Hội chứng sinh dục của thời kỳ mãn kinh (GSM) là một tình trạng mãn tính gây ra các thay đổi ở bộ phận sinh dục và đường tiết niệu ở phụ nữ. Đây thường là kết quả của sự thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mãn kinh, có hoặc không đi kèm với các những nguyên nhân khác.
Một số tên gọi dùng để chỉ tình trạng tương tự như hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh bao gồm teo âm hộ, viêm teo âm đạo và teo niệu sinh dục. Nhưng vào năm 2014, Hiệp hội Quốc tế Nghiên cứu Sức khỏe Tình dục Phụ nữ và Hiệp hội Thời kỳ mãn kinh Bắc Mỹ đã thống nhất đổi tên tình trạng này để phản ánh rõ hơn phạm vi các triệu chứng của nó.
Hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh có thể có ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bị ảnh hưởng, nhưng do bản thân người mắc phải thường không để ý và ít tầm soát sức khỏe, nên hội chứng này thường được chẩn đoán thiếu.
Bài viết này khám phá các triệu chứng, nguyên nhân, cách điều trị của hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh cũng như các tình trạng liên quan.
Nguyên nhân gây ra hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh và mức độ phổ biến của nó?
Thay đổi nội tiết tố gây ra hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh. Khi mức độ hormone sinh dục nữ giảm xuống trước thời kỳ mãn kinh, giai đoạn được gọi là tiền mãn kinh có thể gây ra các thay đổi đến cơ quan sinh dục và đường tiết niệu.
Ví dụ, hormone estrogen giúp tăng tiết dịch bôi trơn âm đạo, khi lượng estrogen giảm có thể khiến âm đạo trở nên khô, ngứa và kém se khít.
Sau khi mãn kinh, nồng độ estrogen tiếp tục ở mức rất thấp. Hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh ảnh hưởng đến 27–84% những người đã trải qua thời kỳ mãn kinh tự nhiên.
Hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh cũng có thể xảy ra vì những lý do khác, chẳng hạn như:
- Suy buồng trứng nguyên phát, khiến buồng trứng ngừng hoạt động sớm trước 40 tuổi.
- Mãn kinh do phẫu thuật gây ra, ví dụ như phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng.
- Mất cân bằng hormone liên quan đến sau sinh và cho con bú.
- Điều trị ung thư, có thể ảnh hưởng đến chức năng của buồng trứng hoặc gây ra sự thay đổi nội tiết tố đột ngột.
- Sử dụng thuốc, chẳng hạn như chất chủ vận hormone giải phóng gonadotropin hoặc chất ức chế aromatase.
Các triệu chứng của hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh
Theo một đánh giá năm 2019, phần lớn phụ nữ bị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh cho biết các triệu chứng ở giai đoạn tiền mãn kinh và giai đoạn đầu sau mãn kinh. Khô âm đạo là một trong những triệu chứng phổ biến nhất và những triệu chứng khác bao gồm:
- Nóng rát âm đạo;
- Ngứa hoặc kích ứng âm đạo;
- Giảm bôi trơn âm đạo;
- Giảm độ đàn hồi của âm đạo;
- Suy giảm chức năng tình dục;
- Đau khi quan hệ tình dục thâm nhập;
- Đau khi đi tiểu;
- Cảm giác buồn đi tiểu (dạng són tiểu) và tần suất đi tiểu nhiều hơn;
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng âm đạo, đường tiết niệu và bàng quang.
Chẩn đoán hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh
Trước tiên, bác sĩ sẽ cần thông tin về các triệu chứng và tiền sử bệnh của bạn. Trường hợp cần thiết có thể tiến hành khám phụ khoa.
Bác sĩ cũng có thể chỉ định một số xét nghiệm để để đánh giá độ pH âm đạo, từ đó giúp xác định được mức độ ảnh hưởng của estrogen đến âm đạo.
Các phương pháp điều trị cho hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh
Mặc dù không có phương pháp giúp chữa khỏi vĩnh viễn cho hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh, nhưng các phương pháp điều trị nội tiết tố và không dùng thuốc có thể làm giảm các triệu chứng.
Điều trị tại chỗ
Đối với các trường hợp có triệu chứng nhẹ, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng chất bôi trơn âm đạo hoặc kem dưỡng ẩm có tác dụng kéo dài để giảm bớt sự khó chịu nói chung.
Các sản phẩm có chứa Axit hyaluronic thường được các bác sĩ chỉ định để điều trị chứng khô âm đạo. Axit này có trong nhiều sản phẩm chăm sóc da do có đặc tính giữ độ ẩm cho da. Tuy nhiên, cho đến nay, không có bằng chứng rõ ràng cho thấy chất bôi trơn có chứa axit hyaluronic hoạt động tốt hơn các chất bôi trơn hoặc chất dưỡng ẩm khác.
Liệu pháp hormone
Đối với các trường hợp gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, bác sĩ thường khuyên nên điều trị bằng liệu pháp hormone – phương pháp này sẽ giúp thay thế/ bổ sung lượng estrogen thiếu hụt do hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh gây ra.
Một hướng dẫn năm 2020 nêu rõ rằng liệu pháp thay thế hormone là cách hiệu quả nhất để điều trị các triệu chứng hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh. Một số biện pháp khác bao gồm:
- Sử dụng viên đặt âm đạo giải phóng estradiol liều thấp;
- Sử dụng viên đặt âm đạo estrogen liều thấp hơn;
- Dehydroepiandrosterone trong âm đạo (DHEA) hoặc prasterone
- Đặt DHEA âm đạo
- Sử dụng Ospemifene uống - một chất điều biến thụ thể estrogen chọn lọc
Một số người lo ngại rằng liệu pháp thay thế estrogen có thể không an toàn và làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư. Tuy nhiên, sử dugnj liệu pháp estrogen tại chỗ được nghiên cứu kỹ lưỡng và an toàn cho hầu hết các trường hợp.
Vì vậy, nếu bạn lo lắng về vấn đề này, nên thảo luận với bác sĩ.
Vật lý trị liệu sàn chậu
Phương pháp này có thể giúp cải thiện tình trạng cho một số người có hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh. Vật lý trị liệu sàn chậu có thể giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp ở sàn chậu. Từ đó, giúp giảm bớt hoặc ngăn ngừa các tình trạng như tiểu không kiểm soát, són tiểu và cải thiện chức năng tình dục cho những người bị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh.
Liệu pháp giãn nở
Phương pháp này có thể giúp những người bị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh nhằm giảm tình trạng căng tức hoặc đau khi quan hệ tình dục. Liệu pháp giãn nở, thuốc sẽ được sử dụng nhằm thư giãn các cơ ở vùng sàn chậu với mức độ tăng dần, từ đó giúp làm tăng sức chứa cho âm đạo.
Công nghệ laser
Trong những năm gần đây, một số phương pháp điều trị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh đã sử dụng công nghệ laser, chẳng hạn như laser CO2 phân đoạn vi mô và liệu pháp laser erbium YAG không nguyên bào âm đạo.
Nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng liệu pháp laser CO2 có thể cải thiện chức năng tình dục, chất lượng cuộc sống và các triệu chứng tiết niệu cho những người bị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh.
Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) chưa khuyến cáo sử dụng liệu pháp laser CO2, đặc biệt đối với những người đã/đang điều trị ung thư vú, cho đến khi có những nghiên cứu tiếp theo.
Các chiến lược chăm sóc bản thân
Ngoài việc thực hiện các phương pháp điều trị y tế, những người bị hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh có thể cải thiện tình trạng của mình bằng cách áp dụng một số biện pháp như:
Tránh các sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh: Âm đạo có khả năng tự làm sạch, vì vậy không cần thiết phải dùng xà phòng và thụt rửa để vệ sinh. Đặc biệt, việc thụt rửa có thể làm âm đạo khô thêm cũng như làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Thay vào đó, chỉ rửa bên ngoài âm đạo bằng nước ấm.
Bỏ hút thuốc: Hút thuốc có liên quan đến việc khởi phát các triệu chứng hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh nhanh hơn.
Thay đổi thói quen quan hệ tình dục: Khi đã bước vào thời kỳ mãn kinh và hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh, phụ nữ cần có thời gian kích thích kéo dài hơn. Điều này giúp làm giảm nguy cơ khô và đau khi quan hệ tình dục. Ngoài việc sử dụng chất bôi trơn và kem dưỡng ẩm, phụ nữ có thể cần nhiều thời gian hơn cho màn dạo đầu, thực hiện các động tác, tư thế quan hệ một cách chậm rãi hơn, đồng thời có thể ưu tiên thực hiện quan hệ tình dục không thâm nhập.
Các nguyên nhân khác gây khô âm đạo, ngứa và đau khi quan hệ tình dục
Không phải ai bị khô, ngứa và đau khi quan hệ tình dục đều do hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh. Các nguyên nhân khác có thể dẫn đến các triệu chứng này bao gồm:
- Ham muốn tình dục thấp hoặc thiếu kích thích tình dục, có thể xảy ra vì nhiều lý do;
- Chứng phế vị, khiến các cơ xung quanh âm đạo căng lên không tự chủ;
- Nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm âm đạo do vi khuẩn, nhiễm trùng roi trichomonas hoặc bệnh nấm candida;
- Chất kích ứng, có thể là hóa chất trong xà phòng, sữa tắm dạng bọt hoặc các sản phẩm tạo mùi thơm;
- Hóa chất trong hồ bơi hoặc bồn tắm nước nóng;
- Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc tránh thai nội tiết tố hoặc thuốc chống trầm cảm.
Bất kỳ ai gặp các triệu chứng này nên nói chuyện với bác sĩ, trước khi sử dụng thuốc hay áp dụng bất kỳ liệu pháp điều trị nào.
Tóm lược
Hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh là một tình trạng phổ biến ở những người trải qua thời kỳ mãn kinh. Nguyên nhân có thể do nồng độ estrogen thấp do các yếu tố khác gây ra, chẳng hạn như phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng hoặc một số phương pháp điều trị ung thư.
Hội chứng sinh dục thời kỳ mãn kinh có thể gây khô âm đạo, ngứa và đau khi quan hệ tình dục, trong số các triệu chứng khác. Các phương pháp điều trị y tế, kết hợp với việc chăm sóc tại nhà có thể giúp cải thiện tình trạng, tăng chất lượng cuộc sống cho người mắc phải.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh
