Rối loạn giấc ngủ kéo dài tàn phá sức khỏe bạn

1. Tổng quan về rối loạn giấc ngủ kéo dài

Rối loạn giấc ngủ (Sleep Disorders) là một nhóm bệnh lý ảnh hưởng đến chất lượng, số lượng và chu kỳ giấc ngủ bình thường. Khi các biểu hiện rối loạn giấc ngủ kéo dài trên 1 tháng, được xác định là rối loạn giấc ngủ mạn tính – một tình trạng có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của người bệnh.

Các dạng phổ biến bao gồm:

Mất ngủ (insomnia): khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu, thức giấc sớm.
Ngủ quá nhiều (hypersomnia): ngủ kéo dài >9 giờ/ngày nhưng vẫn buồn ngủ, kém tỉnh táo.
Rối loạn nhịp thức – ngủ: mộng du, ác mộng, giật mình khi ngủ, ngưng thở khi ngủ, nghiến răng,…

1.1 Biểu hiện lâm sàng

Khó khởi phát giấc ngủ (mất >30 phút mới ngủ được).
Thức dậy giữa đêm và khó ngủ lại.
Dậy sớm bất thường và không thể ngủ tiếp.
Ban ngày cảm thấy buồn ngủ, uể oải, giảm tập trung.
Thường xuyên giật mình, mơ ác mộng, có thể mộng du hoặc nói mơ.

Đặc trưng nhất của rối loạn giấc ngủ là chứng mất ngủ, tình trạng mất ngủ kéo dài còn được gọi là mất ngủ mạn tính hay mất ngủ kinh niên

2. Hậu quả sức khỏe khi rối loạn giấc ngủ kéo dài

Giấc ngủ là quá trình sinh lý thiết yếu giúp phục hồi thể chất và tinh thần. Thiếu ngủ kéo dài gây rối loạn hàng loạt hệ thống chức năng sinh lý.

2.1 Tác động thể chất

Tăng huyết áp, bệnh tim mạch: tăng hoạt động hệ thần kinh giao cảm, tăng tiết catecholamine.
Tăng nguy cơ đột quỵ: giấc ngủ <5 giờ/đêm làm tăng nguy cơ đột quỵ lên đến 83% (theo nghiên cứu của American Heart Association).
Rối loạn nội tiết – chuyển hóa: giảm nhạy cảm insulin, tăng nguy cơ tiểu đường type 2.
Tăng cân – béo phì: mất ngủ làm tăng ghrelin, giảm leptin, thúc đẩy thèm ăn.
Rối loạn miễn dịch: tăng nguy cơ nhiễm trùng và bệnh lý tự miễn.
Lão hóa sớm – ảnh hưởng da: tăng cortisol, phá hủy collagen, gây lão hóa sớm.

Rối loạn giấc ngủ kéo dài làm gia tăng nguy cơ đột quỵ

2.2 Tác động thần kinh – tâm thần

Suy giảm trí nhớ, khó tập trung.
Trầm cảm, lo âu: khoảng 70–80% bệnh nhân trầm cảm có rối loạn giấc ngủ đi kèm.
Tăng nguy cơ tai nạn lao động và tai nạn giao thông.

3. Nguyên nhân thường gặp

3.1 Yếu tố tâm lý – hành vi – hoàn cảnh

Căng thẳng, stress, lo âu kéo dài.
Sử dụng chất kích thích (caffeine, rượu).
Thói quen sinh hoạt không hợp lý (thức khuya, sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ).
Môi trường ngủ không thuận lợi (ồn, nóng/lạnh, ánh sáng).

3.2 Bệnh lý nền

Thần kinh: sa sút trí tuệ, Parkinson, u não, đau nửa đầu, trầm cảm, lo âu.
Nội khoa: bệnh tim mạch, hô hấp (ngưng thở khi ngủ), tiêu hóa (trào ngược), xương khớp.
Tác dụng phụ thuốc: corticosteroid, thuốc chống trầm cảm, lợi tiểu, thuốc cảm.

4. Rối loạn giấc ngủ – Yếu tố nguy cơ trầm cảm

Rối loạn giấc ngủ là biểu hiện sớm và phổ biến nhất của bệnh trầm cảm. Sự thiếu hụt giấc ngủ làm rối loạn chất dẫn truyền thần kinh (serotonin, dopamine), khiến người bệnh:

Mệt mỏi, suy sụp tinh thần.
Dễ cáu gắt, mất kiểm soát cảm xúc.
Mất hứng thú, thiếu động lực.
Có thể có ý nghĩ tiêu cực, hành vi tự sát.

Lưu ý: Người có biểu hiện lo âu kéo dài, mất ngủ kèm cảm giác buồn bã, mệt mỏi cần được đánh giá tâm thần sớm để can thiệp kịp thời.

5. Định hướng xử trí

Điều trị rối loạn giấc ngủ kéo dài cần xác định nguyên nhân cụ thể. Hướng điều trị thường phối hợp giữa:

Điều chỉnh lối sống và vệ sinh giấc ngủ.
Tâm lý trị liệu, đặc biệt với các rối loạn lo âu, trầm cảm.
Dược trị liệu (nếu cần): thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần nhẹ (theo chỉ định).

6. Khi nào nên gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa Nội thần kinh hoặc Tâm thần khi:

Mất ngủ >3 lần/tuần và kéo dài >1 tháng.
Giấc ngủ không hồi phục, ảnh hưởng sinh hoạt ban ngày.
Có biểu hiện tâm thần: lo âu, trầm cảm, suy nghĩ tiêu cực.

Kết luận:
Rối loạn giấc ngủ mạn tính là một tình trạng bệnh lý có thể phòng và điều trị hiệu quả nếu được can thiệp sớm. Việc nhận diện đúng biểu hiện và tìm đến sự hỗ trợ y tế đúng lúc là “chìa khóa” để bảo vệ sức khỏe toàn diện, cả về thể chất lẫn tinh thần.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP