Tác hại của mất ngủ thường xuyên

1. Khái niệm và phân loại mất ngủ

Mất ngủ (insomnia) là tình trạng rối loạn giấc ngủ đặc trưng bởi khó bắt đầu giấc ngủ, ngủ không sâu, tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ lại, hoặc thức dậy quá sớm kèm theo cảm giác mệt mỏi, uể oải, suy giảm tập trung vào ngày hôm sau.

Theo thời gian tiến triển, mất ngủ được phân thành hai nhóm:

Mất ngủ cấp tính: xuất hiện ≤ 3 lần/tuần và kéo dài dưới 1 tháng.
Mất ngủ mạn tính: xảy ra ≥ 3 lần/tuần, kéo dài từ 1 tháng trở lên.

Mất ngủ là tình trạng khó ngủ, giấc ngủ ngắn, chập chờn vào ban đêm.

2. Ảnh hưởng của mất ngủ mạn tính đến sức khỏe và chất lượng sống

2.1. Ảnh hưởng đến hiệu suất công việc

Thiếu ngủ gây suy giảm khả năng tập trung, ghi nhớ, phản xạ và tăng nguy cơ mắc lỗi trong công việc. Về lâu dài, tình trạng này dẫn đến giảm hiệu quả làm việc, dễ gây trầm cảm, giảm động lực và tăng nguy cơ tai nạn lao động.

2.2. Ảnh hưởng toàn thân

Mất ngủ kéo dài ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch, chuyển hóa, tim mạch, nội tiết và tâm thần – thần kinh, cụ thể:

Rối loạn chuyển hóa: tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường týp 2, tăng lipid máu, tăng huyết áp. Cơ chế liên quan đến rối loạn hormon leptin/ghrelin, gây tăng cảm giác đói, đặc biệt là thèm thực phẩm giàu năng lượng.
Rối loạn nội tiết: làm giảm tiết hormone tăng trưởng và melatonin, ảnh hưởng đến chu kỳ thức – ngủ, phục hồi mô và chuyển hóa năng lượng.
Bệnh lý tim mạch: mất ngủ liên quan đến tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, bệnh mạch vành, đột quỵ và rối loạn nhịp tim.
Suy giảm miễn dịch và nguy cơ ung thư: rối loạn nhịp sinh học làm giảm hoạt tính tế bào NK, tăng tình trạng viêm hệ thống – yếu tố nguy cơ của ung thư vú và ung thư đại trực tràng.
Ảnh hưởng tâm thần: tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, rối loạn cảm xúc lưỡng cực và suy giảm nhận thức.

2.3. Ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng sống

Mất ngủ ảnh hưởng đến làn da, vóc dáng và ngoại hình. Tình trạng da khô, sạm, mụn, nếp nhăn sớm là hậu quả của giảm tổng hợp collagen và tăng gốc tự do trong thời gian thiếu ngủ.

Uống các loại trà thảo mộc, thư giãn trước khi ngủ có thể giúp bạn đi vào giấc ngủ dễ dàng và ngủ ngon h

3. Hướng xử trí mất ngủ

3.1. Biện pháp không dùng thuốc

Áp dụng các nguyên tắc của liệu pháp vệ sinh giấc ngủ:

Duy trì lịch ngủ – thức cố định hàng ngày.
Tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ ≥ 1 giờ.
Không uống caffein, rượu, hoặc ăn no trước giờ ngủ.
Thiết lập môi trường phòng ngủ lý tưởng: ánh sáng dịu, nhiệt độ ổn định, yên tĩnh.
Tập luyện thể thao đều đặn (tránh tập gần giờ ngủ).
Tăng cường thực phẩm hỗ trợ giấc ngủ như: hạnh nhân, óc chó, sữa, phô mai, trà hoa cúc, tâm sen.

3.2. Dùng thuốc điều trị mất ngủ

Trường hợp mất ngủ ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống, bác sĩ có thể kê các nhóm thuốc hỗ trợ như:
- Benzodiazepine hoặc non-benzodiazepine (z-drugs)
- Thuốc chống trầm cảm liều thấp (ví dụ: amitriptyline, trazodone)
- Melatonin và dẫn xuất ở người cao tuổi hoặc rối loạn nhịp sinh học

Việc sử dụng thuốc cần có chỉ định chuyên môn và tuân thủ liều dùng, tránh tự ý kéo dài gây phụ thuộc hoặc lạm dụng.

3.3. Liệu pháp tâm lý

Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia (CBT-I) là phương pháp điều trị chuẩn mực giúp cải thiện nhận thức và hành vi sai lệch liên quan đến giấc ngủ.
Có thể áp dụng tại nhà hoặc cùng chuyên gia tâm lý.

4. Kết luận

Mất ngủ không đơn thuần là một rối loạn chức năng tạm thời, mà là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lý mạn tính nghiêm trọng. Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời giúp cải thiện chất lượng sống, phòng ngừa biến chứng, phục hồi thể trạng toàn diện. Người bệnh cần chủ động thăm khám khi mất ngủ kéo dài và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP