Bệnh viêm đại tràng giả mạc

Viêm đại tràng giả mạc là gì?

Viêm đại tràng giả mạc còn được gọi là viêm đại tràng Clostridioides difficile. Đây là một bệnh lý đại tràng đặc biệt, hầu như chỉ gắn liền với việc sử dụng kháng sinh hoặc bị suy giảm miễn dịch vì nhiều lý do khác nhau, đặc biệt là ở người già.

Và sự phá vỡ hệ vi khuẩn bình thường của đường ruột gây nên sự phát triển quá mức của vi khuẩn Clostridium difficile, vi khuẩn này tiết ra độc tố gây tiêu chảy và viêm đại tràng giả mạc. Trong trường hợp hiếm hoi, các sinh vật khác có thể tham gia gây bệnh.

Triệu chứng của bệnh viêm đại tràng giả mạc

Các triệu chứng của viêm đại tràng giả mạc có thể bắt đầu trong vòng 1 – 2 ngày sau khi bắt đầu dùng kháng sinh, hoặc có thể không xảy ra cho đến vài tuần sau khi ngừng kháng sinh.

Viêm đại tràng giả mạc gây tiêu chảy khó kiểm soát

Nhiễm trùng nhẹ đến trung bình

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến nhất của nhiễm C. difficile nhẹ đến trung bình là:

Tiêu chảy nước ba lần trở lên một ngày trong hai ngày trở lên
Đau quặn bụng và đau
Nhiễm trùng nặng

Những người bị nhiễm C. difficile nghiêm trọng có xu hướng bị mất nước và có thể phải nhập viện. C. difficile có thể làm cho ruột kết bị viêm và đôi khi hình thành các mảng mô thô có thể chảy máu hoặc tạo mủ.

Nhiễm trùng nặng

Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng nặng bao gồm:

Tiêu chảy nước 10 đến 15 lần một ngày
Đau quặn bụng và đau, có thể nghiêm trọng
Nhịp tim nhanh
Sốt
Máu hoặc mủ trong phân
Buồn nôn
Mất nước
Ăn mất ngon
Giảm cân
Bụng sưng
Suy thận
Số lượng bạch cầu tăng

Nhiễm C. difficile nặng cũng có thể gây viêm ruột nặng, mở rộng đại tràng (còn gọi là megacolon độc hại) và nhiễm trùng huyết. Những người có những điều kiện này thường được nhận vào phòng chăm sóc đặc biệt.

Khi nào người bệnh cần đến bệnh viện

Nếu người bệnh đang dùng hoặc gần đây đã dùng thuốc kháng sinh và bị tiêu chảy, hãy liên hệ với bác sĩ ngay cả khi tiêu chảy tương đối nhẹ. Ngoài ra, hãy đến gặp bác sĩ bất cứ khi nào bị tiêu chảy nặng, kèm theo sốt, đau quặn bụng hoặc có máu, mủ trong phân.

Đau bụng dữ dội là biểu hiện của viêm đại tràng giả mạc

Nguyên nhân gây viêm đại tràng giả mạc

Một vài nguyên chính dẫn đến viêm đại tràng giả mạc gồm:

Sử dụng thuốc kháng sinh

Ở điều kiện bình thường, có rất nhiều loại vi khuẩn ở trong đại tràng, chúng tồn tại với nhau trong một sự cân bằng và tự nhiên. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc kháng sinh quá nhiều có thể khiến sự cân bằng giữa các loại vi khuẩn bị mất đi.

Viêm đại tràng giả mạc xảy ra khi vi khuẩn có hại lấn át các vi khuẩn tốt, cụ thể vi khuẩn có hại thường là C. difficile sẽ phát triển quá nhanh, tăng số lượng đáng kể. Vi khuẩn C. difficile sẽ tiết ra lượng độc tố cao hơn gây tổn thương tới đại tràng.

Bất kì loại kháng sinh nào cũng có thể là nguy cơ gây ra viêm đại tràng giả mạc, nhưng trên thực tế các loại kháng sinh dưới đây sẽ có liên quan mật thiết hơn tới bệnh này, cụ thể:

Clindamycin, ampicillin, and cephalosporin là những kháng sinh hàng đầu liên quan đến bệnh lý này. Cephalosporins thế hệ hai, ba đặc biệt như cefotaxime, ceftriaxone, cefuroxime, cefixime (Suprax và ceftazidime rất hay gặp.
Fluoroquinolone, chẳng hạn như ciprofloxacin (Cipro), levofloxacin và moxifloxacin.
Penicillin, chẳng hạn như amoxicillin và ampicillin.
Clindamycin (Cleocin)

Hoá trị, điều trị ung thư

Ngoài thuốc kháng sinh, việc sử dụng thuốc hoá trị trong việc điều trị ung thư cũng là nguyên nhân dẫn đến sự mất cân bằng của các vi khuẩn trong đường ruột.

Do bệnh lý

Những người có tiền sử bị các bệnh như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn cũng có thể bị viêm đại tràng giải mạc.

Viêm loét đại tràng có thể là nguyên nhân gây viêm đại tràng giả mạc

Những đối tượng có nguy cơ cao mắc viêm đại tràng giả mạc

Đã dùng kháng sinh có tác dụng chống lại một số loại vi khuẩn (kháng sinh phổ rộng) hoặc một số loại kháng sinh khác nhau cùng một lúc hoặc những loại dùng kháng sinh dài hạn
Phải ở trong một môi trường chăm sóc sức khỏe, chẳng hạn như một bệnh viện hoặc nhà chăm sóc, trong một thời gian dài
Tuổi cao, trên 65 tuổi
Tiền sử bệnh viêm ruột (IBD), ung thư hoặc bệnh thận
Người có hệ thống miễn dịch yếu, do bệnh tiểu đường hoặc do tác dụng phụ của điều trị như hóa trị liệu hoặc thuốc steroid
Đang dùng một loại thuốc gọi là thuốc ức chế bơm proton (PPI) để giảm lượng axit dạ dày mà chúng tạo ra
Đã phẫu thuật trên hệ thống tiêu hóa của họ
Phụ nữ có nhiều khả năng bị nhiễm C. difficile hơn nam giới

Biến chứng của bệnh viêm đại tràng giả mạc

Biến chứng của nhiễm trùng C. difficile bao gồm:

Mất nước

Tiêu chảy nghiêm trọng có thể dẫn đến mất nước và chất điện giải. Điều này khiến cơ thể bạn khó hoạt động bình thường và có thể gây tụt huyết áp xuống mức thấp nguy hiểm.

Suy thận

Trong một số trường hợp, mất nước có thể xảy ra nhanh đến mức chức năng thận suy giảm nhanh chóng (suy thận).

Phình đại tràng nhiễm độc

Trong tình trạng hiếm gặp này, đại tràng của bạn không thể trục xuất khí và phân, khiến nó trở nên rất khó chịu (megacolon). Nếu không được điều trị, đại tràng của bạn có thể vỡ, khiến vi khuẩn từ ruột kết xâm nhập vào khoang bụng.

Đại tràng bị phình hoặc bị vỡ cần phải phẫu thuật khẩn cấp gây tử vong.

Thủng ruột

Điều này rất hiếm và là kết quả của niêm mạc đại tràng bị tổn thương nhiều hoặc sau khi phình đại tràng nhiễm độc. Ruột bị thủng có thể làm tràn vi khuẩn từ ruột vào khoang bụng, dẫn đến nhiễm trùng đe dọa tính mạng (viêm phúc mạc).

Tử vong

Ngay cả nhiễm C. difficile nhẹ đến trung bình cũng có thể nhanh chóng tiến triển thành bệnh gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

Ngoài ra, viêm đại tràng giả mạc đôi khi có thể trở lại, vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau khi điều trị thành công.

Chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc

Để chẩn đoán viêm đại tràng giả mạc, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm bao gồm:

Xét nghiệm mẫu phân

Đại tràng là nơi chứa chất thải của cơ thể, do đó lấy một số mẫu phân khác nhau để xét nghiệm sẽ giúp phát hiện nhiễm C. difficile trong đại tràng.

Xét nghiệm máu để giúp chẩn đoán bệnh viêm đại tràng giả mạc

Xét nghiệm máu

Một trong những triệu chứng của viêm đại tràng giả mạc là số lượng bạch cầu tăng, khi xét nghiệm máu có thể chỉ ra được chỉ số của bạch cầu có tăng cao bất thường là dấu hiệu của nhiễm trùng như C. difficile nếu người bệnh cũng bị tiêu chảy.

Nội soi đại tràng hoặc soi đại tràng sigma

Các dấu hiệu của viêm đại tràng giả mạc như mảng màu vàng và vết sưng trong ruột già sẽ được phát hiện bằng 2 phương pháp nội soi: Nội soi đại tràng và nội soi đại tràng sigma. Kĩ thuật nội soi 2 phương pháp trên như sau: bác sĩ sẽ dùng một ống có gắn một máy ảnh thu nhỏ ở đầu để kiểm tra bên trong ruột già và đưa ra chẩn đoán.

Xét nghiệm bằng hình ảnh

Các biến chứng nghiêm trọng của viêm đại tràng giả mạc như phình đại tràng hoặc vỡ ruột sẽ được phát hiện thông qua chụp X-quang hoặc quét CT bụng

Điều trị viêm đại tràng giả mạc

Ngừng các thuốc kháng sinh đang sử dụng hiện tại

Việc sử dụng thuốc kháng sinh được cho là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh viêm đại tràng giả mạc, do đó để điều trị bệnh này nên bắt đầu từ việc ngưng sử dụng thuốc kháng sinh.

Dùng sử dụng thuốc kháng sinh sẽ giúp giảm bớt các dấu hiệu của bệnh như tiêu chảy…

Thay đổi một loại kháng sinh khác

Sau khi dừng thuốc kháng sinh mà vẫn còn xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng, bác sĩ sẽ đề cập việc uống một kháng sinh khác có hiệu quả chống lại vi khuẩn C. difficile, cho phép sự phát triển trở lại của các vi khuẩn bình thường, mang lại sự cân bằng của vi khuẩn trong đại tràng.

Tuỳ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng viêm và thuốc men, thuốc kháng sinh điều trị có thể được đưa vào cơ thể qua đường uống, tiêm tĩnh mạch hoặc thông qua một ống mũi dạ dày.

Sử dụng thuốc kháng sinh điều trị viêm đại tràng giả mạc

Cấy ghép phân (FMT)

Cấy ghép các phân từ của một người hiến tặng khỏe mạnh là phương pháp được áp dụng điều trị viêm đại tràng giả mạc nếu tình trạng ở mức độ nghiêm trọng. Phương pháp này sẽ khôi phục lại sự cân bằng của vi khuẩn trong ruột già.

Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định nếu bệnh nhân bị suy nội tạng, vỡ đại tràng, viêm phúc mạc.

Chăm sóc bệnh nhân tại nhà

Nếu bạn đủ khỏe để hồi phục từ Clostridium difficile (C. diff) tại nhà, các biện pháp sau đây có thể giúp giảm triệu chứng và ngăn ngừa nhiễm trùng lây lan:

Đảm bảo việc sử dụng đầy đủ bất kỳ loại kháng sinh đã được kê đơn
Uống nhiều nước: Nước là tốt nhất, nhưng chất lỏng có thêm natri và kali (chất điện giải) cũng có thể có lợi. nước ngọt không chứa caffein, nước canh và nước hoa quả. Tránh đồ uống có nhiều đường hoặc chứa cồn hoặc caffein, chẳng hạn như cà phê, trà và cola, có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bạn.
Ăn thực phẩm đơn giản, chẳng hạn như súp, gạo, mì ống và bánh mì. Tránh thức ăn gây kích thích. Tránh xa thực phẩm cay, béo hoặc chiên và bất kỳ loại thực phẩm nào khác làm cho các triệu chứng của bạn tồi tệ hơn.
Không dùng thuốc chống tiêu chảy, vì điều này có thể ngăn chặn nhiễm trùng được xóa khỏi cơ thể của bạn
Thường xuyên rửa tay và các bề mặt, đồ vật hoặc tấm bị ô nhiễm

Ở nhà cho đến ít nhất 48 giờ sau đợt tiêu chảy cuối cùng của bạn

Bác sĩ gia đình của bạn có thể liên lạc với bạn thường xuyên để đảm bảo bạn sẽ khỏe hơn. Gọi cho họ nếu các triệu chứng của bạn trở lại sau khi điều trị kết thúc, vì nó có thể cần phải được lặp lại.

Cách ngăn chặn lây lan của bệnh viêm đại tràng giả mạc

Để giúp ngăn ngừa sự lây lan của C. difficile, bệnh viện và các cơ sở chăm sóc sức khỏe khác cần tuân theo các hướng dẫn kiểm soát nhiễm trùng nghiêm ngặt.

Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

Tránh sử dụng kháng sinh không cần thiết

Thuốc kháng sinh đôi khi được kê đơn cho các bệnh do virus không được các loại thuốc này giúp đỡ. Thực hiện một cách tiếp cận chờ đợi với các bệnh đơn giản. Nếu bạn cần một loại thuốc kháng sinh, hãy yêu cầu bác sĩ kê toa một loại thuốc có phạm vi hẹp và bạn dùng trong thời gian ngắn nhất có thể.

Rửa tay

Nhân viên y tế nên thực hành vệ sinh tay tốt trước và sau khi điều trị cho mỗi người. Trong trường hợp dịch C. difficile bùng phát, sử dụng xà phòng và nước ấm là lựa chọn tốt hơn để vệ sinh tay, vì chất khử trùng tay chứa cồn không tiêu diệt hiệu quả bào tử C. difficile. Du khách cũng nên rửa tay bằng xà phòng và nước ấm trước và sau khi rời khỏi phòng hoặc sử dụng phòng tắm.

Cách ly người bệnh

Những người nhập viện với C. difficile có phòng riêng hoặc ở chung phòng với người mắc bệnh tương tự. Nhân viên bệnh viện và du khách đeo găng tay dùng một lần và áo choàng cách ly khi ở trong phòng.

Vệ sinh kỹ lưỡng

Trong bất kỳ môi trường chăm sóc sức khỏe nào, tất cả các bề mặt phải được khử trùng cẩn thận bằng sản phẩm có chứa chất tẩy clo. Các bào tử C. difficile có thể tồn tại khi tiếp xúc với các sản phẩm tẩy rửa thông thường không chứa chất tẩy trắng.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP