1. Tìm hiểu chung về tai biến mạch máu não
Tai biến mạch máu não là tình trạng não bị ngừng cung cấp máu một cách đột ngột, khiến các tế bào não bị tổn thương hoặc chết đi.
Có 2 dạng tai biến mạch máu não chính là nhồi máu não (chiếm 80 – 85% các trường hợp đột quỵ) và xuất huyết não (chiếm 15 – 20% các trường hợp). Mỗi loại tai biến lại có nguyên nhân và cơ chế gây bệnh khác nhau. Nắm được các nguyên nhân gây tai biến có thể giúp phòng tránh và xử trí bệnh hiệu quả hơn.
.png)
Có 2 loại tai biến mạch máu não là nhồi máu não và xuất huyết não
2. Tìm hiểu nguyên nhân tai biến mạch máu não theo từng dạng tai biến
2.1 Nguyên nhân tai biến mạch máu não dạng nhồi máu
Nhồi máu não là tình trạng một vùng hoặc toàn bộ não bị hoại tử do tắc mạch máu nuôi dưỡng não hoặc sự xuất hiện của huyết khối.
Các nguyên nhân gây tai biến nhồi máu não chủ yếu gồm:
– Xơ vữa các mạch máu lớn
Xơ vữa mạch máu lớn là nguyên nhân hàng đầu gây nhồi máu não, chiếm khoảng 50% trường hợp bệnh nhân mắc loại tai biến này. Mạch máu lớn tại não lại được chia thành 2 loại là mạch máu lớn ngoài sọ và mạch máu lớn trong so. Trong đó, nguyên nhân nhồi máu não do xơ vữa mạch máu lớn ngoài sọ chiếm đến 45%, còn lại là xơ vữa mạch máu lớn trong sọ.
– Huyết khối hình thành từ tim
Các tổn thương ở tim như bệnh van tim, rung nhĩ,…có thể khiến tim hoạt động bất thường, gây hình thành cục huyết khối trong lòng mạch. Nếu các cục huyết khối này di chuyển theo dòng máu lên não có thể làm tắc nghẽn mạch máu não. Nhồi máu não do huyết khối chiếm khoảng 20% các trường hợp.
– Tắc các mạch máu nhỏ bên trong não
Đôi khi, các mạch máu nhỏ trong não có thể bị tắc nghẽn do sự chèn ép của khối u, chấn thương hoặc cục máu đông. Tình trạng tắc nghẽn mạch máu nhỏ trong não là nguyên nhân gây ra khoảng 25% các trường hợp nhồi máu não.
– Bệnh động mạch không xơ vữa
Theo thống kê, các bệnh mạch vành không xơ vữa và các bệnh về máu gây ra khoảng 5% trường hợp nhồi máu não.
.png)
Phình mạch là một trong những nguyên nhân gây xuất huyết não
2.2 Nguyên nhân tai biến mạch máu não dạng xuất huyết
Xuất huyết não là tình trạng mạch máu não bị vỡ, khiến máu tràn vào nhu mô não gây tổn thương và hoại tử tế bào não, có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân:
– Chấn thương
Chấn thương vùng đầu do té ngã, tai nạn giao thông, tai nạn thể thao hoặc chịu tác động lực mạnh vào đầu có thể làm vỡ mạch máu não, tụ máu não.
– Tăng huyết áp
Tăng huyết áp có khả năng làm tổn thương thành mạch máu, khiến mạch máu bị rò rỉ hoặc vỡ. Đây là nguyên nhân gây xuất huyết não không có tác động của chấn thương thường gặp nhất.
– Phình mạch máu não
Tại các vị trí thành mạch suy yếu thường phình ra một túi nhỏ chứa đầy máu. Khi các túi nay vỡ ra có thể gây xuất huyết não.
– Thoái hóa mạch não dạng bột
Tình trạng các mảng amyloid tích tụ trong các thành động mạch não.
– Dị dạng động tĩnh mạch não
Dị dạng mạch não là một trong những nguyên nhân gây tai biến mạch máu não, xảy ra khi các đoạn nối trực tiếp giữa các động mạch và tĩnh mạch ở não có bất thường.
– U não
Các khối u trong não có thể đè lên các mô não gây tình trạng chảy máu trong não.
– Huyết khối các tĩnh mạch, xoang tĩnh mạch não
Đây là một nguyên nhân gây đột quỵ hiếm gặp, bắt nguồn từ việc hình thành các cục máu đông trong các tĩnh mạch và xoang tĩnh mạch của não.
– Rối loạn đông máu
Tình trạng rối loạn đông máu hoặc việc điều trị bằng thuốc chống đông cũng có thể làm gia tăng nguy cơ xuất huyết não
– Mang thai
Trong quá trình mang thai và sinh nở, thai phụ và bé có thể gặp các vấn đề như sản giật, bệnh mạch máu sau sinh hoặc xuất huyết não thất ở trẻ sơ sinh.
– Các thói quen xấu
Việc hút thuốc thường xuyên, lạm dụng bia rượu hoặc các chất kích thích khác như cocain sẽ khiến cho thành mạch máu yếu đi, dễ gây xuất huyết não.
– Bất thường mạch máu
Sự hình thành collagen bất thường ở thành mạch máu có thể khiến thành mạch yếu đi và dễ vỡ.
3. Điều trị tai biến mạch máu não
3.1 Điều trị đột quỵ nhồi máu não
Thuốc tiêu sợi huyết được đánh giá là phương pháp điều trị nhồi máu não hiệu quả, làm tăng tỉ lệ hồi phục lâm sàng trong nhồi máu não cấp.
Ở phương pháp này, một ống thông sẽ luồn theo đường động mạch vào vị trí huyết khối để bơm thuốc tiêu sợi huyết và/hoặc lấy cục huyết khối ra khỏi mạch máu.
Trong trường hợp nặng, có thể phải dùng đến dụng cụ cơ học để lấy huyết khối ra.
3.2 Điều trị đột quỵ xuất huyết não
Điều trị bằng phương pháp nội khoa: Trong trường hợp này, các bác sĩ theo dõi ban đầu, điều trị xuất huyết não ở ICU và điều trị glucose để kiểm soát đường huyết, chống cơn động kinh.
Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật: Thường được chỉ định trong trường hợp xuất huyết tiểu não có khiếm khuyết thần kinh hoặc chèn ép thân não, tràn dịch não, tụ máu.
4. Phòng ngừa tai biến mạch máu não bằng cách nào?
Việc nắm rõ các nguyên nhân gây tai biến kể trên góp phần quan trọng giúp phòng tránh căn bệnh này. Một số biện pháp giúp ngăn ngừa tai biến được khuyến cáo gồm:
– Thay đổi lối sống: Ăn uống lành mạnh, tránh những thực phẩm nhiều chất béo, giảm mặn, giảm tinh bột, đường, ăn nhiều rau xanh, tránh uống rượu bia nhiều, bỏ thuốc lá, luyện tập đều đặn, lành mạnh.
– Điều trị các yếu tố nguy cơ gây ra nhồi máu não: Điển hình là như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, rối loạn lipid máu…
Tai biến mạch máu não có thể gây tử vong hoặc để lại những di chứng nặng nề cho người bệnh. Mỗi chúng ta cần phòng tránh nguy cơ cho bản thân và người thân bằng cách nắm rõ các nguyên nhân gây tai biến mạch máu não. Bên cạnh đó nên tầm soát nguy cơ tai biến bằng cách thăm khám sớm.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
