Ảnh hưởng của chế độ ăn và cân nặng đến chất lượng tinh trùng qua cơ chế biểu sinh

Chế độ ăn uống và tình trạng dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe toàn thân mà còn có tác động đáng kể đến sức khỏe sinh sản nam giới, đặc biệt là chất lượng tinh trùng. Tinh trùng là tế bào sinh sản nhỏ nhất trong cơ thể, với chiều dài trung bình khoảng 50 micromet (µm), nhưng lại mang bộ thông tin di truyền đầy đủ trong 23 nhiễm sắc thể. Ngoài vai trò di truyền, tinh trùng còn mang các dấu hiệu biểu sinh – những chỉ dấu sinh học không làm thay đổi trình tự ADN nhưng có thể điều hòa biểu hiện gen.

Biểu sinh và vai trò trong tinh trùng

Các chỉ dấu biểu sinh, như methyl hóa ADN và phân tử ARN điều hòa nhỏ (small non-coding RNAs), đóng vai trò quan trọng trong việc bật hoặc tắt các gen thông qua cơ chế cuộn xoắn hoặc giải cuộn ADN tại các vùng chức năng. Vị trí ADN được giải cuộn sẽ cho phép phiên mã gen, trong khi các vùng ADN cuộn chặt sẽ bị “tắt”.

Biểu sinh bị ảnh hưởng bởi lối sống

Các nghiên cứu cho thấy, biểu sinh là yếu tố linh hoạt và dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường và lối sống, bao gồm chế độ ăn uống, mức độ stress, thói quen sinh hoạt và thể trạng của người đàn ông. Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Metabolism (2016) đã cung cấp bằng chứng quan trọng về mối liên quan giữa chỉ số khối cơ thể (BMI) và các thay đổi biểu sinh trong tinh trùng.

Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã so sánh tinh trùng của 13 người đàn ông có cân nặng bình thường với 10 người béo phì, sau đó tiếp tục theo dõi 6 bệnh nhân nam béo phì trải qua phẫu thuật giảm cân (bariatric surgery). Sau 1 năm, các mẫu tinh trùng cho thấy có khoảng 5.000 sự thay đổi biểu sinh, chủ yếu ở ARN nhỏ và vùng gen liên quan đến kiểm soát cảm giác thèm ăn. Các thay đổi này không phải do biến đổi trình tự ADN hoặc protein histone, mà do các phân tử ARN điều hòa nhỏ gắn tại các vị trí khác nhau tùy theo tình trạng thể trọng.

Ý nghĩa lâm sàng

Các thay đổi biểu sinh này có thể ảnh hưởng đến:

Khả năng thụ tinh của tinh trùng
Sự phát triển phôi thai sớm
Sức khỏe lâu dài của thế hệ kế tiếp

Điều này gợi ý rằng, tình trạng dinh dưỡng và lối sống của người cha trước khi thụ tinh cũng quan trọng không kém so với người mẹ trong việc chuẩn bị cho một thai kỳ khỏe mạnh.

Khuyến nghị

Nam giới trong độ tuổi sinh sản, đặc biệt là những người đang có kế hoạch sinh con, nên:

Duy trì cân nặng hợp lý qua chế độ ăn cân đối và tập luyện thường xuyên.
Tránh các thói quen gây hại như hút thuốc lá, uống rượu quá mức, sử dụng chất kích thích.
Quản lý stress và duy trì tinh thần lạc quan.
Khám sức khỏe sinh sản định kỳ, đặc biệt khi có bất thường về tinh dịch đồ hoặc tiền sử vô sinh hiếm muộn.

Chăm sóc sức khỏe sinh sản là trách nhiệm chung của cả hai giới. Các biện pháp can thiệp sớm từ phía người cha tương lai sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giống nòi và bảo vệ sức khỏe cho thế hệ sau.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP