Triệu chứng của rối loạn sử dụng rượu

Thuật ngữ "nghiện rượu" quen thuộc hơn có thể được sử dụng để mô tả một dạng rối loạn sử dụng rượu nghiêm trọng, nhưng các bác sĩ, nhà nghiên cứu và trong cộng đồng y khoa không có xu hướng sử dụng từ này.

Các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn sử dụng rượu

Rối loạn sử dụng rượu được đưa ra trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) xuất bản lần thứ 5, do Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ xuất bản, cập nhật thường xuyên để áp dụng cho các chuyên gia y tế. Theo đó, để được chẩn đoán mắc rối loạn sử dụng rượu, phải gặp ít nhất 2 trong số 11 triệu chứng sau trong vòng một năm:

Phải uống nhiều hơn bình thường mới có thể đạt được hiệu quả như mong muốn (cảm thấy say)
Trải qua các triệu chứng cai nghiện sau khi hết tác dụng của rượu
Có những dịp uống nhiều hơn hoặc lâu hơn dự định
Cố gắng cắt giảm hoặc ngừng uống nhiều hơn một lần nhưng không thành công
Muốn uống nhiều đến mức không thể nghĩ được gì khác
Dành nhiều thời gian uống rượu và trải qua hậu quả của việc uống rượu
Nhận thấy rằng việc uống rượu hoặc hậu quả của việc uống rượu gây ra các vấn đề tại nhà, nơi làm việc hoặc trường học
Từ bỏ các hoạt động mà bạn thích để uống rượu
Tiếp tục uống rượu ngay cả sau khi gặp vấn đề về tâm lý hoặc sức khỏe thể chất (như các triệu chứng lo âu hoặc trầm cảm) hoặc sau khi bị mất trí nhớ
Tiếp tục uống rượu ngay cả khi điều đó gây ra vấn đề với gia đình và bạn bè
Đã nhiều lần rơi vào những tình huống mà rượu có thể làm tăng nguy cơ bị thương (lái xe khi đang say rượu, quan hệ tình dục không an toàn, v.v.)

Thế nào được coi là sử dụng rượu quá mức?

Uống rượu quá mức bao gồm uống rượu say và uống rượu nặng. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) định nghĩa hai kiểu uống rượu quá mức đó như sau:

Say sưa là uống 4 đơn vị tiêu chuẩn trở lên trong một lần đối với phụ nữ và 5 đơn vị trở lên đối với nam giới.
Uống nhiều rượu là uống 8 đơn vị trở lên mỗi tuần đối với phụ nữ và 15 đơn vị trở lên mỗi tuần đối với nam giới.

Sử dụng rượu vừa phải được coi là không quá 1 đơn vị mỗi ngày đối với phụ nữ và tối đa 2 đơn vị mỗi ngày đối với nam giới. Uống ít sẽ tốt cho sức khỏe hơn là uống nhiều. Phụ nữ có thai hoặc dưới 21 tuổi không nên uống rượu. Dưới đây là quy ước của một đơn vị tiêu chuẩn:

355 ml bia
237 ml rượu mạch nha
148 ml rượu vang (khoảng một ly)
44 ml (một ly) rượu mạnh hoặc rượu chưng cất 80 độ, chẳng hạn như rượu gin, rượu rum, rượu vodka hoặc rượu whisky.

Uống quá nhiều có thể gây hại cho sức khỏe theo thời gian. Nhưng việc sử dụng rượu quá mức không nhất thiết là dấu hiệu của rối loạn sử dụng rượu. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, 9 trên 10 người uống rượu say không có các dấu hiệu của rối loạn sử dụng rượu.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của rối loạn sử dụng rượu

Các yếu tố di truyền, tâm lý, xã hội và môi trường đều có vai trò trong nguy cơ lạm dụng rượu. Trong đó, gen di truyền có thể chiếm tới 50% nguy cơ rủi ro. Các yếu tố khác có thể đóng vai trò trong sự phát triển của hội chứng này, bao gồm:

Có tiền sử sang chấn tâm lý hoặc các loại sang chấn khác
Bệnh tâm thần và rối loạn tâm trạng, bao gồm lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực hoặc tâm thần phân liệt
Áp lực xã hội và văn hóa, bao gồm việc có bạn tình thường xuyên uống rượu (hoặc cha mẹ uống rượu thường xuyên đối với thanh thiếu niên)
Bắt đầu uống rượu, đặc biệt là uống say, khi còn nhỏ
Thường xuyên uống quá nhiều trong thời gian dài
Rối loạn nhân cách, bao gồm rối loạn nhân cách chống đối xã hội và rối loạn nhân cách lưỡng cực

Rối loạn sử dụng rượu được chẩn đoán như thế nào?

Như đã đề cập ở trên, Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần cho biết chẩn đoán rối loạn sử dụng rượu cần có ít nhất 2 trong số 11 triệu chứng nghiện rượu được liệt kê ở trên và đã xảy ra trong vòng 12 tháng trước đó. Mức độ nghiêm trọng của tình trạng này phụ thuộc vào số lượng triệu chứng mà bạn gặp phải.

Mức độ nhẹ: từ 2 đến 3 triệu chứng
Mức độ trung bình: từ 4 đến 5 triệu chứng
Mức độ nặng: từ 6 triệu chứng trở lên

Tiên lượng rối loạn sử dụng rượu

Rượu có thể ảnh hưởng đến hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể. Ở nhiều cơ quan, tác động của rượu tăng lên theo thời gian và các tổn thương sẽ biểu hiện rõ sau nhiều năm lạm dụng. Bộ não ngay lập tức bị ảnh hưởng bởi tác động của rượu, dẫn đến những thay đổi về tâm trạng, hành vi và khả năng phán đoán. Càng uống nhiều rượu, nồng độ cồn trong máu càng cao và mức độ say rượu càng cao.

Trong thời gian ngắn, ngộ độc rượu có thể gây ra:

Mờ mắt
Giảm ức chế
Tâm trạng không ổn định
Hành vi không phù hợp
Khả năng phối hợp kém
Đãng trí hoặc mất trí nhớ (khi bạn không nhớ các sự kiện)
Trong những trường hợp nghiêm trọng, hôn mê hoặc tử vong
Tăng nguy cơ bị thương hoặc tử vong có chủ ý hoặc vô ý. Ví dụ: tự tử, đuối nước, té ngã, hành hung và bạo lực
Tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng và có khả năng tử vong do tương tác với thuốc không kê đơn và thuốc theo đơn.
Trong những trường hợp nặng, có thể gây hôn mê hoặc tử vong

Việc cai rượu sau thời gian uống rượu quá mức có thể gây ra các triệu chứng suy nhược vài giờ đến vài ngày sau đó. Các triệu chứng có thể bao gồm khó ngủ, bồn chồn, buồn nôn, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, huyết áp tăng, run, lo lắng, cảm thấy thấp thỏm hoặc cảm giác khó chịu nói chung. Hội chứng cai vừa và nặng có thể bao gồm ảo giác, co giật hoặc mê sảng run rẩy, hai triệu chứng này có thể đe dọa tính mạng.

Về lâu dài, chứng nghiện rượu có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe, bao gồm các vấn đề về tim mạch, các vấn đề về gan, ung thư và nhiễm trùng như viêm phổi.

Thời gian của chứng rối loạn sử dụng rượu

Uống rượu quá mức hoặc rối loạn sử dụng rượu có thể được kiểm soát thành công bằng các phương pháp điều trị, chẳng hạn như trị liệu và dùng thuốc, để giúp bạn sửa đổi hành vi và giúp não thích nghi với việc không uống rượu.

Khoảng 40% đến 60% những người có vấn đề lạm dụng chất gây nghiện có thể tái nghiện hoặc quay trở lại với rượu sau khi cố gắng cai. Tuy nhiên, tái phát không có nghĩa là điều trị thất bại, cần phải có thời gian để thay đổi hành vi. Bạn có thể cần phải làm việc với chuyên gia y tế để thử các phương pháp điều trị mới đem lại nhiều hiệu quả hơn. Việc tiếp nhận điều trị sẽ cải thiện cơ hội phục hồi sau rối loạn sử dụng rượu của bạn.

Các lựa chọn điều trị và dùng thuốc cho chứng rối loạn sử dụng rượu

Có một số lựa chọn điều trị dành cho rối loạn sử dụng rượu và không có giải pháp nào phù hợp cho tất cả. Nếu bạn nghĩ mình cần trợ giúp trong việc sử dụng rượu, hãy nói chuyện với bác sĩ. Họ có thể đánh giá xem bạn có thói quen uống rượu nguy hiểm hay không, đánh giá sức khỏe tổng thể của bạn, giúp lập kế hoạch điều trị và giới thiệu bạn đến các chương trình hoặc các chuyên khoa chăm sóc sức khỏe khác nếu cần.

Các chương trình phục hồi chức năng

Phục hồi chức năng thường là một chương trình điều trị kéo dài một tháng tại một cơ sở giúp bạn thoát khỏi những tình huống và hoàn cảnh có thể kéo dài tình trạng lạm dụng chất gây nghiện.

Tư vấn

Tư vấn có thể giúp bạn xác định và thay đổi hành vi dẫn đến uống rượu, xây dựng hệ thống hỗ trợ mạnh mẽ hơn, phát triển các mục tiêu có thể đạt được, học các kỹ năng đối phó lành mạnh và xử lý các tác nhân dẫn đến tái nghiện.

Việc điều trị có thể bao gồm các liệu pháp tiêu chuẩn được sử dụng để điều trị các bệnh tâm thần khác, bao gồm liệu pháp nhận thức hành vi, thường được sử dụng để điều trị trầm cảm và các rối loạn khác. Ngoài ra, một loại trị liệu khác có tên Phỏng vấn tạo động lực, tập trung vào việc trao quyền cho đối tượng để xác định vấn đề của họ và hành động, cũng đã chứng minh tính hiệu quả, theo nghiên cứu từ năm 2020.

Thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp bạn hạn chế việc uống rượu. Các loại thuốc cai nghiện rượu đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt bao gồm:

Naltrexone (Vivitrol) giúp mọi người ngừng uống rượu nhiều bằng cách ngăn chặn tác dụng hưng phấn và cảm giác say.
Disulfiram (Antabuse) giúp bạn tránh uống rượu bằng cách ngăn chặn quá trình chuyển hóa rượu trong cơ thể. Nếu bạn uống rượu, nó sẽ gây buồn nôn, đỏ bừng da và các triệu chứng khó chịu khác.
Acamprosate (Campral) có thể giúp bạn tiếp tục kiêng rượu và được cho là có tác dụng bằng cách khôi phục sự mất cân bằng hóa học trong não do uống nhiều rượu.

Ngăn ngừa rối loạn sử dụng rượu

Nghiên cứu cho thấy rằng nếu một người uống rượu trước 15 tuổi, họ có thể có nguy cơ mắc rối loạn sử dụng rượu cao gấp 5 lần vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời.

Thanh thiếu niên cũng có xu hướng uống rượu say, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bao gồm thương tích và tử vong. Điều cần thiết là phải hành động nếu bạn cho rằng con mình đang sử dụng rượu. Hãy chú ý đến các dấu hiệu sử dụng rượu ở con bạn, bao gồm nói lắp, hành vi phòng thủ, thay đổi tâm trạng thường xuyên và các vấn đề ở trường học. Bạn có thể giúp ngăn chặn tình trạng lạm dụng rượu ở trẻ bằng cách làm gương tốt và sử dụng rượu có trách nhiệm, nói chuyện cởi mở với chúng và tham gia vào cuộc sống của chúng cũng như đặt ra những kỳ vọng và hậu quả cho mọi hành vi.

Biến chứng của rối loạn sử dụng rượu

Uống nhiều rượu trong thời gian dài có thể dẫn đến những thay đổi trong cách thức hoạt động của não, từ suy giảm trí nhớ đến tình trạng suy nhược. Tác động của rượu phụ thuộc vào thời điểm một người bắt đầu uống rượu, uống rượu trong bao lâu, tần suất và số lượng.

Các vấn đề thần kinh khác do lạm dụng rượu lâu dài có thể bao gồm mất trí nhớ ngắn hạn, rối loạn suy nghĩ và chứng mất trí nhớ. Trong một nghiên cứu dài hạn kéo dài 5 năm của Pháp với hơn 31 triệu người, được công bố vào năm 2018, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng 56,6% những người mắc chứng mất trí nhớ bị rối loạn sử dụng rượu được ghi nhận trong tiền sử bệnh. Và có tới 80% những người bị rối loạn sử dụng rượu thiếu thiamine, có thể gây ra hội chứng Wernicke-Korsakoff.

Hội chứng Wernicke-Korsakoff là một chứng rối loạn thoái hóa não gây ra rối loạn tâm thần, các vấn đề về thị lực, thiếu phối hợp và các vấn đề về trí nhớ cùng với các triệu chứng khác.

Ngoài các vấn đề về não, rối loạn sử dụng rượu có thể gây ra:

Các vấn đề về tim mạch, chẳng hạn như rối loạn nhịp tim, đột quỵ, huyết áp cao hoặc bệnh cơ tim (suy giảm chức năng của tim)
Các vấn đề về gan, bao gồm gan nhiễm mỡ (gan nhiễm mỡ), viêm gan và xơ gan (sẹo và tổn thương vĩnh viễn ở gan)
Viêm tụy
Ung thư, bao gồm miệng, thực quản, cổ họng, gan, vú và ruột kết
Tăng nguy cơ nhiễm trùng, đặc biệt là viêm phổi và bệnh lao
Tổn thương xương, bao gồm loãng xương, vì rượu có thể cản trở quá trình sản xuất xương mới
Dị tật bẩm sinh ở trẻ, nếu bạn uống rượu khi đang mang thai, do hội chứng rượu bào thai (điều này áp dụng cho bất kỳ ai uống rượu khi đang mang thai, chứ không chỉ những người mắc rối loạn sử dụng rượu)
Các vấn đề về sinh sản, bao gồm rối loạn cương dương ở nam giới và kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh ở phụ nữ

Mối liên hệ giữa việc sử dụng rượu và ung thư vú đã được xác định rõ ràng và nghiên cứu cho thấy rằng uống ít hơn (nghĩa là một ly rượu mỗi ngày) có thể dẫn đến tăng nhẹ nguy cơ ung thư vú. Trong một nghiên cứu trên 88.000 phụ nữ, những phụ nữ không hút thuốc, uống tối đa một ly đồ uống có cồn mỗi ngày có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh ung thư tăng gấp 1,13 lần, đặc biệt là ung thư vú.

Uống rượu quá mức và rối loạn sử dụng rượu cũng liên quan đến các vấn đề về sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm và lo âu, cũng như các vấn đề về các mối quan hệ và công việc.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP