✴️ Xơ gan bệnh học: Những điều cần biết về bệnh xơ gan
Xơ gan bệnh học có khuynh hướng tăng lên trên thế giới và ở Việt Nam. Tỷ lệ nhiễm virus viêm gan và tình trạng sử dụng bia rượu ngày càng nhiều khiến mỗi năm (thế giới) có khoảng 800.000 người chết vì xơ gan. Con số này thật đáng báo động và chúng ta cần hiểu rõ hơn về căn bệnh này.
1. Vị trí của gan trong ổ bụng
Ổ bụng được phân chia thành 9 phần. Trong đó, gan nằm ở bên phải của ổ bụng, chiếm hầu hết vùng hạ sườn phải và vùng thượng vị, lấn sang một ít vùng hạ sườn trái.
Gan được cấu tạo bởi hai thùy: thùy gan trái và thùy gan phải, ngăn cách với nhau bởi dây chằng liềm. Mỗi thùy được chia thành rất nhiều tiểu thùy. Hầu hết các bộ phận cấu thành nên gan là các tế bào gan (chiếm 60%).
Các phân khu của ổ bụng
2. Chức năng của gan
Là tạng lớn nhất của cơ thể, gan giữ nhiều vai trò quan trọng và có chức năng phức tạp. Sau đây là một số chức năng chính của gan:
– Cơ quan dự trữ: Gan dự trữ glycogen, lipid, protein, vitamin A, vitamin B12, máu và các chất tham gia vào quá trình tạo máu.
– Chức năng tổng hợp: Gan tổng hợp các protein huyết tương, các chất tham gia vào quá trình đông máu (như fibrinogen, prothrombin..) hoặc chống đông máu (heparin).
– Chức năng chuyển hóa: Gan là trung tâm của các quá trình chuyển hóa glucid, lipid và protein.
– Bài tiết mật trong quá trình tiêu hóa thức ăn.
– Tham gia vào một số quá trình bảo vệ cơ thể.
3. Xơ gan bệnh học là gì?
Xơ gan có nghĩa là gan bị xơ, là bệnh mạn tính gây tổn thương lan tỏa ở nhu mô gan. Đặc điểm thương tổn là mô xơ phát triển mạnh phối hợp với sự hình thành các khối, cục tân tạo (còn gọi là nodules). Tình trạng này khiến các cấu trúc nhu mô và mạch máu của gan bị đảo lộn một cách không hồi phục được.
4. Cơ chế gây bệnh xơ gan
Khi bị các yếu tố có hại tấn công lâu dài các tế bào gan sẽ bị thoái hóa, hoại tử. Gan sẽ tự phản ứng lại bằng cách tăng sinh các sợi xơ và tăng sinh tế bào, thay thế các mô gan tổn thương bằng các mô sẹo. Khi các tổ chức xơ hình thành sẽ chèn ép, gây rối loạn lưu thông máu qua gan.
Xơ gan tiến triển qua ba giai đoạn:
– Tổn thương tế bào gan: Các tế bào thoái hóa, hoại tử.
– Tăng sinh xơ lan tỏa: Các tế bào hoại tử hình thành xơ, sẹo, tăng sinh.
– Tái tạo tế bào gan từng ổ.
Ba giai đoạn kết hợp với nhau khiến cho bệnh xơ gan ngày càng nặng lên. Hậu quả của bệnh: Đảo lộn cấu trúc của gan, giảm hoặc mất chức năng gan.
Xơ gan bệnh học có thể tiến triển thành ung thư gan
5. Nguyên nhân dẫn đến bệnh xơ gan
Có nhiều tác nhân dẫn đến bệnh xơ gan và đây cũng là hậu quả của rất nhiều bệnh toàn thân khác. Theo thống kê, rượu và các loại virus viêm gan là những nguyên nhân chính chiếm trên 90% các trường hợp xơ gan.
5.1. Xơ gan do rượu
Có đến 20-30% các bệnh nhân nghiện rượu bị xơ gan. Đây là giai đoạn cuối cùng của tổn thương gan do sử dụng các loại đồ uống có cồn. Khởi đầu là gan nhiễm mỡ, sau đó là viêm gan do rượu và cuối cùng là xơ gan. Bệnh hay gặp ở đối tượng 30-50 tuổi.
5.2. Xơ gan cho nhiễm virus
Đây là tình trạng nhu mô gan bị tổn thương trong thời gian dài do virus tấn công, điển hình là virus viêm gan B, C. Những virus gây hậu quả viêm gan mạn tính có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan.
5.3. Các nguyên nhân khác
– Nhiễm khuẩn: Giang mai, sán máng, HIV gây viêm đường mật xơ hóa,…
– Các bệnh liên quan đến chuyển hóa, di truyền.
– Bệnh tự miễn: Xơ gan mật, viêm gan tự miễn…
– Bệnh mạch máu: Hội chứng Budd – Chiari, suy tim,…
– Một số các loại thuốc và nhiễm độc.
– Suy dinh dưỡng, thiếu máu.
– Do bệnh đường mật: Tắc mật ngoài và trong gan,…
6. Phân loại xơ gan bệnh học như thế nào
6.1 Xơ gan bệnh học theo hình thái của các nodules
Căn cứ về mặt hình thái của các khối tân tạo, người ta chia xơ gan làm ba loại:
– Gan xơ với các khối tân tạo nhỏ: Các nodules thường có kích thước < 3mm với các vách ngăn mỏng và đều. Điển hình của loại này là xơ gan ở những người nghiện rượu.
– Gan xơ với các khối tăng sinh to: Các nodules có kích thước từ 3mm – 2cm. Những khối lớn có thể bao gồm cả một phần của hệ thống mạch cửa.
– Gan xơ thể hỗn hợp: Có cả các nodules tăng sinh nhỏ và các nodules tăng sinh to. Theo thời gian, các nodules phát triển lớn dần, trở lên đa hình thái, khiến gan mất đi hình dáng ban đầu.
Xơ gan bệnh học theo từng hình thái
6.2. Xơ gan bệnh học theo triệu chứng lâm sàng
Xơ gan được chia làm hai loại:
Xơ gan còn bù: Triệu chứng thường mờ nhạt do người bệnh vẫn có khả năng làm việc. Người bệnh cảm thấy mệt mỏi, giảm cân, chán ăn, đau hạ sườn phải, có thể có các đợt chảy máu mũi, bầm tím dưới da. Khả năng làm việc cũng như hoạt động tình dục kém, giảm ham muốn ở nam giới, tăng biến chứng trong thai kỳ ở nữ giới.
Xơ gan mất bù: Sức khỏe người bệnh sa sút, ăn kém, vàng da. Có thể run tay, chậm chạp, mất ngủ, có các đám, mảng xuất huyết dưới da, thường xuyên chảy máu mũi, chảy máu chân răng. Khả năng quan hệ tình dục suy giảm rõ rệt. Người bệnh có thể có sốt, phù 2 chi dưới, trướng bụng.
7. Tiến triển của bệnh và các biến chứng nguy hiểm
Bệnh có thể diễn biến âm ỉ, kéo dài trong nhiều năm. Giai đoạn còn bù với ít triệu chứng nên người bệnh dễ bỏ qua. Giai đoạn mất bù với các triệu chứng rõ rệt, gây nhiều biến chứng. Các biến chứng của bệnh xơ gan:
– Vỡ tĩnh mạch thực quản, dạ dày: Biểu hiện của bệnh là nôn ra máu và đi ngoài phân đen. Bệnh nhân thường bị chảy máu nặng, dễ tái phát, tỷ lệ tử vong cao.
– Nhiễm trùng: Gan đóng vai trò quan trọng trong quá trình khử độc, chuyển hóa các chất độc trong cơ thể. Khi gan bị xơ, chức năng gan suy giảm khiến cho hàng rào bảo vệ cơ thể suy yếu. Người bệnh dễ mắc các bệnh như nhiễm khuẩn dịch cổ trướng, lao phổi, lao màng bụng. Đây là vòng xoắn bệnh lý, khi bệnh nhân mắc các bệnh này càng làm cho xơ gan nặng lên.
– Suy gan: Khi xơ gan mất bù hoàn toàn, gan không còn đảm nhận các chức năng chuyển hóa bình thường. Đây là tình trạng nguy hiểm ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh.
– Bệnh não gan hay hôn mê gan: là tình trạng rối loạn ý thức, hành vi và hôn mê do suy gan gây ra.
– Ung thư gan: Tỷ lệ mắc ung thư gan trên nền bệnh xơ gan là khá cao.
Gan là tạng lớn nhất cơ thể, là cơ quan thiết yếu cho đời sống con người vì gan thực hiện rất nhiều hoạt động chuyển hóa cần thiết cho cơ thể. Khi mắc bệnh xơ gan nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ để lại những hậu quả khó lường.
Người nghi ngờ hoặc đã được chẩn đoán xơ gan cần tuân thủ điều trị và chế độ ăn uống của bác sĩ, kiểm tra sức khỏe định kỳ, tránh biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Hy vọng bài viết cung cấp cho bạn đọc nhiều thông tin hữu ích về xơ gan bệnh học.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
BÀI VIẾT KHÁC
