Bệnh động mạch ngoại biên

Bệnh động mạch ngoại biên là tình trạng hẹp của các động mạch ngoại biên của chân, tay, một số nội tạng hay của đầu mà thường gặp nhất là hẹp các động mạch của cẳng chân. Bệnh này không bao gồm các động mạch chi phối cho tim hay não (hai trường hợp này được gọi là bệnh động mạch vành và bệnh mạch máu não).

Tỷ lệ bệnh động mạch ngoại biên trong dân số chung là 12- 14%. Có tới 1/3 số người đái tháo đường ở tuổi trên 50 mắc bệnh động mạch ngoại biên . Ở người mắc bệnh động mạch ngoại biên , các cơn đau tim hay đột quỵ gặp nhiều hơn 4-5 lần so với những người không mắc.

CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA BỆNH ĐỘNG MẠCH NGOẠI BIÊN BAO GỒM:

Đau khập khiễng: Trong khi nhiều người mắc bệnh động mạch ngoại biên có các triệu chứng nhẹ hoặc không có thì một số bị đau cẳng chân khi đi lại (đau khập khiễng).

Các triệu chứng đau khập khiễng bao gồm đau cơ hay chuột rút (vọp bẻ) ở các cẳng chân hay cánh tay xảy ra sau hoạt động, ví dụ sau đi lại, nhưng sẽ hết sau khi nghỉ mấy phút. Vị trí đau tùy thuộc vào vị trí của động mạch bị tắc hay hẹp. Hay gặp nhất là ở bắp chân. Độ nặng của đau khập khiễng rất thay đổi.

Đau kiểu chuột rút các cơ ở háng, đùi hay bắp chân sau các vận động, ví dụ đi lại hay leo bậc thang (đau khập khiễng)

Tê bì hay yếu cẳng chân
Lạnh phía dưới cẳng chân hay bàn chân, đặc biệt khi so sánh với bên kia
Nhức nhối các ngón chân, bàn chân hay cẳng chân liên miên
Cẳng chân đổi màu
Rụng hay mọc chậm lông bàn chân và cẳng chân
Mọc chậm hơn các móng chân
Da cẳng chân bóng
Không có mạch hay mạch yếu ở cẳng chân hay bàn chân
Chức năng cương rối loạn ở đàn ông
Khi bệnh động mạch ngoại biên tăng lên, đau có thể gặp cả khi nghỉ hay khi nằm (đau khi nghỉ do thiếu máu). Có thể đau nhiều làm mất ngủ. Thõng chân ra ngoài giường hay đi lại quanh phòng có thể tạm thời hết đau.

KHI NÀO CẦN KHÁM BÁC SĨ

Khi bạn bị đau cẳng chân, tê bì hay các triệu chứng khác, đừng cho đó là chuyện bình thường do tuổi tác.

Ngay cả khi bạn không có triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên , bạn có thể cần được tầm soát khi bạn:

Tuổi trên 70.
Tuổi trên 50 và có bệnh sử đái tháo đường hay hút thuốc.
Tuổi dưới 50, nhưng bị đái tháo đường hay có các yếu tố nguy cơ khác của bệnh động mạch ngoại biên , ví dụ béo phì hay cao huyết áp.

NGUYÊN NHÂN PHÁT TRIỂN CỦA XƠ VỮA ĐỘNG MẠCH

Bệnh động mạch ngoại biên thường gây ra bởi xơ vữa. Trong xơ vữa, các lắng đọng mỡ (các mảng) bên trong thành các động mạch làm giảm dòng máu. Mặc dù tim thường là trung tâm thảo luận của xơ vữa, bệnh này cũng thường ảnh hưởng đến các động mạch ở khắp cơ thể bạn. Khi nó xảy ra cho các động mạch cung cấp máu cho các chi, nó sẽ gây ra bệnh động mạch ngoại biên .

Ít gặp hơn, nguyên nhân của bệnh động mạch ngoại biên có thể do viêm mạch máu, tổn thương các chi, giải phẫu không bình thường của các dây chằng hay các cơ, hay phơi nhiễm phóng xạ.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ

Hút thuốc
Đái tháo đường
Béo phì (chỉ số khối cơ thể trên 30)
Cao huyết áp
Cholesterol cao
Tuổi cao dần, nhất là sau tuổi 50
Gia đình có người bị bệnh động mạch ngoại biên , bệnh tim hay đột quỵ
Nồng độ cao homocysteine, một thành phần protein giúp tạo ra và duy trì mô.

CÁC BIẾN CHỨNG

Khi bạn bị bệnh động mạch ngoại biên do các mảng ở thành mạch (xơ vữa), bạn cũng có nguy cơ bị:

Thiếu máu chi đáng kể. Bệnh khởi đầu bằng các cơn đau không khỏi, tổn thương hay nhiễm trùng bàn chân hay cẳng chân. Nhiễm trùng có thể đưa đến hoại thư, đôi khi phải đoạn chi.
Đột quỵ và cơn đau tim do mỡ lắng đọng tại các động mạch nuôi tim và não, thường gặp hơn ở những người bị bệnh động mạch ngoại biên .

PHÒNG NGỪA: THAY ĐỔI NẾP SỐNG

Ngừng hút thuốc (thuốc lá làm bệnh động mạch ngoại biên nặng lên và là yếu tố nguy cơ cho bệnh tim-mạch). Nếu bạn hút thuốc, bỏ hút là điều duy nhất và quan trọng hơn cả có thể giúp bạn giảm bớt nguy cơ của biến chứng.
Điều trị đái tháo đường.
Điều trị cao huyết áp.
Điều trị cholesterol cao, dùng các thuốc kháng tiểu cầu: aspirin, clopidogrel và statins.
Tập đều đặn cho người bị khập khiễng: giúp mở tuần hoàn bên, cải thiện đi lại.

Nếu thay đổi nếp sống vẫn không đủ, bạn cần điều trị thêm bằng thuốc để đề phòng huyết khối, giảm huyết áp và cholesterol, và kiểm soát đau cùng các triệu chứng khác.

Xem thêm: Can thiệp động mạch đùi nông

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP