuần hoàn
2.6 Chăm sóc hàng ngày
Do người bệnh phải ăn, nằm và sinh hoạt hoàn toàn trên giường nên ga gối dễ bẩn hơn bình thường, điều này sẽ làm cho bệnh nhân khó chịu nếu không được thay. Do đó, cần vệ sinh sạch sẽ và thường xuyên thay ga giường cho người bệnh.
Phòng riêng của bệnh nhân nên là nơi thoáng khí, khô ráo và trong tầm mắt người nhà để dễ dàng theo dõi và chăm sóc.
Thường xuyên cắt móng tay, móng chân. Với bệnh nhân nam phải chú ý cạo râu, nữ cần được vệ sinh, rửa mặt hàng ngày. Khi vệ sinh, người nhà nên nói chuyện, động viên tinh thần để khích lệ người bệnh cố gắng và lạc quan trong quá trình điều trị bệnh.
Tình trạng liệt nửa người sau tai biến gây nhiều khó khăn cho người bệnh và cả người nhà bệnh nhân. Do vậy, cần phải lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân bị tai biến liệt nửa người chu đáo để không làm ảnh hưởng đến công việc, sinh hoạt.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
