Thoái hóa nhận thức và thoái hóa não thường đi kèm với tuổi già, và tập thể dục là cách dễ dàng để phòng ngừa điều này. Tác dụng của tập thể dục đối với sức khỏe của não bộ vẫn chưa được biết đến đầy đủ, nhưng sự phát triển của các chứng mất trí nhớ như bệnh Alzheimer có liên quan đến việc không hoạt động thể chất.
Nguy cơ mất trí nhớ tăng theo tuổi tác. Suy giảm nhận thức theo tuổi tác xảy ra do các thay đổi trong chức năng nơron, suy giảm nguồn cung máu đến não và chứng viêm mạn tính.
Tiến sĩ Gareth Howell và đồng nghiệp ở Phòng thí nghiệm Jackson, Mỹ đã phát hiện thấy các thay đổi cấu trúc làm cho vách ngăn não - máu bị rách, gây ra viêm mô não ở những con chuột già có thể được giảm bớt nếu như để cho những con vật này chạy nhảy thường xuyên. Nhóm nghiên cứu đã khảo sát những thay đổi trong não của các con chuột thí nghiệm còn bé và đã già bằng cách so sánh bộ gen của chúng và so sánh các cấu trúc não ở độ phân giải cao dưới kính hiển vi huỳnh quang và kính hiển vi điện tử.
Quá trình lão hóa bình thường
Nhóm nghiên cứu phát hiện thấy các thay đổi do tuổi tác trong bộ gen có liên quan đến chức năng mạch máu và chứng viêm trong vỏ não.
Có sự suy giảm trong tế bào hình sao - tế bão hỗ trợ chính trong não; tế bào ngoại mạch - bao quanh các mao mạch và tĩnh mạch nhỏ có chức năng duy trì vách ngăn giữa não-mạch máu; và các thành phần chính của màng nền, là phần không thể thiếu hình thành nên vách ngăn.
Mật độ và hoạt động của các tế bào miễn dịch cũng gia tăng, những tế bào này có chức năng làm sạch khỏi não các tác nhân nhiễm trùng và tế bào tổn thương.
Rõ ràng là quá trình lão hóa bình thường làm suy thoái cơ quan thần kinh-mạch ở võ não và tăng hoạt động miễn dịch ở võ não bị lão hóa.
Tập thể dục tạo ra khác biệt như thế nào?
Hoạt động thể chất có thể làm chậm suy giảm nhận thức do tuổi tác và suy giảm giác quan vận động ở cả người và chuột.
Để nghiên cứu tác động của tập thể dục lâu dài lên sự thay đổi của não bộ, các nhà nghiên cứu cho chuột từ 12 tháng tuổi (tương đương với tuổi trung niên ở người) chạy trên bánh xe. Nhóm chuột đánh giá có não bộ ở 18 tháng tuổi, tương đương với 60 tuổi ở người, độ tuổi mà nguy cơ Alzheimer tăng cao.
Cả chuột ít tuổi và lớn tuổi chạy khoảng 2 dặm mỗi đêm. Hoạt động thể chất này cải thiện khả năng và động lực của chuột lớn tuổi khi tham gia vào các hành vi tự phát điển hình mà bị ảnh hưởng bởi tuổi già.
Thử nghiệm cho thấy suy giảm tế bào ngoại mạch do tuổi tác ở vỏ não được giảm đáng kể ở những con chuột này, và các chỉ số suy thoái hệ mạch và vách ngăn não-máu khác được cải thiện. Số tế bào miễn dịch cũng giảm.
Tập thể dục từ tuổi trung niên đến tuổi già giúp duy trì sức khỏe mạch máu não, ngăn ngừa suy giảm hành vi và giảm viêm dây thần kinh do tuổi tác ở vỏ não của chuột lớn tuổi.
Thú vị là những con chuột thiếu gien Apoe, yếu tố nguy cơ gây ra Alzheimer, không thu được ích lợi từ bài tập này. Số lượng gen Apoe trong vỏ não được cho là bị suy giảm ở chuột lớn tuổi. Các nhà nghiên cứu cho biết sự suy giảm này có thể được ngăn ngừa bằng cách tập thể dục.
Các nhà nghiên cứu đề xuất cần nghiên cứu thêm về tác động của lão hóa và cách sinh hoạt lên sự suy giảm cơ quan mạch thần thần kinh và viêm dây thần kinh, đặc biệt là suy giảm tế bào hình sao và tế bào ngoại mạch.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
