Suy hô hấp sơ sinh

1. ĐẠI CƯƠNG

Suy hô hấp cấp là sự rối loạn khả năng trao đổi khí giữa phế nang và mao mạch dẫn đến giảm O₂ và/hoặc tăng CO₂ trong máu động mạch.

2. NGUYÊN NHÂN

- Bệnh nhu mô phổi: bệnh màng trong, cơn khó thở nhanh thoáng qua, hít nước ối phân su.

- Bệnh màng phổi: tràn khí màng phổi, tràn dịch màng phổi, tràn dịch dưỡng chấp.

- Tim mạch: bệnh tim bẩm sinh, cao áp phổi nguyên phát, thiếu máu hay đa hồng cầu.

- Thần kinh: ngạt chu sinh (ngưng thở, xuất huyết não, phù não), mẹ dùng thuốc (thuốc mê, an thần), tổn thương thần kinh hoành, bệnh lý thần kinh cơ.

- Nhiễm trùng: viêm phổi, nhiễm trùng huyết.

- Chuyển hóa: toan chuyển hóa, hạ đường huyết, hạ thân nhiệt.

- Bệnh lý ngoại khoa: hẹp mũi sau, teo thực quản, thoát vị hoành, hội chứng Pierre Robin.

- Thanh quản: màng chắn thanh quản, u nhú thanh quản, mềm sụn thanh quản, liệt dây thanh âm.

- Khí quản: mềm khí quản, hẹp khí quản.

- U/kén phổi bẩm sinh.

- Bất thường xương sườn, lồng ngực.

3.CHẨN ĐOÁN

3.1.Chẩn đoán xác định

3.1.1. Lâm sàng

*Các yếu tố nguy cơ

- Sinh non: nguy cơ bệnh màng trong, cơn ngưng thở.

- Sinh già tháng: hít nước ối phân su.

- Sinh mổ: chậm hấp thu dịch phế nang.

- Sinh ngạt: nguy cơ hít.

- Da nhuộm phân su: viêm phổi hít phân su.

- Mẹ vỡ ối sớm, sốt trước hay trong lúc sinh, nước ối xấu hay có mùi hôi: viêm phổi.

- Mẹ tiểu đường: ảnh hưởng tổng hợp surfactant: bệnh màng trong.

- Trẻ bị lạnh, stress, bệnh lý khác: tăng tiêu thụ oxy.

* Khám lâm sàng:

- Gồm 3 nhóm triệu chứng chính:

+ Thay đổi nhịp thở: thở nhanh > 60l/ph, hoặc thở chậm < 30l/ph.

+ Dấu hiệu thở gắng sức: phập phồng cánh mũi, rút lõm ngực, thở rên.

+ Tím khi thở khí trời: tím quanh môi, đầu chi hoặc toàn thân, đo SpO₂<90%.

- Ngoài ra còn có những triệu chứng đáng chú ý khác: nhịp tim nhanh hay chậm, thay đổi tri giác, giảm phản xạ.

Mức độ suy hô hấp được đánh giá bằng chỉ số Silverman, dựa vào 5 tiêu chí lâm sàng sau:

<3đ: không suy hô hấp, 4-6đ: suy hô hấp nhẹ và >7đ: suy hô hấp nặng

3.1.2. Cận lâm sàng

- Công thức máu, CRP, cấy máu nếu nghi ngờ có nhiễm trùng huyết.

- X quang phổi: phát hiện nguyên nhân gây suy hô hấp và các bệnh lý đi kèm.

- Khí máu động mạch, mao mạch.

- Đường, canxi.

3.1.3. Chẩn đoán xác định

- Lâm sàng: thay đổi nhịp thở, khó thở, thở gắng sức.

- PaO₂< 50-60 mmHg và/hoặc PaCO₂> 60mmHg, pH < 7,25.

4. ĐIỀU TRỊ

4.1. Nguyên tắc điều trị

-Thông đường thở.

-Cung cấp oxy.

-Điều trị nguyên nhân.

-Điều trị hỗ trợ.

4.2. Xử trí ban đầu

*Thông đường thở: Giải quyết nguyên nhân gây tắc, chèn ép đường hô hấp.

-Tắc mũi sau: Kích thích cho khóc hoặc đặt ống thông miệng hầu nhằm giúp thở qua miệng. Cần chuyên khoa tai mũi họng can thiệp.

-Hút đờm nhớt.

*Cung cấp oxy:

-Chỉ định:

+Thay đổi nhịp thở >60 l/p hoặc <30 l/p, kèm theo dấu hiệu thở gắng sức.

+Hoặc tím tái.

+Hoặc PaO₂< 60mmHg (đủ tháng), PaO₂<50 mmHg (non tháng).

-Mục tiêu: Giữ SpO₂ = 90-95% (đủ tháng và non tháng).

-Nguyên tắc: Đảm bảo nồng độ oxy thích hợp, FiO₂=100% nếu trẻ tím tái, sau đó giảm dần FiO₂ xuống.

-Phương pháp:

Thở Oxy qua ống thông 2 mũi (cannula): 0,25 – 1 lít/phút.Thở áp lực dương liên tục qua mũi (NCPAP) khi:

+SHH do bệnh lý tại phổi thất bại với oxy:

+Các dấu hiệu lâm sàng của SHH không cải thiện với oxy qua thông mũi.

+Cơn ngưng thở kéo dài không cải thiện với oxy, thuốc kích thích hô hấp.

+SpO₂< 85-90% (PaO₂< 50-60mmHg) với thở oxy qua ống thông mũi.

+Thở không hiệu quả, thở nông nhanh hoặc gắng sức nhiều.

+Tràn khí màng phổi sau khi đã được dẫn lưu.

Thở máy: Nếu thở NCPAP với FiO₂=60-70% mà không duy trì được PaO₂>50-60mmHg hay trẻ ngưng thở, hoặc ngưng thở kéo dài phải bóp bóng hỗ trợ ở trẻ non tháng nhiều hơn 3 lần/giờ mặc dù đã sử dụng NCPAP và cafein.

4.3. Điều trị nguyên nhân

-Các bệnh lý cần can thiệp ngoại khoa: thoát vị hoành, teo thực quản, teo tịt lỗ mũi sau…

-Các bệnh lý nội khoa có xử trí đặc hiệu:

+Viêm phổi hít phân su: bơm surfactant.

+Tràn khí màng phổi: lượng nhiều cần dẫn lưu.

+Ngộ độc Morphin hoặc dẫn xuất Morphin: Dùng Naloxone 0,1mg/ kg/lần TM.

Cơn ngưng thở ở trẻ sinh non: Cafein citrate 20mg/kg liều tấn công, 5mg/kg/ngày liều duy trì TM hoặc uống.

+Bệnh màng trong: bơm surfactant, thở NCPAP.

4.4. Xử trí tiếp theo

-Đảm bảo khả năng phân bố oxy cho mô và tế bào:

-Sốc: bồi hoàn thể tích tuần hoàn.

-Chỉ định truyền máu theo tuổi thai và bệnh chính.

4.5. Điều trị toan máu

Chỉ bù Bicarbonate khi có toan chuyển hóa nặng (pH< 7,2) và không kèm toan hô hấp.

4.6. Điều trị hỗ trợ

-Đảm bảo môi trường nhiệt độ thích hợp.

-Cung cấp oxy ẩm, ấm.

-Cung cấp đủ năng lượng, tùy tình trạng bệnh có thể bơm sữa qua sonde dạ dày hoặc nuôi bằng đường tĩnh mạch.

-Điều trị nhiễm trùng: Bằng các loại kháng sinh phổ rộng.

5. PHÒNG BỆNH

-Thực hiện tốt hồi sức tại phòng sinh, xử trí ngạt.

-Phòng ngừa hít, sặc, chống trào ngược.

-Sử dụng corticoid trước sinh cho bà mẹ mang thai 24 -34 tuần có nguy cơ sinh non trong 7 ngày tới để phòng ngừa bệnh màng trong: dùng 2 liều Betamethason 12mg (TB) 24 giờ/lần hoặc 4 liều Dexamethasone 6mg (TB) 12giờ/lần.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP