Mối quan hệ giữa đái tháo đường và rối loạn lipid máu

1. Mối quan hệ giữa đái tháo đường và rối loạn lipid máu

Rối loạn lipid máu và đái tháo đường là 2 trong số nhiều hội chứng, bệnh thuộc nhóm bệnh chuyển hóa

Rối loạn chuyển hóa chỉ chung một hoặc nhiều tình trạng rối loạn có liên quan đến các cơ chế chuyển hóa chất trong cơ thể

Rối loạn lipid máu là gì?

Lipid máu gồm có hai thành phần chính là triglyceride và cholesterol. Rối loạn lipid máu được đặc trưng bởi tăng triglyceride lúc đói và sau ăn, cholesterol HDL thấp, cholesterol LDL cao. HDL được gọi là cholesterol tốt vì chúng có tác dụng tăng đào thải các chất béo độc hại, giảm sự tích tụ cholesterol trong máu. LDL là cholesterol xấu gây tích tụ cholesterol ở mô và máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch khác. Những thay đổi về số lượng các thành phần thể hiện mối liên hệ giữa đái tháo đường và rối loạn lipid máu.

Đái tháo đường và rối loạn lipid máu

Những vấn đề trong hoạt động của insulin điều hòa đường huyết và sự thay đổi đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường có thể gây rối loạn lipid máu. Bệnh nhân tiểu đường loại 1, sự thiếu hụt insulin và mức LDL cholesterol tăng cao làm giảm khả năng kiểm soát đường huyết. Ở bệnh nhân tiểu đường loại 2, các bất thường về mức lipid máu thường được quan sát thấy ngay cả khi kiểm soát được đường huyết. Bệnh nhân tiểu đường loại 2 thường có xu hướng tăng cao LDL và giảm HDL. Các rối loạn lipid là các bất thường tương tự với các hội chứng chuyển hóa (hội chứng kháng insulin, hội chứng béo phì).

Nếu không kiểm soát tốt đường huyết, bạn có thể gặp phải hội chứng nhiễm trùng máu, do các hạt lipid tích tụ trong máu không được đào thải ra ngoài. Hội chứng này có thể gây tổn thương thần kinh như mất cảm giác ở chân, mất trí nhớ.

Rối loạn lipid máu có thể phát triển chứng xơ vữa động mạch, ảnh hưởng đến các hoạt động cung cấp máu cho tim (gây bệnh mạch vành, đột quỵ, bệnh động mạch ngoại vi). Mức cholesterol cao cũng làm tăng nguy cơ bị đau tim hoặc đột quỵ. Yêu cầu đặt ra là tìm được các phương pháp điều trị, phòng ngừa rối loạn lipid ở bệnh nhân tiểu đường, giảm thiểu tối đa các nguy cơ biến chứng tiểu đường.

2. Điều trị rối loạn lipid máu ở bệnh nhân tiểu đường

Mục đích chính của việc điều trị rối loạn lipid máu ở bệnh nhân tiểu đường là giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Thay đổi lối sống là phương pháp tối ưu nhất trong việc kiểm soát đái tháo đường và rối loạn lipid máu, bao gồm giảm cân, thay đổi chế độ ăn, tập thể dục thường xuyên.

2.1. Giảm cân

Béo phì làm tăng kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường, giảm cholesterol HDL và tăng cholesterol LDL xấu. Giảm cân có thể cải thiện tình trạng rối loạn lipid, được khuyến khích ở những bệnh nhân thừa cân bị tiểu đường. Để đạt được hiệu quả giảm cân bền vững, việc hạn chế thực phẩm nhiều calo là chìa khóa quan trọng giải quyết vấn đề này.

2.2. Chế độ ăn hợp lý

Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ ADA khuyến cáo rằng, bệnh nhân đái tháo đường nên tuân thủ một chế độ ăn kiêng giảm lượng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, tăng acid béo omega-3 (có nhiều trong cá hồi, cá ngừ…). Ở những bệnh nhân thừa cân nên áp dụng chế độ ăn kiêng giảm cân. Chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt gia cầm, đồng thời hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có cồn. Chế độ ăn giàu chất xơ có thể giảm mức cholesterol tới 10%.

2.3. Thể dục thể thao

Hoạt động thể chất được khuyến khích ở tất cả bệnh nhân với ít nhất 150 phút mỗi tuần, trải dài trong ít nhất 3 ngày một tuần. Bạn có thể lựa chọn đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe, học khiêu vũ… tùy theo sức khỏe và điều kiện của mình.

Phương pháp thay đổi lối sống trong điều trị đái tháo đường và lipid máu chỉ có tác dụng hỗ trợ, không có tác dụng chữa khỏi. Phương pháp này không có tác dụng thì người bệnh thường phải điều trị bằng thuốc.

2.4. Điều trị rối loạn lipid ở bệnh nhân đái tháo đường

Rối loạn lipid máu do đái tháo đường có thể điều chỉnh một phần bằng cách điều trị bằng insulin và cải thiện quá trình kiểm soát lượng đường trong máu. Liệu pháp insulin làm tăng cholesterol HDL và giảm nồng độ triglyceride trong máu, đặc biệt ở những bệnh nhân kiểm soát đường huyết kém.

Bác sĩ có thể kê đơn cho bạn các loại thuốc hạ đường huyết như metformin, glimepiride. Tuy nhiên, các thuốc này có tác dụng hạ đường huyết chứ không có tác dụng rõ ràng trong làm giảm tình trạng rối loạn lipid máu. Lúc này, thuốc hạ lipid máu có thể được bác sĩ lựa chọn cho bệnh nhân nếu cần thiết. Liệu pháp statin sử dụng thuốc statin, fibrate đã được chứng minh tác động lên mức lipid ở bệnh nhân tiểu đường giống với tác dụng ở bệnh nhân không bị tiểu đường. Statin, fibrate là những loại thuốc dễ sử dụng và thường được dung nạp tốt ở bệnh nhân tiểu đường. Mặc dù vậy, bác sĩ vẫn cần cân nhắc các tác dụng không mong muốn của statin như gây ra viêm trước khi kê đơn cho bệnh nhân.

Trên đây là các thông tin về mối quan hệ giữa đái tháo đường và rối loạn lipid máu. Phòng ngừa rối loạn lipid máu ngay từ hôm này sẽ giúp bệnh nhân đái tháo đường giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP